Một video ghi lại cảnh đồn điền Nottoway, Louisiana, một trong những dinh thự lớn nhất còn sót lại ở miền Nam nước Mỹ trước Nội chiến, bốc cháy, đã gây ra những phản ứng trái chiều mạnh mẽ trên mạng xã hội cuối tuần qua.
Đối với một số người, đây là khoảnh khắc ăn mừng. Họ xem vụ cháy như một sự “trả thù chậm trễ” cho những tổ tiên từng bị bắt làm nô lệ trên chính mảnh đất này. Các nền tảng mạng xã hội tràn ngập những bài đăng hài hước, meme, hay video vụ cháy được ghép với nhạc nền bài hit R&B “Let It Burn” của Usher, thể hiện sự hân hoan.
Nhà sử học Mia Crawford-Johnson thậm chí còn đăng ảnh selfie tươi cười trước dinh thự cháy đen hôm Thứ Năm, với chú thích: “Đã đến xem (đồn điền Nottoway) cháy trụi!”.
Tuy nhiên, đối với những người khác, vụ việc lại mang đến nỗi buồn. Đồn điền Nottoway từ lâu đã là địa điểm tổ chức đám cưới và các sự kiện quan trọng. Hơn nữa, nó còn là minh chứng cho sự khéo léo và tài năng của những người nô lệ từng làm việc tại đây, giờ đã biến thành tro tàn.
Các nhà bảo tồn cho rằng những phản ứng hân hoan trước dinh thự bị cháy phản ánh nỗi đau và sự giận dữ mà nhiều người, đặc biệt là người Mỹ gốc Phi, vẫn mang nặng về lịch sử và di sản của chế độ nô lệ ở Hoa Kỳ. Các đồn điền thời tiền chiến được xây dựng dưới điều kiện khắc nghiệt bởi sức lao động của những người nô lệ, và nhiều nơi giờ là di tích lịch sử quốc gia.
Theo AP, một số đồn điền hiện nay có xu hướng giảm nhẹ hoặc bỏ qua hoàn toàn lịch sử liên quan đến chế độ nô lệ. Đó là lý do tại sao tâm lý “cháy rụi cho đáng đời” dường như lấn át sự tiếc nuối đối với Nottoway, nơi trang web không hề đề cập đến những người nô lệ từng sinh sống tại đây.
Bà Ashley Rogers, giám đốc điều hành Bảo tàng Đồn điền Whitney, một nơi tập trung kể câu chuyện của những người nô lệ, cho rằng Nottoway đã bị biến thành một khu nghỉ dưỡng và nơi tổ chức sự kiện, thay vì là nơi bảo tồn và kể lại lịch sử một cách đầy đủ. “Tôi không nghĩ việc nó còn đó hay không còn đó liên quan đến việc chúng ta bảo tồn lịch sử chế độ nô lệ như thế nào. Họ đã không làm điều đó rồi,” bà Rogers nhận xét.
Ông Joseph McGill, giám đốc điều hành Dự án Nhà ở nô lệ, một tổ chức phi lợi nhuận nhằm giúp Hoa Kỳ nhìn nhận lịch sử chế độ nô lệ, cho biết phản ứng của cộng đồng người da đen về vụ cháy Nottoway thể hiện những cảm xúc phức tạp tích tụ qua nhiều năm. Tuy nhiên, với tư cách là một nhà bảo tồn, ông McGill lấy làm tiếc khi Nottoway bị cháy rụi, ngay cả khi nơi này không làm tốt việc kể lại lịch sử. “Tôi muốn thấy các tòa nhà được bảo tồn để chúng có thể kể câu chuyện của tất cả những người từng sống ở đó,” ông nói.
Trước vụ cháy, Nottoway là một khu nghỉ dưỡng và địa điểm tổ chức sự kiện, được quảng cáo là “dinh thự tiền chiến lớn nhất còn sót lại của miền Nam”. Khu đất rộng lớn này từng là một đồn điền mía đường, nơi giam giữ 155 người nô lệ vào năm 1860 theo hồ sơ của Cục Công viên Quốc gia.
Vụ cháy đã gây thiệt hại hoàn toàn. Chủ sở hữu bày tỏ hy vọng sẽ xây dựng lại. Tuy nhiên, bà Rogers lưu ý rằng dinh thự này cũng là minh chứng cho kỹ năng của những người nô lệ và người da màu tự do đã xây dựng và thiết kế nó.
Vụ cháy Nottoway đã làm bùng nổ cuộc thảo luận công khai về các đồn điền, vốn đã là một phần của cuộc tranh luận văn hóa và chính trị ở Mỹ. Gần đây, một sắc lệnh hành pháp do Tòa Bạch Ốc của Tổng Thống Hoa Kỳ Donald Trump ban hành vào tháng 3 nhằm loại bỏ “hệ tư tưởng gây chia rẽ, lấy chủng tộc làm trung tâm” trong Viện Smithsonian, trong đó có Bảo tàng Quốc gia về Lịch sử và Văn hóa người Mỹ gốc Phi – nơi ghi lại lịch sử chế độ nô lệ và sự phân biệt chủng tộc.
Bà Rogers kết luận rằng vụ cháy không làm thay đổi cách Hoa Kỳ nói về chế độ nô lệ, nhưng nó phơi bày những vết thương lòng vốn đã tồn tại.
