Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ (USDA) vừa có động thái đáng chú ý khi lần đầu tiên phê duyệt yêu cầu từ một tiểu bang nhằm cấm người nhận tem phiếu thực phẩm (SNAP) sử dụng tiền trợ cấp để mua nước ngọt và nước tăng lực. Quyết định này, dành cho tiểu bang Nebraska, đánh dấu sự đảo ngược chính sách kéo dài hàng thập kỷ của chính phủ liên bang.
Trong suốt hai thập kỷ qua, chính phủ Hoa Kỳ đã liên tục từ chối các nỗ lực của tiểu bang muốn cấm mua đồ uống có đường bằng food stamps, một phần do sự vận động của liên minh bất thường giữa các tập đoàn và các nhóm chống nghèo đói.
Tuy nhiên, theo tin từ The New York Times ngày 21/05/2025, chính quyền Tổng Thống Hoa Kỳ hiện tại Donald Trump đã can thiệp, phê duyệt ngoại lệ đầu tiên cho Nebraska. Động thái này có thể mở đường cho nhiều tiểu bang khác nhận được sự chấp thuận tương tự, báo hiệu một sự thay đổi mạnh mẽ trong chính sách dinh dưỡng.
Theo đề xuất được phê duyệt, Nebraska sẽ bắt đầu triển khai chương trình cấm mua nước ngọt từ Tháng Giêng năm 2026, ảnh hưởng đến khoảng 150,000 người nhận food stamps tại tiểu bang này. Nebraska cho biết sẽ thường xuyên khảo sát người tham gia và kiểm tra dữ liệu bán lẻ để đánh giá tác động của lệnh cấm đối với thói quen chi tiêu và lượng mua nước ngọt.
Bộ trưởng Nông nghiệp Brooke L. Rollins tuyên bố việc phê duyệt là “một bước lịch sử để Làm cho nước Mỹ khỏe mạnh trở lại” (Make America Healthy Again). Thống đốc Nebraska, Jim Pillen, cũng hoan nghênh, nói rằng “Không có lý do gì để tiền thuế của người dân lại đi trợ cấp cho việc mua nước ngọt và nước tăng lực cả.”
Lệnh cấm này bổ sung vào các giới hạn hiện có của chương trình SNAP (không áp dụng cho đồ ăn nóng, các mặt hàng phi thực phẩm, rượu, thuốc lá). Trong những tháng gần đây, Nebraska và các tiểu bang khác, chủ yếu do thống đốc Đảng Cộng Hòa lãnh đạo, đã tìm kiếm các ngoại lệ để mở rộng các hạn chế đối với các mặt hàng không lành mạnh.
Một phát ngôn viên của USDA cho biết cơ quan này đang xem xét và làm việc với Iowa, Arkansas, Indiana, Kansas, West Virginia, Colorado, Idaho và Utah về các yêu cầu tương tự. Sự phê duyệt hàng loạt như vậy sẽ chấm dứt hàng thập kỷ từ chối của USDA dưới cả các chính quyền Dân chủ và Cộng hòa trước đây, bao gồm cả nhiệm kỳ đầu tiên của Tổng Thống Donald Trump.
Trong quá khứ, USDA từng bày tỏ lo ngại về tính hợp lý, khả thi và hiệu quả của các lệnh cấm như vậy, đặc biệt là việc thực thi tại các cửa hàng bán lẻ nhỏ và cách đánh giá tác động. Cựu Bộ trưởng Nông nghiệp Sonny Perdue dưới thời Tổng Thống Trump nhiệm kỳ đầu từng đặt câu hỏi về việc chính phủ can thiệp quá sâu vào cuộc sống người dân, lo ngại trở thành một “chính phủ bảo mẫu” (nanny state).
Tuy nhiên, chính quyền Trump nhiệm kỳ sau này đã có giọng điệu khác. Bộ trưởng Rollins và Bộ trưởng Y tế Robert F. Kennedy Jr. cho rằng các cơ quan của họ có “nghĩa vụ phải sửa chữa” dịch bệnh béo phì và bệnh mãn tính, khuyến khích “tiền thuế của người dân được dùng cho các thực phẩm lành mạnh” thông qua các ngoại lệ.
Sự thay đổi chính sách này cho thấy sự phân cực trong vấn đề. Các nhóm y tế như American Heart Association “hoàn toàn ủng hộ” giảm tiêu thụ đồ uống có đường để chống bệnh tim. Các nhóm cánh hữu và một số nghị sĩ Cộng hòa cho rằng lệnh cấm sẽ khuyến khích mua sắm lành mạnh hơn và đưa SNAP về mục đích ban đầu là giúp người nghèo mua thực phẩm bổ dưỡng.
Ngược lại, các hiệp hội đại diện cho cửa hàng tạp hóa và công ty đồ uống lập luận rằng lệnh cấm sẽ khó thực hiện, tốn kém cho người bán hàng và đổ lỗi không công bằng cho nước ngọt là nguyên nhân gây béo phì. Các tổ chức chống đói và chống nghèo sợ rằng lệnh cấm có thể dẫn đến cắt giảm rộng hơn cho food stamps và cho rằng những hạn chế này mang tính gia trưởng, coi thường người nghèo.
Marion Nestle, chuyên gia dinh dưỡng tại Đại học New York, nhận xét rằng động lực hiện tại phản ánh cả nỗi sợ của những người phản đối và mong muốn của những người ủng hộ. Bà nói: “Một phần của điều này đến từ niềm tin rằng người đóng thuế không nên trợ cấp cho chế độ ăn uống không lành mạnh… Một phần phản ánh thái độ trịch thượng rằng người nghèo không biết điều gì tốt cho mình. Và tôi đoán một phần là vỏ bọc cho những nỗ lực cắt giảm SNAP.”
