Câu chuyện về Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ (USAID) giờ đây có thể được kể qua số phận của những con người đã cống hiến cho nó, thậm chí là cả gia đình, như trường hợp của nhà Votaw.
Albert Votaw, một chuyên gia về nhà ở công cộng, là một trong những người như thế. Con gái ông, bà Cathy Votaw, giờ đã 70 tuổi, vẫn nhớ về người cha với tính cách sôi nổi, yêu đời, dù ông đã qua đời cách đây hơn 40 năm.
Mỗi năm vào ngày 18 tháng 4, ngày kỷ niệm vụ đánh bom Đại sứ quán Mỹ ở Beirut năm 1983 cướp đi sinh mạng của cha bà và 62 người khác, cảm giác mất mát lại ùa về. Bà Cathy thường viết email cho gia đình, kể về Albert, về sự tận tâm của ông với công việc và USAID. Bà tiếc nuối vì các cháu và chắt của ông không bao giờ có cơ hội gặp mặt người đàn ông đã hy sinh vì nhiệm vụ.
Dù cái chết của Albert Votaw đã gây ra nỗi đau khôn nguôi, sự cống hiến của ông cho USAID lại định hình cuộc đời của hai thế hệ sau trong gia đình.
Chính cái chết của cha đã thôi thúc bà Cathy dành một phần cuộc đời để đấu tranh cho quyền lợi của các gia đình người Mỹ là nạn nhân của các cuộc tấn công khủng bố. Bà đã vận động thành công để Quốc hội thành lập một quỹ bồi thường cho các nạn nhân và gia đình họ, sử dụng tiền phạt từ các quốc gia tài trợ khủng bố. Đây là một thành tựu lớn, giúp đỡ các nạn nhân trong nhiều vụ tấn công sau này, bao gồm cả vụ 11/9.
Trong khi đó, cô cháu gái Anna Eisenberg lại có một cảm giác kỳ lạ: vì điều tồi tệ nhất đã xảy ra với ông mình, nên nó sẽ không xảy ra với cô. Lớn lên với những câu chuyện về cuộc đời và cái chết của ông trong ngành công vụ, Anna đã làm việc cho USAID ngay sau khi tốt nghiệp đại học, với vai trò nhà thầu.
Cô không ngại nhận những nhiệm vụ nguy hiểm, như dạy kỹ năng giao tiếp cho cộng đồng ở vùng chiến sự Nigeria (khu vực của Boko Haram) hay huấn luyện các nữ nhân viên truyền thông chính phủ ở Afghanistan. “Họ hỏi tôi có chắc không… Cô không đi xe bọc thép, không có vũ khí,” Anna, giờ 37 tuổi, kể về những chuyến đi qua vùng chiến sự. “Tôi chỉ cảm thấy mình có thể đi đến những nơi đó… vì sẽ không có gì xấu xảy ra: ‘Vâng, ông tôi đã bị đánh bom — chúng tôi ổn rồi’.”
Albert Votaw bắt đầu làm việc cho USAID từ những năm đầu thành lập vào thập niên 1960 dưới thời Tổng thống John F. Kennedy. Tổng thống Kennedy tin rằng Mỹ cần nhiều hơn binh lính và nhà ngoại giao để bảo vệ lợi ích và thúc đẩy ổn định toàn cầu. Công việc của Albert đưa ông đến Bờ Biển Ngà, Tunisia, Thái Lan và cuối cùng là Lebanon.
Ở Bờ Biển Ngà, ông và vợ (một người Do Thái sống sót sau thảm họa diệt chủng) rất thích lái xe vào vùng nông thôn, nơi Albert đang thực hiện dự án nhà ở. Chiếc xe của ông được người dân địa phương gọi là “Chiếc thuyền”. Ông được trao huân chương cao quý nhất của Bờ Biển Ngà vì những đóng góp của mình. Khi ông qua đời, các quan chức nước này đã bay sang Mỹ dự lễ tưởng niệm.
Bà Cathy nhớ lại: “Hồi đó, bạn cảm thấy đất nước mình được công nhận vì cố gắng làm điều đúng đắn và giúp đỡ mọi người ở nước ngoài, thậm chí hy sinh cả sinh mạng và nguồn lực. Tôi nghĩ đó là điều tuyệt vời đã được chứng kiến. Tôi không biết liệu mình có bao giờ thấy lại điều đó nữa không.”
Sau vụ đánh bom năm 1983, Tổng thống Ronald Reagan đã ca ngợi Albert và 16 người Mỹ khác thiệt mạng. Ông nhấn mạnh rằng cách tốt nhất để tưởng nhớ họ là tiếp tục công việc dang dở.
Trong nhiều năm, tên của 98 nhân viên USAID và đồng nghiệp khác đã được khắc trên bức tường tưởng niệm tại trụ sở USAID ở Washington, D.C. Một trong số đó là tên Albert Votaw.
Tuy nhiên, theo tin từ Associated Press, bức tường tưởng niệm này mới đây đã bị tháo dỡ. Trụ sở USAID cũng bị đóng cửa và rào chắn.
Sự kết thúc của USAID như một cơ quan độc lập, hoạt động hiệu quả, đến một cách đột ngột. Dưới sự điều hành của Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump và Elon Musk (thông qua các đội ngũ cắt giảm chi tiêu chính phủ), USAID đã trở thành mục tiêu sớm. Họ cho rằng phần lớn viện trợ nước ngoài của Mỹ là lãng phí và thúc đẩy các chương trình nghị sự tự do.
Trụ sở bị đóng cửa, phần lớn các chương trình phát triển và nhân đạo ở nước ngoài bị chấm dứt, và hầu hết nhân viên cùng nhà thầu bị sa thải. Một bài đăng trên mạng xã hội của ông Musk vào ngày 3 tháng 2, nói rằng ông đã “dành cuối tuần để đưa USAID vào máy băm gỗ”, được xem như cáo phó cho chính cơ quan này.
Ngay cả bức tường tưởng niệm những người đã khuất ở Beirut, bao gồm cả tên của chuyên gia nhà ở công cộng Albert Votaw, người đã sống và chết vì công việc của mình, cũng bị tháo xuống. Bộ Ngoại giao cho biết sẽ tìm một nơi ở lâu dài cho bức tường này.
Sự sụp đổ của USAID không chỉ là sự biến mất của một cơ quan chính phủ, mà còn là dấu chấm hết cho một di sản phục vụ kéo dài hàng thập kỷ, được xây dựng bằng mồ hôi, nước mắt và cả sinh mạng của những con người như Albert Votaw và gia đình ông.
