Kể từ khi Tổng Thống Hoa Kỳ Donald Trump tuyên bố ý định chấm dứt nửa thế kỷ cấm vận đối với Syria, một cuộc tranh luận gay gắt đã nổ ra trong chính quyền của ông về tốc độ và mức độ nới lỏng.
Tương lai của chính phủ chuyển tiếp tại Syria, do những người đã lật đổ lãnh đạo Bashar Assad điều hành vào cuối năm ngoái, đang bị đe dọa. Chính phủ này được kỳ vọng sẽ giúp ổn định đất nước sau cuộc nội chiến tàn khốc kéo dài 13 năm, khiến hàng triệu người chết hoặc di dời, nền kinh tế kiệt quệ và hàng ngàn tay súng nước ngoài vẫn còn hiện diện.
Các đời Tổng Thống Hoa Kỳ trước đây đã áp đặt nhiều biện pháp trừng phạt lên gia đình độc tài từng kiểm soát Syria. Một số lệnh cấm vận có thể được dỡ bỏ nhanh chóng hoặc tạm hoãn thông qua sắc lệnh hành pháp. Tuy nhiên, Quốc hội Hoa Kỳ cũng đã ban hành những biện pháp nghiêm ngặt nhất, đặc biệt là Đạo luật Bảo vệ Dân thường Syria (Caesar Act) năm 2019, nhằm đáp trả cáo buộc tội ác chiến tranh của chính quyền Assad. Việc dỡ bỏ hoàn toàn các biện pháp này cần có sự chấp thuận của Quốc hội.
Tổng thống Syria Ahmad al-Sharaa, cựu chỉ huy phiến quân lãnh đạo cuộc lật đổ, cho biết ông đang nỗ lực xây dựng một chính phủ bao trùm và thân thiện với phương Tây. Một số quan chức trong chính quyền Tổng Thống Trump đang thúc đẩy việc dỡ bỏ hoặc tạm hoãn cấm vận càng nhanh càng tốt mà không đòi hỏi các điều kiện khắt khe.
Tuy nhiên, phe khác đề xuất một cách tiếp cận theo từng giai đoạn, chỉ tạm hoãn một số lệnh cấm vận ngắn hạn ban đầu và ràng buộc việc gia hạn hoặc sắc lệnh rộng hơn với các điều kiện cụ thể từ phía Syria. Quan điểm này có thể làm chậm đáng kể – hoặc thậm chí ngăn chặn vĩnh viễn – việc nới lỏng cấm vận dài hạn. Điều này sẽ cản trở khả năng thu hút đầu tư và tái thiết Syria của chính phủ lâm thời, vốn rất cần hàng chục tỷ USD để khôi phục cơ sở hạ tầng và giúp đỡ khoảng 90% dân số đang sống trong nghèo đói, các nhà phê bình cho rằng.
Ông Max Bluestein, phát ngôn viên Hội đồng An ninh Quốc gia Tòa Bạch Ốc, nhận định: “Các lệnh cấm vận Syria là một mạng lưới phức tạp gồm luật pháp, sắc lệnh hành pháp và nghị quyết của Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc cần được tháo gỡ một cách cẩn trọng và có suy tính.”
Ông Bluestein cho biết chính quyền đang “phân tích cách tối ưu để thực hiện” và sẽ sớm có thông báo chính thức, theo tin từ ABC News ngày 23/05/2025.
Một đề xuất của Bộ Ngoại giao, được lưu hành nội bộ sau cam kết của Tổng Thống Trump trong chuyến công du Trung Đông tuần trước, đưa ra các điều kiện sâu rộng cho các giai đoạn nới lỏng hoặc dỡ bỏ vĩnh viễn cấm vận trong tương lai. Đáng chú ý, việc giải tán các nhóm chiến binh Palestine được đặt lên hàng đầu trong các yêu cầu, theo một quan chức cấp cao Hoa Kỳ nắm rõ kế hoạch này cho biết (người không được phép bình luận công khai và yêu cầu giấu tên).
Các đề xuất khác cũng đang được đưa ra, bao gồm một bản trình bày tuần này nhấn mạnh việc thực hiện mọi hành động có thể, nhanh nhất có thể, để giúp Syria tái thiết.
Sau khi Tổng Thống Trump tuyên bố tại Saudi Arabia tuần trước rằng ông sẽ “ra lệnh ngừng cấm vận Syria để cho họ một cơ hội đạt được sự vĩ đại”, người dân đã nhảy múa trên đường phố Damascus. Ông Trump khẳng định một ngày trước khi gặp nhà lãnh đạo mới của Syria: “Chúng tôi sẽ dỡ bỏ tất cả. Chúc Syria may mắn. Hãy cho chúng tôi thấy điều gì đó đặc biệt.”
Tuần này, Ngoại trưởng Marco Rubio ủng hộ một cách tiếp cận thận trọng khi điều trần trước các nhà lập pháp Hoa Kỳ. Ông Rubio thúc đẩy việc nới lỏng cấm vận bắt đầu nhanh chóng, nói rằng chính phủ chuyển tiếp năm tháng tuổi của Syria có thể chỉ còn vài tuần nữa là “sụp đổ và rơi vào một cuộc nội chiến toàn diện với quy mô sử thi.”
Tuy nhiên, khi được hỏi về hình thức nới lỏng cấm vận nói chung, ông Rubio chỉ trả lời một từ: “Tăng dần.”
Washington đã áp đặt cấm vận đối với gia đình cầm quyền cũ của Syria từ năm 1979 vì sự ủng hộ của họ đối với Hezbollah và các nhóm chiến binh liên kết với Iran, chương trình vũ khí hóa học bị cáo buộc và sự tàn bạo đối với dân thường trong cuộc chiến giữ quyền lực của gia đình Assad.
Al-Sharaa từng lãnh đạo nhóm Hayat Tahrir al-Sham (HTS), ban đầu liên kết với al-Qaida, mặc dù sau đó nhóm này đã từ bỏ liên kết và có giọng điệu ôn hòa hơn. HTS hiện vẫn nằm trong danh sách tổ chức khủng bố của Hoa Kỳ. Ngoại trưởng Rubio thừa nhận trước các nhà lập pháp rằng các nhà lãnh đạo lâm thời của Syria “chưa vượt qua được cuộc kiểm tra lý lịch với FBI.”
Tuy nhiên, chính quyền al-Sharaa có thể là cơ hội tốt nhất để tái thiết đất nước và tránh khoảng trống quyền lực có thể cho phép sự trỗi dậy của Nhà nước Hồi giáo (IS) và các nhóm cực đoan khác. Ông Rubio lập luận: “Nếu chúng ta hợp tác với họ, điều đó có thể thành công, có thể không. Nếu chúng ta không hợp tác với họ, điều đó chắc chắn sẽ không thành công.”
Ông Mouaz Moustafa, giám đốc điều hành Lực lượng Đặc nhiệm Khẩn cấp Syria tại Hoa Kỳ (một tổ chức ủng hộ có ảnh hưởng trong việc định hình chính sách Hoa Kỳ về Syria trước đây), cho biết ông đang lưu hành một khuôn khổ cho sắc lệnh hành pháp đề xuất, cho phép Tổng Thống Trump nhanh chóng dỡ bỏ nhiều lệnh cấm vận.
Ông Moustafa khẳng định động thái của Tổng Thống Trump nhằm dỡ bỏ các biện pháp trừng phạt là nhằm “ngăn chặn một nhà nước thất bại và chấm dứt bạo lực liên miên”, nhưng một số người trong chính quyền đang cố gắng “làm loãng” quyết định này.
Tài liệu ban đầu do Bộ Ngoại giao đưa ra tuần trước đã đề xuất một lộ trình ba giai đoạn để nới lỏng cấm vận, bắt đầu bằng việc tạm hoãn ngắn hạn. Tiến trình để được nới lỏng thêm và dỡ bỏ hoàn toàn cấm vận trong các giai đoạn sau sẽ gắn với các điều kiện khó khăn, gây ra sự phản đối từ một số quan chức. Việc loại bỏ “các nhóm khủng bố Palestine” khỏi Syria là yêu cầu đầu tiên để chuyển sang giai đoạn hai. Những người ủng hộ nới lỏng cấm vận nói rằng điều kiện này có thể bất khả thi do tính chủ quan trong việc xác định nhóm nào đáp ứng định nghĩa đó và khi nào họ có thể được tuyên bố là đã loại bỏ.
Các điều kiện khác để chuyển sang giai đoạn hai bao gồm việc chính phủ mới tiếp quản các cơ sở giam giữ các tay súng Nhà nước Hồi giáo ở đông bắc Syria và thực hiện một thỏa thuận gần đây với Lực lượng Dân chủ Syria (SDF) do người Kurd lãnh đạo và được Hoa Kỳ hậu thuẫn (đơn vị quản lý các cơ sở giam giữ), bao gồm việc SDF được sáp nhập vào quân đội Syria.
Để đạt đến giai đoạn ba, Syria sẽ được yêu cầu gia nhập Hiệp định Abraham (bình thường hóa quan hệ với Israel) và chứng minh rằng họ đã phá hủy tất cả vũ khí hóa học của chính quyền trước đây.
Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu trước đây đã thúc giục chính quyền Tổng Thống Trump không dỡ bỏ cấm vận đối với Syria. Israel vẫn nghi ngờ chính phủ mới, mặc dù các quan chức Syria đã công khai nói rằng họ không muốn xung đột với Israel. Kể từ khi Assad sụp đổ, Israel đã tiến hành hàng trăm cuộc không kích và chiếm giữ một vùng đệm do Liên Hợp Quốc tuần tra ở Syria.
Trong cuộc gặp tuần trước tại Thổ Nhĩ Kỳ với ngoại trưởng Syria, Ngoại trưởng Rubio và Thượng nghị sĩ Cộng hòa Lindsey Graham đã giải thích rằng họ ủng hộ lời kêu gọi của Tổng Thống Trump về việc nới lỏng cấm vận ngay lập tức, nhưng việc dỡ bỏ vĩnh viễn sẽ đòi hỏi hành động từ chính phủ Syria để đáp ứng các điều kiện mà Tổng Thống đã đưa ra, theo thông tin từ các quan chức Hoa Kỳ khác giấu tên để thảo luận về các cuộc họp nội bộ.
Thượng nghị sĩ Graham nói tuần này: “Chúng ta có một khoảnh khắc ở đây để cung cấp một số khả năng cho chính phủ mới này dựa trên các điều kiện. Và tôi không muốn khoảnh khắc đó trôi qua.”
Tin từ ABC News.
