Tối Cao Pháp Viện Hoa Kỳ vừa có một quyết định gây chú ý khi bế tắc với tỷ lệ 4-4 trong vụ án liên quan đến việc thành lập trường công lập (charter school) dựa trên tôn giáo đầu tiên trên toàn quốc, cụ thể là tại Oklahoma. Sự bế tắc này đồng nghĩa với phán quyết của Tối Cao Pháp Viện Oklahoma, vốn chặn đề xuất này, vẫn giữ nguyên hiệu lực.
Vụ án xoay quanh St. Isidore of Seville Catholic Virtual School, một trường ảo theo Công giáo được đề xuất hoạt động trên toàn tiểu bang Oklahoma với mục tiêu quảng bá đức tin Công giáo. Đây là lần đầu tiên một trường công lập dạng charter lại mang định hướng tôn giáo rõ rệt, đặt ra câu hỏi lớn về ranh giới giữa giáo hội và nhà nước tại Mỹ.
Quyết định hòa của Tối Cao Pháp Viện không đưa ra phán quyết bằng văn bản và không thiết lập tiền lệ trên toàn quốc về vấn đề gây tranh cãi: liệu các trường tôn giáo có được phép tham gia vào các chương trình trường charter do tiền thuế tài trợ của tiểu bang hay không.
Một yếu tố quan trọng dẫn đến tỷ lệ hòa là Thẩm phán Amy Coney Barrett, người được xem là có thể đưa ra lá phiếu quyết định (vì Tòa đang có đa số bảo thủ 6-3 khi bà tham gia), đã không tham gia vào vụ án này. Dù không giải thích lý do, giới quan sát cho rằng điều này có liên quan đến mối quan hệ của bà với Trường Luật Notre Dame, nơi có phòng khám về tự do tôn giáo đại diện cho ngôi trường Công giáo trong vụ kiện.
Vụ việc này làm nổi bật sự căng thẳng giữa hai điều khoản trong Tu chính án thứ Nhất của Hiến pháp Mỹ: Điều khoản Thành lập (Establishment Clause), cấm nhà nước ủng hộ hoặc ưu tiên một tôn giáo nào đó, và Điều khoản Tự do Thực hành (Free Exercise Clause), cấm phân biệt đối xử dựa trên tôn giáo.
Phán quyết của Tối Cao Pháp Viện Oklahoma trước đó đã viện dẫn sự cần thiết của tiểu bang trong việc tuân thủ Điều khoản Thành lập để chặn đề xuất của Tổng Giáo phận Công giáo La Mã Oklahoma City và Giáo phận Tulsa. Đề xuất này đã được một hội đồng của tiểu bang chấp thuận vào tháng 6 năm 2023, bất chấp lo ngại về tính chất tôn giáo, khiến Tổng chưởng lý Oklahoma, ông Gentner Drummond, phải đệ đơn kiện. Ông Drummond, một đảng viên Cộng hòa, lại đứng ở phía đối diện với nhiều đồng nghiệp cùng đảng trong tiểu bang, những người ủng hộ ý tưởng này.
Trong những năm gần đây, Tối Cao Pháp Viện, với đa số bảo thủ dưới thời Tổng Thống Hoa Kỳ Donald Trump, thường có xu hướng củng cố Điều khoản Tự do Thực hành, đôi khi làm giảm nhẹ vai trò của Điều khoản Thành lập. Một số nhà bảo thủ từ lâu đã cho rằng quan niệm phổ biến về sự tách biệt nghiêm ngặt giữa giáo hội và nhà nước theo Điều khoản Thành lập là không chính xác.
Những người ủng hộ trường charter tôn giáo và phong trào chọn trường (school choice) lập luận rằng tiểu bang không thể cấm các nhóm tôn giáo tham gia vào các chương trình của chính phủ vốn mở cửa cho mọi người khác, coi vụ này tương tự các phán quyết gần đây của Tòa. Tuy nhiên, những người ủng hộ trường công truyền thống lại xem nỗ lực này là cuộc tấn công vào hệ thống giáo dục công lập.
Tin từ NBC News ngày 22/05/2025.
