Tối cao Pháp viện Hoa Kỳ (SCOTUS) hôm thứ Năm (giờ Mỹ) đã có vẻ nghiêng về việc duy trì việc tạm dừng sắc lệnh của Tổng thống Donald Trump liên quan đến quyền công dân khi sinh, trong khi vẫn tìm cách thu hẹp phạm vi các lệnh cấm được ban hành trên toàn quốc từ tòa án cấp dưới.
Hiện vẫn chưa rõ phán quyết cuối cùng sẽ ra sao, nhưng đa số thẩm phán bày tỏ lo ngại về hậu quả nếu chính quyền Tổng thống Donald Trump được phép, dù chỉ tạm thời, từ chối quyền công dân đối với trẻ em sinh ra tại Mỹ mà cha mẹ đang ở đây bất hợp pháp.
Các thẩm phán đã lắng nghe phần tranh luận về đề nghị khẩn cấp của chính quyền nhằm dỡ bỏ các lệnh tòa cấp dưới đã tạm giữ sắc lệnh về quyền công dân khi sinh trên khắp nước Mỹ. Các lệnh cấm trên toàn quốc này đã trở thành một công cụ quan trọng để kiểm soát các nỗ lực cải tổ của Tổng thống Donald Trump và cũng là nguyên nhân gây ra nhiều sự bực dọc cho ông cùng các đồng minh.
Theo tổng biện lý D. John Sauer, kể từ khi Tổng thống Donald Trump bắt đầu nhiệm kỳ thứ hai vào tháng 1, đã có 40 lệnh cấm trên toàn quốc được ban hành.
Quyền công dân khi sinh là một trong số nhiều vấn đề, đa phần liên quan đến nhập cư, mà chính quyền Tổng thống Donald Trump đã yêu cầu Tối cao Pháp viện xử lý khẩn cấp. Tòa cũng đang xem xét các đề nghị của chính quyền về việc chấm dứt quy chế nhân đạo tạm thời cho hơn 500,000 người từ Cuba, Haiti, Nicaragua và Venezuela, cùng với việc tước bỏ sự bảo vệ pháp lý tạm thời của 350,000 người Venezuela khác. Chính quyền vẫn đang vướng mắc trong các vụ kiện liên quan đến nỗ lực trục xuất nhanh những người bị cáo buộc là thành viên băng đảng đến một nhà tù ở El Salvador, dựa trên luật thời chiến từ thế kỷ 18 mang tên Đạo luật Kẻ thù Ngoại quốc.
Tổng thống Donald Trump đã ký một sắc lệnh hành pháp ngay ngày đầu tiên của nhiệm kỳ thứ hai, nhằm từ chối quyền công dân cho trẻ em sinh ra tại Mỹ mà cha mẹ ở bất hợp pháp hoặc tạm trú. Sắc lệnh này mâu thuẫn với phán quyết năm 1898 của Tối cao Pháp viện, khẳng định Khoản Quyền công dân của Tu chính án thứ 14 đã công nhận tất cả trẻ em sinh ra trên đất Mỹ là công dân, chỉ trừ một vài trường hợp ngoại lệ hẹp không liên quan đến vụ này.
Nhiều tiểu bang, người nhập cư và các tổ chức nhân quyền đã kiện ngay lập tức, và tòa án cấp dưới nhanh chóng chặn việc thực thi sắc lệnh trong khi các vụ kiện đang tiếp diễn. Tranh cãi hiện tại tập trung vào các quy định áp dụng trong thời gian chờ các vụ kiện chính thức được giải quyết.
Các thẩm phán thuộc phe tự do của Tòa có vẻ ủng hộ mạnh mẽ phán quyết của các tòa cấp dưới, cho rằng sự thay đổi về quyền công dân mà Tổng thống Donald Trump mong muốn sẽ phá vỡ sự hiểu biết ổn định về quyền công dân khi sinh đã tồn tại hơn 125 năm.
Thẩm phán Elena Kagan nhận xét rằng vụ kiện về quyền công dân khi sinh là một trường hợp kỳ lạ để dùng làm cớ thu hẹp các lệnh cấm toàn quốc. Bà nói với tổng biện lý Sauer: “Mọi tòa án đều phán quyết chống lại ông.” Bà Kagan nói thêm, nếu chính phủ thắng trong phần tranh luận hôm nay, họ vẫn có thể thực thi sắc lệnh đối với những người chưa khởi kiện. “Tất cả những cá nhân đó sẽ thắng kiện. Và những người không đủ khả năng ra tòa, họ sẽ là những người thua cuộc,” bà nói.
Thẩm phán Ketanji Brown Jackson mô tả cách tiếp cận của chính quyền như kiểu “bắt tôi nếu ông có thể,” buộc mọi người phải nộp đơn kiện để “chính phủ ngừng vi phạm quyền của người dân.”
Một số thẩm phán bảo thủ, những người có thể cởi mở với việc giới hạn lệnh cấm toàn quốc, cũng muốn biết tác động thực tế của một phán quyết như vậy, cũng như tòa án có thể đưa ra phán quyết cuối cùng về sắc lệnh hành pháp của Tổng thống Trump nhanh đến mức nào.
Thẩm phán Brett Kavanaugh đã đặt ra một loạt câu hỏi cho ông Sauer về cách chính phủ liên bang có thể thực thi sắc lệnh của Tổng thống Trump. Ông hỏi: “Các bệnh viện làm gì với một em bé mới sinh? Các tiểu bang làm gì với một em bé mới sinh?”
Ông Sauer trả lời rằng họ có thể không làm gì khác biệt ngay lập tức, nhưng chính phủ có thể tìm cách từ chối các giấy tờ có “chỉ định quốc tịch sai.” Ông Kavanaugh tiếp tục thúc ép đòi câu trả lời rõ ràng hơn, chỉ ra rằng sắc lệnh hành pháp chỉ cho chính phủ khoảng 30 ngày để phát triển một chính sách. “Ông nghĩ họ có thể chuẩn bị kịp thời không?” ông hỏi.
Chính quyền Tổng thống Donald Trump, giống như chính quyền trước đó của Tổng thống Biden, đã than phiền rằng các thẩm phán đang vượt quá quyền hạn khi ban hành các lệnh áp dụng cho tất cả mọi người thay vì chỉ các bên tham gia vụ kiện.
Tiếp nối chủ đề này, thẩm phán Samuel Alito nói rằng ông không có ý thiếu tôn trọng các thẩm phán cấp quận của quốc gia khi bày tỏ ý kiến rằng đôi khi họ mắc phải một “bệnh nghề nghiệp, đó là căn bệnh nghĩ rằng ‘Tôi đúng và tôi có thể làm bất cứ điều gì tôi muốn’.”
Nhưng thẩm phán Sonia Sotomayor là một trong số nhiều thẩm phán đã nêu lên sự hỗn loạn của các quy định có thể xảy ra nếu các lệnh tòa bị thu hẹp và các hạn chế mới về quyền công dân có thể tạm thời có hiệu lực ở hơn một nửa đất nước.
Bà Sotomayor nói, một số trẻ em có thể trở thành “người không quốc tịch,” vì chúng sẽ bị từ chối quyền công dân ở Mỹ cũng như ở các quốc gia mà cha mẹ chúng đã bỏ trốn để tránh bị bức hại. Tổng biện lý bang New Jersey, Jeremy Feigenbaum, đại diện cho 22 tiểu bang đã kiện, nói rằng quyền công dân có thể “bật/tắt” đối với trẻ em khi chúng đi qua sông Delaware giữa Camden, New Jersey (nơi trẻ bị ảnh hưởng sẽ là công dân) và Philadelphia (nơi chúng sẽ không phải là công dân). Pennsylvania không tham gia vụ kiện này.
Một giải pháp khả thi cho Tòa án có thể là tìm cách thay thế các lệnh cấm toàn quốc bằng việc chứng nhận vụ kiện tập thể (class action), một loại vụ kiện trong đó một nhóm cá nhân đại diện cho một nhóm lớn hơn nhiều người có hoàn cảnh tương tự. Một vụ kiện như vậy có thể được nộp và giải quyết nhanh chóng, thậm chí có thể áp dụng trên toàn quốc.
Tuy nhiên, dưới sự chất vấn của thẩm phán Amy Coney Barrett và những người khác, ông Sauer cho biết chính quyền Tổng thống Donald Trump hoàn toàn có thể phản đối một vụ kiện như vậy hoặc có khả năng tìm cách làm chậm quá trình xử lý vụ kiện tập thể.
Tranh luận tại Tối cao Pháp viện về các kháng cáo khẩn cấp là điều hiếm thấy. Các thẩm phán hầu như luôn xử lý nội dung cơ bản của một tranh chấp. Tuy nhiên, chính quyền đã không yêu cầu Tòa án giải quyết vấn đề lớn hơn ngay bây giờ, và nếu Tòa án đứng về phía chính quyền về vấn đề lệnh cấm toàn quốc, không rõ các quy định không nhất quán về quyền công dân sẽ áp dụng cho trẻ em sinh ra ở Hoa Kỳ trong bao lâu.
Một phán quyết dự kiến sẽ được đưa ra vào cuối tháng 6.
Theo tin từ ABC News ngày 15/05/2025.
