Tòa án Tối cao Hoa Kỳ hôm thứ Năm vừa qua đã tranh luận sôi nổi về nỗ lực của Tổng Thống Donald Trump trong việc chấm dứt quyền công dân theo nơi sinh, một vụ án có thể mở rộng ra vấn đề quyền hạn của các tòa án cấp dưới trong việc chặn các hành động của nhánh hành pháp trên phạm vi toàn quốc (gọi là “universal injunctions”).
Vụ án được Tòa án Tối cao đẩy nhanh tiến độ, nên có thể sẽ có phán quyết trong vài tuần hoặc thậm chí vài ngày tới.
Mặc dù ban đầu vụ án liên quan đến sắc lệnh hành pháp về quyền công dân theo nơi sinh mà Tổng Thống Trump ký ngay ngày đầu trở lại Nhà Trắng, nhưng trọng tâm phiên điều trần lại chuyển sang việc liệu các tòa án cấp dưới có vượt quá thẩm quyền khi ra lệnh chặn sắc lệnh này trên toàn quốc hay không, như chính quyền Tổng Thống Trump lập luận.
Các Thẩm phán ở cả hai phe dường như đồng ý rằng việc sử dụng các lệnh chặn toàn quốc (“universal injunctions”) đã gia tăng đột biến trong những năm gần đây, dưới thời cả Tổng thống Dân chủ lẫn Cộng hòa. Tuy nhiên, sau hơn hai giờ tranh luận, họ vẫn chia rẽ về cách giải quyết vấn đề này.
Thẩm phán Sonia Sotomayor thuộc phe tự do bày tỏ sự hoài nghi sâu sắc về lập luận của chính quyền Tổng Thống Trump. Bà cho rằng sắc lệnh này có thể vi phạm bốn tiền lệ của Tòa án Tối cao và việc hạn chế lệnh chặn toàn quốc có thể dẫn đến hàng trăm, thậm chí hàng nghìn vụ kiện riêng lẻ mới. Ngược lại, một số Thẩm phán khác lại cho rằng các Thẩm phán liên bang đã được trao quá nhiều quyền để ngăn chặn các sắc lệnh của một Tổng thống đương nhiệm. Thẩm phán Samuel Alito nhận định rằng có 680 Thẩm phán tòa án cấp quận, họ tận tâm và uyên bác, nhưng đôi khi họ cũng sai.
Kelsi Corkran, đại diện cho các nguyên đơn và nhóm vận động, đề xuất một giải pháp trung gian: cho phép lệnh chặn toàn quốc khi các hành động của chính phủ vi phạm quyền hiến định cơ bản. Bà cho rằng nếu các tòa án cấp dưới đi quá giới hạn, tòa phúc thẩm vẫn có thể kiểm soát như hiện tại.
Vấn đề pháp lý phức tạp này không có giải pháp dễ dàng, và các Thẩm phán đã phải vật lộn với hàng loạt câu hỏi liên quan về thủ tục khi tranh luận có nên thu hẹp phạm vi của các lệnh chặn toàn quốc hay không – và nếu có, nên áp dụng tiêu chuẩn pháp lý nào.
Tổng Biện lý Hoa Kỳ, ông D John Sauer, lập luận rằng lệnh chặn toàn quốc vượt quá quyền lực của tòa án theo Điều III của Hiến pháp, gây ra nhiều vấn đề thực tế như đòi hỏi các Thẩm phán phải đưa ra quyết định vội vàng, có rủi ro cao với ít thông tin, hoạt động không đối xứng khi buộc chính phủ phải thắng ở mọi nơi, và đảo ngược trật tự phân cấp phúc thẩm thông thường. Ông nói thêm rằng chúng tạo ra nguy cơ xảy ra các phán quyết mâu thuẫn liên tục.
Thẩm phán Elena Kagan, người từng giữ chức Tổng Biện lý Hoa Kỳ trước đây, chỉ ra thách thức thực tế khi kỳ vọng Tòa án Tối cao phải can thiệp vào mọi vấn đề mà hiện tại các tòa án cấp dưới đang xử lý. Bà cũng nhấn mạnh với ông Sauer rằng chính quyền Tổng Thống Trump đã thua mọi vụ kiện liên bang thách thức sắc lệnh về quyền công dân theo nơi sinh, ngay cả dưới sự phán quyết của các Thẩm phán do Tổng Thống Trump bổ nhiệm trong nhiệm kỳ đầu. Bà nói: “Đây không phải giả thuyết; điều này đang xảy ra. Mọi tòa án đều đang ra phán quyết chống lại quý vị.”
Đúng như dự đoán, một số Thẩm phán bảo thủ đã chỉ trích việc sử dụng lệnh chặn toàn quốc. Thẩm phán Clarence Thomas, người từng mô tả chúng là “đáng ngờ về mặt pháp lý và lịch sử” vào năm 2018, lưu ý rằng phải đến năm 1963 lệnh chặn toàn quốc mới bắt đầu được sử dụng, đồng ý với lập luận của chính phủ rằng hệ thống tư pháp có thể tồn tại mà không cần chúng.
Tuy nhiên, Thẩm phán Alito dường như lưỡng lự. Ông hỏi ông Sauer về khả năng các nguyên đơn tìm kiếm chứng nhận tập thể khẩn cấp và cứu trợ trên thực tế thông qua các con đường khác, nhấn mạnh rằng việc chặn lệnh chặn toàn quốc có thể không giải quyết được các vấn đề thực tế mà chính phủ đưa ra. Ông hỏi: “Nếu đúng như vậy, thì điểm cốt yếu của lập luận về lệnh chặn toàn quốc là gì?”
Tổng Biện lý bang New Jersey, Jeremy Feigenbaum, thừa nhận rằng có thể có các biện pháp khắc phục thay thế cho tòa án liên bang ngoài lệnh chặn toàn quốc, mặc dù ông cho rằng trong một số trường hợp, lựa chọn kiện tập thể do chính quyền Tổng Thống Trump đưa ra có thể không đủ nhanh để cung cấp sự cứu trợ. Ông nói: “Chúng tôi thông cảm với một số mối quan ngại của Hoa Kỳ về việc lọc án, về việc xử lý các vụ án cụ thể. Chúng tôi chỉ không nghĩ rằng điều đó ủng hộ một quy tắc cứng nhắc rằng chúng (lệnh chặn toàn quốc) không bao giờ khả dụng.”
Ông cho rằng lệnh chặn toàn quốc nên khả dụng trong một số trường hợp, bao gồm cả vụ kiện về quyền công dân theo nơi sinh đang được Tòa án xử lý – một vụ án mà “các cách thay thế để khắc phục thiệt hại cho các bên không khả thi trên thực tế hoặc pháp lý”.
Thẩm phán Roberts và Sotomayor đã hỏi ông Feigenbaum sâu hơn về cách xác định những vụ án nào không nên ưu tiên lệnh chặn toàn quốc và làm thế nào để đảm bảo các tòa án cấp quận tuân thủ.
Các Thẩm phán Tòa án Tối cao đã đồng ý xét xử vụ án vào tháng 4. Vụ án tập trung vào ba tòa án cấp dưới đã ra lệnh chặn toàn quốc vào đầu năm nay đối với sắc lệnh hành pháp của Tổng Thống Trump về quyền công dân theo nơi sinh. Sắc lệnh này diễn giải lại Tu chính án thứ 14 để từ chối quyền công dân Hoa Kỳ tự động cho trẻ em sinh ra ở Hoa Kỳ nếu mẹ của chúng đang ở bất hợp pháp hoặc tạm thời ở trong nước, và nếu cha của chúng không phải là công dân Hoa Kỳ hoặc thường trú nhân hợp pháp tại thời điểm sinh. Hành động của Tổng Thống Trump hiện vẫn bị chặn trên toàn quốc chờ phán quyết của Tòa án Tối cao.
Tổng Thống Donald Trump cũng bình luận trực tiếp về vụ án trên Truth Social hôm thứ Năm. Ông nói: “Quyền công dân theo nơi sinh không dành cho những người đi nghỉ mát để trở thành công dân thường trú của Hợp chủng quốc Hoa Kỳ,” lập luận rằng luật này nói về “những đứa trẻ của nô lệ” và không liên quan gì đến nhập cư bất hợp pháp.
Như đã thấy, các lập luận tại phiên điều trần rất ít liên quan đến giá trị thực tế của vụ kiện quyền công dân theo nơi sinh mà thay vào đó tập trung vào các lệnh chặn toàn quốc.
Một quyết định của Tòa án Tối cao ở đây có thể có ý nghĩa sâu rộng trên toàn quốc, tạo ra tiền lệ ảnh hưởng đến hơn 310 vụ kiện liên bang đã thách thức các hành động của Nhà Trắng kể từ khi nhiệm kỳ Tổng thống thứ hai của Tổng Thống Trump bắt đầu vào ngày 20 tháng 1 năm 2025, theo phân tích dữ liệu của Fox News.
Các vụ án được hợp nhất trước Tòa án là Trump kiện CASA, Trump kiện Tiểu bang Washington, và Trump kiện New Jersey. Thông tin từ Fox News ngày 15/05/2025.
