Thượng Viện Hoa Kỳ đang có động thái quyết liệt nhằm ngăn chặn các quy định về khí thải xe cộ được đánh giá là nghiêm ngặt nhất quốc gia của tiểu bang California.
Một cuộc bỏ phiếu quan trọng dự kiến sẽ diễn ra tại Thượng Viện ngay trong tuần này. Nếu được thông qua, nỗ lực này có thể đặt dấu chấm hết cho kế hoạch tham vọng của California nhằm cấm bán xe chạy xăng mới từ năm 2035, một chính sách đi ngược lại với định hướng của chính quyền Tổng Thống Hoa Kỳ Donald Trump vốn được cho là tập trung vào việc thúc đẩy nhiên liệu hóa thạch.
California là thị trường ô tô lớn, chiếm khoảng 11% tổng doanh số xe tại Mỹ, nên các tiêu chuẩn của tiểu bang này có sức ảnh hưởng rất lớn. Xe cộ cũng là nguồn phát thải khí nhà kính chính gây biến đổi khí hậu.
Đảng Cộng hòa tại Quốc hội đang nhắm vào ba quy định môi trường của California mà Cơ quan Bảo vệ Môi trường (EPA) đã cấp quyền miễn trừ để tiểu bang được phép đặt ra tiêu chuẩn riêng, cao hơn liên bang. Hạ Viện đã bỏ phiếu chặn các quy định này vài tuần trước.
Lãnh đạo Đa số Thượng Viện, ông John Thune, tuyên bố các quy định của California là sự mở rộng không phù hợp thẩm quyền theo Đạo luật Không khí Sạch và sẽ “gây nguy hiểm cho người tiêu dùng, nền kinh tế, và nguồn cung năng lượng của quốc gia”.
Đáp lại, Thống đốc California Gavin Newsom và các quan chức môi trường của tiểu bang khẳng định hành động can thiệp từ Quốc hội là bất hợp pháp và sẽ sẵn sàng đưa vụ việc ra tòa nếu cần.
California đã được EPA cho phép áp dụng tiêu chuẩn khí thải nghiêm ngặt hơn liên bang từ nhiều thập kỷ qua, do tình trạng ô nhiễm không khí nghiêm trọng (nhất là sương khói ở Los Angeles những năm 1960-1970). Chính quyền Tổng Thống Hoa Kỳ Donald Trump đã từng thu hồi quyền miễn trừ này trong nhiệm kỳ đầu, nhưng chính quyền Tổng thống Joe Biden đã khôi phục nó vào năm 2022.
Các quy định cụ thể đang bị Thượng Viện nhắm tới bao gồm:
- Luật cấm bán xe chạy xăng mới từ năm 2035: Yêu cầu các hãng xe phải tăng dần tỷ lệ xe không phát thải (xe điện, xe hydro) trong doanh số bán xe mới, đạt 100% vào năm 2035. Người dân vẫn được mua bán xe chạy xăng cũ hoặc xe hybrid cắm sạc.
- Luật loại bỏ dần xe tải chạy diesel cỡ trung và nặng (áp dụng từ năm 2020).
- Luật giảm khí thải gây sương khói từ xe tải, với tiêu chuẩn nghiêm ngặt hơn và chương trình kiểm tra mới.
Nhiều tiểu bang khác như New York, Colorado, New Mexico đã chọn tuân theo các quy định này của California. Tuy nhiên, một số tiểu bang khác, như Vermont và Delaware, gần đây đã bày tỏ ý định rút lui hoặc tạm dừng áp dụng.
Đại diện ngành công nghiệp ô tô cũng có phản ứng trái chiều. Một số hãng xe lớn như Honda, Ford, Volkswagen từng hợp tác với California về tiêu chuẩn khí thải, nhưng chưa cam kết tuân thủ lệnh cấm năm 2035 nếu nó bị chặn. Các hiệp hội đại lý ô tô và công ty vận tải lại kêu gọi Thượng Viện thông qua dự luật chặn quy định của California, cho rằng vấn đề này nên do Quốc hội quyết định.
Một trong những lo ngại chính được phe phản đối đưa ra là lưới điện hiện tại của Mỹ, đặc biệt là California, chưa sẵn sàng để đáp ứng nhu cầu năng lượng khổng lồ từ việc chuyển đổi sang xe điện. Họ nhắc lại những sự cố thiếu điện trong các đợt nắng nóng lịch sử tại California.
Phía California bác bỏ lập luận này, cho biết tiểu bang đang tích cực đầu tư vào cơ sở hạ tầng sạc và nâng cấp lưới điện, với mục tiêu đạt phát thải ròng bằng 0 vào năm 2045. Tuy nhiên, tiểu bang cũng thừa nhận cần thêm hàng triệu trạm sạc và lưới điện phải phát triển với “tốc độ chưa từng có”.
Đáng chú ý, chính quyền Tổng Thống Hoa Kỳ Donald Trump gần đây đã chỉ đạo các tiểu bang dừng chi tiêu nguồn tiền liên bang được phân bổ dưới thời Tổng thống Biden để xây dựng mạng lưới trạm sạc xe điện toàn quốc. Động thái này đã vấp phải sự phản đối pháp lý từ hơn một chục tiểu bang.
Cuộc chiến pháp lý và chính trị giữa Quốc hội và California phản ánh rõ nét sự chia rẽ về chính sách năng lượng và môi trường tại Hoa Kỳ, giữa mục tiêu chống biến đổi khí hậu và những lo ngại về kinh tế, khả năng cung cấp năng lượng.
(Theo tin từ ABC News)
