Thư viện Quốc hội Hoa Kỳ, một tổ chức văn hóa liên bang lâu đời với 225 năm lịch sử, đang trải qua một giai đoạn đầy biến động chưa từng có.
Theo tin từ Associated Press, chỉ trong tuần vừa qua, chính quyền Tổng Thống Donald Trump đã sa thải bà Carla Hayden, người giữ chức thủ thư (librarian) của Thư viện Quốc hội trong một thời gian dài. Người được chỉ định tạm thời thay thế bà, ông Todd Blanche, lại chưa chắc chắn có được vị trí này. Thậm chí, việc sa thải bà Hayden có thể không hợp pháp.
Thư viện Quốc hội là gì?
Được thành lập vào năm 1800 dưới thời Tổng Thống John Adams, Thư viện Quốc hội là tổ chức văn hóa liên bang lâu đời nhất của Hoa Kỳ, luôn nhận được sự ủng hộ từ cả hai đảng. Với hơn 100 triệu sách, bản ghi âm, hình ảnh và các tài liệu khác, đây không chỉ là “thư viện lớn nhất thế giới” mà còn là “ngân hàng lưu trữ ký ức” không chính thức của quốc gia.
Hàng năm, Viện lưu trữ phim quốc gia (National Film Registry) của thư viện chọn 25 bộ phim để bảo tồn, “thể hiện sự đa dạng của di sản điện ảnh Mỹ.” Viện lưu trữ âm thanh quốc gia (National Recording Registry) cũng chọn các bản ghi âm “có ý nghĩa văn hóa, lịch sử hoặc thẩm mỹ, phản ánh cuộc sống ở Hoa Kỳ.”
Thư viện còn quản lý Cơ quan Nghiên cứu Quốc hội (Congressional Research Service), cung cấp thông tin cho Quốc hội. Các sự kiện của thư viện bao gồm liên hoan sách hàng năm, các buổi tham quan, chiếu phim, triển lãm và hội nghị.
Đây không phải là một thư viện thông thường mà là một thư viện nghiên cứu. Người dưới 16 tuổi không được cấp thẻ đọc để truy cập bộ sưu tập, và người 16-17 tuổi cần có sự cho phép của phụ huynh.
Thủ thư của Thư viện Quốc hội làm gì?
Thủ thư có nhiều trách nhiệm, từ giám sát các bộ sưu tập của Thư viện Quốc hội đến lựa chọn nhà thơ đoạt giải quốc gia, trao giải Gershwin cho Bài hát phổ biến và Giải thưởng Thư viện Quốc hội cho Tiểu thuyết Mỹ.
Nhiệm kỳ của thủ thư là 10 năm, và nhiệm kỳ của bà Hayden dự kiến kết thúc vào năm 2026.
Ai bị sa thải? Ai được thuê?
Vào cuối tuần trước, chính quyền Tổng Thống Trump đã bất ngờ sa thải bà Hayden, người phụ nữ da màu đầu tiên giữ vị trí này. Bà Hayden, được Tổng Thống Barack Obama đề cử vào năm 2015 và được Thượng viện do Đảng Cộng hòa kiểm soát phê chuẩn với tỷ lệ 74-18 vào năm sau, đã nhận được email thông báo rằng “vị trí Thủ thư Quốc hội của bà sẽ chấm dứt ngay lập tức. Cảm ơn bà vì những đóng góp của mình.”
Tiếp theo đó, Nhà Trắng cũng sa thải bà Shira Perlmutter, người đứng đầu Văn phòng Bản quyền Hoa Kỳ, do bà Hayden bổ nhiệm vào năm 2020. Bộ Tư pháp sau đó thông báo rằng ông Blanche, phó tổng chưởng lý, đã được chỉ định làm thủ thư Quốc hội tạm quyền, và ông Paul Perkins, một phó tổng chưởng lý khác, làm giám đốc Văn phòng Bản quyền tạm quyền.
Ông Blanche từng là thành viên của đội ngũ luật sư bảo vệ Tổng Thống Trump trong phiên tòa xét xử về khoản tiền bịt miệng ở New York, kết thúc vào năm ngoái với 34 tội danh.
Tại sao bà Hayden bị sa thải?
Nhà Trắng không đưa ra lý do cụ thể trong email gửi cho bà, mặc dù Tổng Thống Trump đã loại bỏ những quan chức mà ông cho là phản đối ông và các chính sách của ông. Tổ chức bảo thủ American Accountability Foundation cáo buộc bà quảng bá những cuốn sách thiếu nhi có “nội dung cực đoan,” và thư ký báo chí Nhà Trắng Karoline Leavitt tuyên bố rằng bà “đưa những cuốn sách không phù hợp vào thư viện cho trẻ em.”
Một bản sao của hầu hết mọi cuốn sách được xuất bản ở Hoa Kỳ trong một năm nhất định sẽ được gửi đến Văn phòng Bản quyền, và Thư viện Quốc hội sẽ quyết định có đưa nó vào bộ sưu tập chính hay không.
Việc sa thải bà Hayden đã bị các đảng viên Đảng Dân chủ, thủ thư, nhà giáo dục và những người khác lên án, trong đó có nhà thơ quốc gia Ada Limón. Bà Limón, được bà Hayden bổ nhiệm vào năm 2022, gọi bà là “Thủ thư Quốc hội tử tế, thông minh và hào phóng nhất mà chúng ta có thể hy vọng.”
Nhà Trắng có quyền hợp pháp để sa thải bà Hayden không?
Mặc dù được tổng thống đề cử, thủ thư của Thư viện Quốc hội là một nhân viên của nhánh lập pháp và bổ nhiệm các lãnh đạo vào các vị trí khác, chẳng hạn như trợ lý thủ thư và giám đốc Văn phòng Bản quyền.
Do đó, một cuộc tranh chấp giữa Quốc hội và Nhà Trắng đã nổ ra khi các nhà lãnh đạo Đảng Cộng hòa xem xét quyền hạn của tổng thống – người đứng đầu nhánh hành pháp – trong việc chỉ định một thủ thư tạm quyền.
Thông thường, nếu vị trí đó bị bỏ trống, một thủ thư tạm quyền sẽ được chọn từ các thành viên hiện tại của Thư viện Quốc hội.
Ai đang phụ trách hiện tại?
Mặc dù ông Blanche đã được công bố là thủ thư tạm quyền, nhưng ông vẫn chưa xuất hiện tại văn phòng Thư viện Quốc hội. Hiện tại, thư viện đang được điều hành bởi ông Robert Randolph Newlen, người từng là phó thủ thư chính.
Theo quy định của thư viện, ông Newlen là người kế nhiệm thủ thư Quốc hội trong trường hợp vắng mặt hoặc không thể làm việc tạm thời. Thông tin trên được cung cấp bởi Associated Press.
