Thủ tướng Canada Mark Carney vừa tới Washington để có cuộc gặp thượng đỉnh với Tổng thống đương nhiệm Hoa Kỳ, ông Donald Trump.
Ông Carney đắc cử chức Thủ tướng với lời hứa sẽ đối đầu với thái độ “hung hăng” ngày càng tăng của Tổng thống Donald Trump. Cuộc gặp tại Phòng Bầu dục vào thứ Ba tới sẽ là cơ hội để ông thực hiện điều đó.
Tổng thống Trump đã làm rạn nứt mối quan hệ đồng minh kéo dài hàng thập kỷ khi công khai ý định biến Canada thành bang thứ 51 của Hoa Kỳ và áp đặt thuế quan nặng nề lên các mặt hàng quan trọng trong chuỗi cung ứng ô tô, dầu mỏ, điện năng và nhiều sản phẩm khác từ Canada. Sự phẫn nộ trước các động thái của Tổng thống Trump đã giúp Đảng Tự do của ông Carney giành chiến thắng bất ngờ trong cuộc bầu cử tháng trước, khi cuộc chiến thương mại và những đòn tấn công vào chủ quyền Canada khiến cử tri tức giận.
Tổng thống Cộng hòa Donald Trump đã nhiều lần đe dọa sẽ biến Canada thành “bang thứ 51”. Trong cuộc phỏng vấn với chương trình “Meet the Press” của đài NBC phát sóng Chủ Nhật, ông nói rằng biên giới hai nước chỉ là “đường ranh giới nhân tạo” ngăn cản hai vùng lãnh thổ này trở thành một “quốc gia tươi đẹp”.
Cách tiếp cận công khai đối đầu của Tổng thống Trump đặt ra câu hỏi cho ông Carney và các nhà lãnh đạo thế giới khác về cách quản lý quan hệ với Hoa Kỳ. Một số lãnh đạo, như Thủ tướng Anh Keir Starmer, đã cố gắng dùng “chiến dịch quyến rũ”. Những người khác, như Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskyy, lại bị Tổng thống Trump nổi giận vì không đủ nhún nhường.
Robert Bothwell, giáo sư lịch sử Canada và quan hệ quốc tế tại Đại học Toronto, cho rằng ông Carney không nên gặp Tổng thống Trump. “Chúng ta đã thấy ông ấy làm gì. Chúng ta thấy ông ấy làm gì với Zelenskyy,” ông Bothwell nói. “Và ông ấy chắc chắn sẽ cố gắng làm điều tương tự với Carney. Điều đó không có lợi cho Carney. Không có lợi cho Canada.”
Tổng thống Trump và Thủ tướng Carney sẽ gặp nhau tại Phòng Bầu dục và dùng bữa trưa. Ông Carney nhấn mạnh rằng ông được bầu để đặc biệt “đứng lên” đối mặt với Tổng thống Hoa Kỳ và Canada đang trong “cuộc khủng hoảng chỉ xảy ra một lần trong đời”. Ông Carney cho biết ông mong đợi các cuộc đàm phán “khó khăn” nhưng “mang tính xây dựng” với người đồng cấp Hoa Kỳ.
Phát biểu với báo giới hôm thứ Hai, Tổng thống Trump nói rằng ông không chắc tại sao ông Carney lại đến thăm. “Tôi không chắc ông ấy muốn gặp tôi về điều gì,” Tổng thống Trump nói. “Nhưng tôi đoán ông ấy muốn đạt được một thỏa thuận.”
Bộ trưởng Thương mại Hoa Kỳ Howard Lutnick càng làm dấy lên nghi ngờ về mong muốn hàn gắn quan hệ với Canada trong cuộc phỏng vấn hôm thứ Hai trên chương trình “Kudlow” của Fox Business Network. Khi được hỏi liệu Hoa Kỳ có thể đạt thỏa thuận với Canada không, ông Lutnick gọi Canada là “chế độ xã hội chủ nghĩa” đã “cơ bản sống dựa vào Mỹ”. Ông Lutnick nói cuộc gặp hôm thứ Ba sẽ “thú vị”.
Tại cuộc họp báo hôm thứ Sáu trước chuyến đi, ông Carney cho biết cuộc đàm phán sẽ tập trung vào áp lực thương mại trước mắt và mối quan hệ kinh tế, an ninh quốc gia rộng lớn hơn. Ông nói chính phủ của ông sẽ “đấu tranh để đạt được thỏa thuận tốt nhất cho Canada” và “dành tất cả thời gian cần thiết” để làm điều đó, ngay cả khi Canada đang theo đuổi các cuộc đàm phán song song để tăng cường quan hệ với các đồng minh khác và giảm bớt sự phụ thuộc vào Hoa Kỳ.
Tổng thống Trump khẳng định Hoa Kỳ không cần gì từ Canada. Ông đang nhắm vào ngành công nghiệp ô tô của Canada, vốn phần lớn được xây dựng bởi các công ty Hoa Kỳ, nói rằng: “Họ đang ngừng sản xuất ở Mexico, ngừng sản xuất ở Canada, và tất cả đang chuyển đến đây.” Ông cũng nói Hoa Kỳ không cần năng lượng của Canada – mặc dù gần một phần tư lượng dầu mà Hoa Kỳ tiêu thụ hàng ngày đến từ tỉnh Alberta.
Tổng thống cũng coi thường những đóng góp quân sự của Canada bất chấp mối quan hệ đối tác kéo dài từ các bãi biển Normandy trong Thế chiến II đến những vùng xa xôi ở Afghanistan.
Tổng thống Trump nói rằng Canada chi “ít tiền cho quân đội hơn hầu hết các quốc gia trên thế giới”. “Họ trả cho NATO ít hơn bất kỳ quốc gia nào,” ông nói. “Họ nghĩ chúng ta đang trợ cấp. Họ nghĩ chúng ta sẽ bảo vệ họ, và thực sự là chúng ta đang làm vậy. Nhưng sự thật là, họ không gánh vác đầy đủ phần của mình, và điều đó không công bằng với Hoa Kỳ và người đóng thuế của chúng ta.”
Theo nguồn tin ABC News ngày 06/05/2025, giáo sư Bothwell lưu ý rằng ông Carney có thể không chịu nhiều áp lực phải đạt được thỏa thuận nhanh chóng, vì Tổng thống Trump đôi khi đã đảo ngược, trì hoãn hoặc giảm nhẹ thuế quan của mình, khiến theo thời gian, Tổng thống Trump có thể ở vị thế yếu hơn nếu các cuộc đàm phán kéo dài. “Điều đó có thể không quan trọng vào mùa hè như bây giờ, bởi vì mỗi lần ông ấy đưa ra một trong những thông báo này, tuần sau lại là, ‘Ồ, tôi chỉ nói đùa thôi. Tôi không có ý đó’,” ông nói về Tổng thống Trump.
Daniel Béland, giáo sư khoa học chính trị tại Đại học McGill, cho biết ông Carney cần cuộc gặp được sắp xếp nhanh chóng với Tổng thống Trump để giải quyết cuộc chiến thương mại do Hoa Kỳ khởi xướng. Tổng thống Trump đã áp thuế 25% lên thép và nhôm và thuế quan lên các sản phẩm khác ngoài Hiệp định Hoa Kỳ-Mexico-Canada, trong một số trường hợp rõ ràng là để giải quyết lượng fentanyl tương đối thấp bị chặn tại biên giới hai nước.
“Ông Carney muốn cho thấy rằng ông ấy đang làm mọi thứ có thể, bao gồm cả chấp nhận rủi ro chính trị để bảo vệ việc làm của người Canada trong các lĩnh vực như công nghiệp ô tô,” ông Béland nói. “Nếu ông ấy hoãn cuộc gặp đầu tiên với Tổng thống Trump trong nhiều tháng, các đảng đối lập và nhà bình luận có thể cáo buộc ông ấy quá nhút nhát và gây bất lợi cho Canada vì điều đó.”
Canada là điểm đến xuất khẩu hàng đầu cho 36 tiểu bang của Hoa Kỳ. Gần 3.6 tỷ đô la Canada (2.7 tỷ USD) hàng hóa và dịch vụ qua biên giới mỗi ngày. Khoảng 60% lượng dầu thô nhập khẩu của Hoa Kỳ là từ Canada, và 85% lượng điện nhập khẩu của Hoa Kỳ là từ Canada.
Canada cũng là nhà cung cấp nước ngoài lớn nhất về thép, nhôm và uranium cho Hoa Kỳ, và có 34 khoáng sản và kim loại quan trọng mà Lầu Năm Góc rất cần và đang đầu tư vì an ninh quốc gia. Canada là một trong những quốc gia phụ thuộc vào thương mại nhất trên thế giới, và 77% xuất khẩu của Canada đi đến Hoa Kỳ.
