Khi các Tổng thống Mỹ công du Trung Đông, họ thường mang theo một tầm nhìn chiến lược cho khu vực, dù đôi khi có vẻ xa vời. Tổng thống Jimmy Carter thúc đẩy hòa bình lịch sử giữa Ai Cập và Israel. Tổng thống Bill Clinton nỗ lực (nhưng không thành công) với lãnh đạo Palestine Yasser Arafat. Tổng thống George W. Bush hình dung cuộc chiến chống khủng bố sẽ dẫn đến dân chủ hóa. Tổng thống Barack Obama đến Cairo để “tìm kiếm một khởi đầu mới giữa Hoa Kỳ và người Hồi giáo trên khắp thế giới”.
Tuy nhiên, Tổng thống Donald Trump sẽ có chuyến thăm Vùng Vịnh trong tuần này với một mục tiêu duy nhất: các thương vụ, thương vụ và thương vụ. Máy bay. Năng lượng hạt nhân. Đầu tư trí tuệ nhân tạo. Vũ khí. Bất cứ thứ gì có thể ký kết hợp đồng.
Trong quá trình lên kế hoạch cho chuyến công du nước ngoài lớn đầu tiên của nhiệm kỳ hai, kéo dài bốn ngày qua Saudi Arabia, Qatar và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE), Tổng thống Trump đã nói với các cố vấn rằng ông muốn công bố các thỏa thuận trị giá hơn 1 nghìn tỷ USD.
Nhìn từ góc độ xây dựng thương hiệu cá nhân, điều này hoàn toàn hợp lý. Được bao quanh bởi các thành viên hoàng gia giàu có và các giám đốc điều hành doanh nghiệp Mỹ, Tổng thống Trump, người thích khoe khoang về kỹ năng đàm phán của mình, sẽ ký tên bằng bút Sharpie lên hàng loạt bản ghi nhớ. Ông sẽ thăm các cung điện, bước trên thảm đỏ và được đối xử như một vị vua tại một khu vực ngày càng quan trọng đối với lợi ích tài chính của gia đình Trump.
Tuy nhiên, xét về mặt chiến lược, mục đích chuyến đi vẫn còn mơ hồ. Trong chuyến đi năm 2017, Tổng thống Trump đã gây tiếng vang khi tập hợp hàng chục nhà lãnh đạo từ các quốc gia đa số Hồi giáo để đối đầu và lên án chủ nghĩa cực đoan. Lần này, không rõ liệu có mục tiêu chính sách đối ngoại nào được thúc đẩy hay không.
Theo nguồn tin từ The New York Times, dưới thời chính quyền Tổng thống Biden, các cuộc đàm phán bán thiết bị hạt nhân dân sự trị giá hàng tỷ USD cho Saudi Arabia – bao gồm cả khả năng làm giàu uranium – được gắn liền với mục tiêu ngoại giao: thuyết phục Riyadh công nhận Israel, như một phần mở rộng của Hiệp định Abraham. Giờ đây, cuộc đàm phán dường như đang tiến triển, dù chậm, như một thỏa thuận kinh doanh độc lập.
Các trợ lý của Tổng thống Trump khẳng định ông vẫn muốn làm trung gian cho một thỏa thuận bình thường hóa quan hệ giữa Saudi Arabia và Israel. Nhưng với cuộc chiến Israel-Hamas ở Gaza vẫn đang diễn ra, Thái tử Saudi Mohammed bin Salman không quan tâm đến việc công khai ủng hộ Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu. Và Tổng thống Trump hiện tại cũng không mấy mặn mà với việc gắn mình với ông Netanyahu. Do đó, Israel không nằm trong lịch trình chuyến đi.
Sẽ không có cuộc gặp nào ở Riyadh giữa Tổng thống Trump và Tổng thống Nga Vladimir Putin, điều mà Tổng thống Trump từng hy vọng. Và đội ngũ của ông Trump cũng kín tiếng về tình hình ngoại giao hạt nhân với Iran, không muốn làm ảnh hưởng đến các cuộc đàm phán đang diễn ra kín đáo ở Oman, một quốc gia mà Tổng thống Trump không ghé thăm lần này.
Ông Dennis B. Ross, nhà đàm phán hòa bình Trung Đông lâu năm, hiện làm việc tại Viện Washington về Chính sách Cận Đông, nhận định: “Đến Trung Đông lúc này thiên về kinh tế hơn là chiến lược. Ông ấy rõ ràng thích những chuyến đi kiểu này với việc công bố các thỏa thuận lớn, vì đây là mối bận tâm của ông ấy. Trọng tâm, ưu tiên của ông ấy, nghiêng về khía cạnh kinh tế, tài chính nhiều hơn.”
Thay vì chiến lược vĩ đại, sẽ là một loạt các giao dịch tài chính mà Tổng thống Trump sẽ quảng bá là tạo ra việc làm cho người lao động Mỹ.
Chương trình nghị sự này trùng khớp một cách thuận tiện với các kế hoạch kinh doanh đang mở rộng của gia đình Tổng thống Trump. Gia đình ông có sáu thỏa thuận đang chờ xử lý với một công ty bất động sản thuộc sở hữu đa số của Saudi, một thỏa thuận tiền điện tử với một chi nhánh của chính phủ UAE, và một dự án sân golf và biệt thự sang trọng mới được hỗ trợ bởi chính phủ Qatar.
Người Qatar đang nỗ lực hết mình để lấy lòng Tổng thống Trump. Chính quyền Tổng thống Trump đang chuẩn bị chấp nhận một chiếc máy bay Boeing 747-8 sang trọng như một món quà từ gia đình hoàng gia Qatar, chiếc máy bay này sẽ được nâng cấp để phục vụ như Air Force One. Đây có thể là món quà nước ngoài lớn nhất mà chính phủ Mỹ từng nhận được, theo một số quan chức Mỹ nắm rõ vấn đề. Kế hoạch này đặt ra những vấn đề đạo đức đáng kể, đặc biệt là khi Tổng thống Trump có thể sử dụng chiếc máy bay trị giá 400 triệu USD sau khi rời nhiệm sở, nhận nó như một khoản đóng góp cho thư viện tổng thống của mình. (Vào Chủ nhật, thư ký báo chí Nhà Trắng cho biết bất kỳ thỏa thuận nào cũng sẽ tuân thủ pháp luật, và các quan chức Qatar nói rằng việc này vẫn đang được xem xét).
Saudi Arabia, UAE và Qatar quản lý khối tài sản trị giá hàng nghìn tỷ USD trên khắp thế giới và ngày càng trở thành các thế lực ngoại giao và tài chính đáng gờm. Tuy nhiên, chính sách đối ngoại của họ đã khác biệt với Hoa Kỳ trong những năm gần đây. Ba quốc gia này đã xây dựng quan hệ chặt chẽ với Trung Quốc, Nga và Iran, bên cạnh Hoa Kỳ, quốc gia vẫn là đồng minh quốc phòng không thể thiếu và duy trì các căn cứ quân sự trên lãnh thổ của họ.
Đối với Thái tử Mohammed, quyết định của Tổng thống Trump chọn vương quốc này là một trong những điểm đến trong chuyến công du lớn đầu tiên ở nước ngoài – lần thứ hai – mang lại sự xác nhận cho niềm tin của ông rằng Saudi Arabia là một cường quốc toàn cầu đang lên, với sức hút mà các nhà lãnh đạo quyền lực không thể bỏ qua.
Khi Tổng thống Trump thăm các quốc gia chuyên quyền này, ông có thể yên tâm rằng sẽ không phải đối mặt với các cuộc biểu tình và sự thù địch như khi ông thăm một số đồng minh của Hoa Kỳ trong NATO, như Canada hay Đức, nơi ông không được lòng dân. Các gia đình hoàng gia Vùng Vịnh hiểu rõ hơn ai hết cách nói “ngôn ngữ” của Tổng thống Trump.
Ông đã ca ngợi nhiều năm về sự đón tiếp xa hoa ở Saudi Arabia vào năm 2017, trong chuyến đi nước ngoài đầu tiên trên cương vị tổng thống. Họ chiếu hình ảnh Tổng thống Trump lên mặt tiền khách sạn Ritz-Carlton ở Riyadh, nơi sau này Thái tử Mohammed giam giữ những người chống đối. Cờ Mỹ được cắm dọc các đường cao tốc, ca sĩ nhạc đồng quê Toby Keith biểu diễn cho khán giả Saudi chật kín và Tổng thống Trump tham gia điệu múa kiếm truyền thống. Trong chuyến thăm một trung tâm chống chủ nghĩa cực đoan, Tổng thống Trump đặt tay lên một quả cầu phát sáng cùng với Quốc vương Salman của Saudi Arabia và Tổng thống Ai Cập Abdel Fattah el-Sissi.
Tuy nhiên, Tổng thống Trump rời nhiệm sở vào năm 2021 với niềm tin rằng Thái tử phải “nợ” ông. Ông đã đứng ra bảo vệ Thái tử Mohammed vào thời điểm giới tinh hoa phương Tây xa lánh ông sau vụ sát hại nhà báo của Washington Post và nhà bất đồng chính kiến Saudi Jamal Khashoggi. Mặc dù Thái tử Mohammed phủ nhận việc biết về vụ giết người năm 2018, CIA đánh giá rằng ông có khả năng đã phê duyệt nhiệm vụ của các sát thủ Saudi, và có một làn sóng phản đối lưỡng đảng ở Washington.
Nhưng Tổng thống Trump, sau khi tuyên bố sẽ theo dõi bằng chứng và hành động chống lại những kẻ giết Khashoggi, vẫn đứng về phía Thái tử Mohammed và nhận công lao đã “giải cứu” ông. “Tôi đã cứu mạng hắn,” Tổng thống Trump nói với nhà báo Bob Woodward vào đầu năm 2020. “Tôi đã giúp Quốc hội để hắn yên. Tôi đã giúp họ dừng lại.”
Thái tử đã đáp lại ân huệ đó. Không có khu vực nào trên thế giới quan trọng hơn đối với sự thịnh vượng tài chính ngày càng tăng của gia đình Tổng thống Trump hơn Trung Đông, đặc biệt là kể từ năm 2021, sau vụ tấn công Điện Capitol ngày 6 tháng 1 năm 2021, sau đó Tổng thống Trump và người thân của ông bị cộng đồng doanh nghiệp Mỹ coi là những kẻ bị ruồng bỏ.
Trong bối cảnh đó, Jared Kushner, con rể của Tổng thống Trump và cựu cố vấn cấp cao Nhà Trắng, đã thành lập quỹ đầu tư riêng. Nhà tài trợ lớn nhất của ông là Thái tử Mohammed. Sáu tháng sau khi Kushner rời Nhà Trắng, Thái tử đã bỏ qua những lo ngại từ các cố vấn đầu tư của mình và đảm bảo rằng quỹ tài sản có chủ quyền của Saudi đầu tư 2 tỷ USD vào công ty của Kushner, biến người Saudi trở thành nhà đầu tư lớn nhất của quỹ này.
Tổng thống Trump cũng gặp vấn đề vào thời điểm đó. Ông rất tức giận khi PGA of America bỏ phiếu, sau vụ bạo loạn Điện Capitol, tước quyền tổ chức Giải vô địch PGA của sân golf ở New Jersey của ông. Đây không chỉ là một đòn giáng tài chính; nó còn gây tổn thương cá nhân cho Tổng thống Trump. Golf là trung tâm thương hiệu Trump, và không có sự chứng thực nào lớn hơn việc tổ chức sự kiện Giải vô địch PGA tại Trump National ở Bedminster, New Jersey.
May mắn thay, vào năm 2021, chính quỹ tài sản có chủ quyền đã đầu tư 2 tỷ USD vào công ty của Kushner – Quỹ Đầu tư Công (PIF) – đã thành lập giải đấu LIV Golf ly khai. Người Saudi đã chi hàng triệu USD để lôi kéo các tay golf hàng đầu của PGA, và giải đấu mới này đã đặt ra mối đe dọa đáng kể đối với PGA Tour trước khi hai bên ký thỏa thuận hợp tác sơ bộ vào năm 2023.
Thời điểm này hoàn hảo cho Tổng thống Trump, và ông đã nhìn thấy cơ hội để đưa các sân golf của mình trở lại bản đồ thế giới. LIV Golf đã tổ chức các giải đấu tại các sân của Tổng thống Trump trong bốn năm liên tiếp, nâng cao hồ sơ quốc tế của các khu nghỉ dưỡng golf của ông và thúc đẩy doanh thu cho các khách sạn và nhà hàng của ông.
Gia đình Tổng thống Trump cũng đã ký các thỏa thuận với một công ty bất động sản thuộc sở hữu đa số của Saudi để xây dựng các dự án ở Jeddah, Saudi Arabia; Dubai, UAE; Muscat, Oman; và các địa điểm khác.
Vào thứ Ba, khi Tổng thống Trump dự kiến đến nơi, chính phủ Saudi đang lên kế hoạch tổ chức một diễn đàn đầu tư với David Sacks, người được mệnh danh là “vua crypto” của Nhà Trắng, và các nhà lãnh đạo doanh nghiệp Mỹ khác, bao gồm CEO của IBM, BlackRock, Citigroup, Palantir và Qualcomm.
Thái tử Mohammed đã cam kết đầu tư 600 tỷ USD vào Hoa Kỳ trong bốn năm tới – một con số mà các nhà kinh tế cho rằng khó có thể thành hiện thực khi vương quốc này đang đối mặt với tình trạng thiếu tiền mặt. Người Emirati đã cam kết đầu tư 1,4 nghìn tỷ USD vào Mỹ trong 10 năm.
Sheikh Mohamed bin Zayed Al Nahyan, người cai trị UAE, ngày càng đi theo con đường riêng của mình. Các mối liên kết ngày càng tăng của quốc gia này với cả các đối thủ của Mỹ như Trung Quốc và các nền kinh tế đang phát triển như Ấn Độ là sự chuẩn bị cho một thế giới mà một ngày nào đó có thể không còn bị Hoa Kỳ thống trị.
Nhưng các nhà lãnh đạo Vùng Vịnh đánh giá cao bản chất giao dịch của Tổng thống Trump. Họ nhận thấy, Tổng thống Trump không giảng giải cho họ về nhân quyền.
