Tổng Thống Donald Trump dự kiến bắt đầu chuyến công du kéo dài 4 ngày tới Trung Đông vào thứ Hai tới, với các điểm dừng chân tại Saudi Arabia, Qatar và Các Tiểu vương quốc Arab Thống nhất (UAE). Chuyến đi này được nhấn mạnh nhằm củng cố mối quan hệ kinh tế ngày càng sâu sắc giữa Hoa Kỳ và các vương quốc vùng Vịnh.
Trong bối cảnh khu vực đang đối mặt với nhiều thách thức ngoại giao, chính trị và an ninh – bao gồm chương trình hạt nhân của Iran, cuộc khủng hoảng nhân đạo ở Gaza, cuộc chiến giữa Israel và Hamas, cũng như số phận của Syria sau cuộc nội chiến kéo dài 14 năm – Tổng Thống Trump được cho là sẽ tập trung vào phát triển kinh doanh và các thỏa thuận thương mại.
Theo ABC News, chuyến đi diễn ra sau cam kết đầu tư hàng trăm tỷ đô la vào Hoa Kỳ và các dự án chung từ Saudi Arabia và UAE trong vài năm tới. Thái tử Saudi Mohammed bin Salman đã cam kết đầu tư 600 tỷ USD vào Mỹ trong 4 năm sau chiến thắng của Tổng Thống Trump vào tháng 11, trong khi UAE cũng cam kết gói đầu tư 1.400 tỷ USD trong thập kỷ tới. Các lãnh đạo doanh nghiệp và công nghệ dự kiến sẽ tề tựu tại Riyadh quanh thời điểm chuyến đi của Tổng Thống để tham dự diễn đàn đầu tư Saudi-Mỹ.
Thư ký báo chí Tòa Bạch Ốc Karoline Leavitt cho biết chuyến đi của Tổng Thống Trump sẽ “tập trung vào việc tăng cường mối quan hệ” giữa Mỹ và các quốc gia vùng Vịnh. Bà nhấn mạnh Tổng Thống sẽ trở lại để tái khẳng định tầm nhìn về một Trung Đông tự hào, thịnh vượng và thành công, nơi Hoa Kỳ và các quốc gia Trung Đông có mối quan hệ hợp tác, và chủ nghĩa cực đoan bị đánh bại để nhường chỗ cho thương mại và giao lưu văn hóa.
Một thông tin đáng chú ý khác được ABC News đưa tin là chính quyền Tổng Thống Trump đang chuẩn bị chấp nhận một chiếc máy bay phản lực Boeing hạng sang từ gia đình hoàng gia Qatar làm quà tặng, dự kiến sử dụng làm chuyên cơ tổng thống trước khi chuyển giao cho quỹ thư viện tổng thống của ông sau khi mãn nhiệm. Về vấn đề này, Thư ký báo chí Leavitt khẳng định “bất kỳ món quà nào từ chính phủ nước ngoài đều luôn được chấp nhận tuân thủ đầy đủ mọi luật lệ hiện hành”.
Các hoạt động kinh doanh của gia đình Tổng Thống cũng mở rộng tại khu vực này. Tổ chức Trump đã hợp tác với các nhà phát triển trong các dự án mới tại Saudi Arabia, Doha và UAE, đồng thời tham gia vào một liên doanh tiền điện tử có liên hệ với một quỹ gắn bó với chính phủ UAE. Bà Leavitt đã bác bỏ các câu hỏi về hoạt động kinh doanh của gia đình Tổng Thống trước chuyến đi, khẳng định Tổng Thống Trump “thực sự đã mất tiền khi làm Tổng thống Hoa Kỳ” và hành động “chỉ vì lợi ích của công chúng Mỹ, đặt đất nước chúng ta lên hàng đầu và làm điều tốt nhất cho đất nước chúng ta – chấm hết”.
Chuyến đi Trung Đông lần này gợi nhớ lại chuyến công du nước ngoài đầu tiên của Tổng Thống Trump trong nhiệm kỳ đầu tiên, cũng bắt đầu tại Saudi Arabia. Chuyến đi năm 2017 tập trung vào việc khuyến khích các đối tác địa phương tăng cường nỗ lực chống “chủ nghĩa cực đoan” và các nhóm khủng bố, cũng như làm suy yếu ảnh hưởng của Iran. Tuy nhiên, kể từ đó, Saudi Arabia và các quốc gia vùng Vịnh khác đã cải thiện quan hệ với Iran và hiện ủng hộ nỗ lực ngoại giao của chính quyền Tổng Thống Trump nhằm giải quyết chương trình hạt nhân của Iran.
Theo các chuyên gia, sự thay đổi này phản ánh ưu tiên mới của các nước vùng Vịnh là đầu tư kinh tế và giảm phụ thuộc vào năng lượng, nhận thấy chiến tranh với Iran là mối nguy lớn đối với mục tiêu này. Cuộc chiến đang diễn ra giữa Israel và Hamas cùng cuộc khủng hoảng nhân đạo ở Gaza cũng là một vấn đề lớn trong chuyến đi, đặc biệt khi Israel có kế hoạch mở rộng hoạt động quân sự tại Gaza. Tình hình này đã làm đóng băng nỗ lực bình thường hóa quan hệ ngoại giao giữa Israel và Saudi Arabia cùng các nước Arab khác, vốn là một phần của mục tiêu mở rộng Hiệp định Abraham của Tổng Thống Trump.
Tại Riyadh, Tổng Thống Trump dự kiến tham dự cuộc họp của Hội đồng Hợp tác vùng Vịnh (GCC) trước khi tới Qatar. Các nhà lãnh đạo Arab có thể sẽ bày tỏ quan ngại về tình hình nhân đạo ở Gaza, đặc biệt trong bối cảnh Mỹ tiếp tục hỗ trợ quân sự cho Israel và kế hoạch của Israel nhằm loại bỏ Hamas. Trước đó, vào tháng 2, Tổng Thống Trump đã đề xuất Mỹ “tiếp quản” Gaza và giúp tái thiết, nhưng kế hoạch này đã bị các nhà lãnh đạo Arab bác bỏ.
Chuyến đi này là chuyến công du nước ngoài chính thức đầu tiên theo kế hoạch của Tổng Thống Trump, mặc dù ông đã tới Rome và Vatican vào tháng 4 để dự tang lễ Giáo hoàng Francis. Bên lề chuyến đi đó, ông đã gặp Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskyy trong bối cảnh hai nước đang xúc tiến một thỏa thuận khoáng sản. Việc Saudi Arabia tổ chức đàm phán hòa bình song phương giữa Nga và Ukraine cũng cho thấy ảnh hưởng chính trị ngày càng tăng của vương quốc này, bên cạnh tầm quan trọng kinh tế và thương mại trong khu vực.
Jon Alterman, Chủ tịch Chương trình Trung Đông tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế, nhận định với ABC News rằng Tổng Thống Trump “nhìn nhận vùng Vịnh như cách họ nhìn nhận chính mình, như một trụ cột thực sự của quyền lực toàn cầu”. Ông nói thêm: “Nhiều người trên thế giới nghĩ rằng vùng Vịnh là một ngoại lệ. Một nhóm các quốc gia nhỏ, giàu có, phụ thuộc vào Hoa Kỳ để đảm bảo an ninh, bảo vệ. Vùng Vịnh nhìn nhận mình khác đi, và Tổng thống đang gợi ý rằng ông cũng nhìn nhận vùng Vịnh khác đi.”
Tổng Thống Trump có thể sẽ nhận được sự chào đón nồng hậu từ các quân vương vùng Vịnh, tương tự như sự đón tiếp hoàng gia mà ông đã nhận được khi thăm Saudi Arabia vào năm 2017. Khi đó, người Saudi đã trải thảm đỏ đón ông tại sân bay với màn trình diễn máy bay quân sự, sau đó trao tặng ông huy chương vàng – danh hiệu dân sự cao quý nhất của quốc gia – và chiêu đãi ông bằng điệu múa kiếm truyền thống.
Chuyến đi của Tổng Thống Trump cũng diễn ra ngay sau khi Hamas thông báo sẽ thả binh sĩ Israel Edan Alexander, một công dân mang hai quốc tịch Mỹ, như một phần của các bước nhằm đạt được lệnh ngừng bắn. Hamas cho biết họ đã liên hệ với các quan chức Mỹ trong vài ngày qua về nỗ lực này. Tổng Thống Donald Trump đã xác nhận trên mạng xã hội Truth Social vào tối Chủ nhật rằng Alexander sẽ được Hamas thả. Ông không nêu rõ thời điểm cụ thể, nhưng nói: “Đây là bước đầu tiên trong những bước cuối cùng cần thiết để chấm dứt cuộc xung đột tàn khốc này.”
