Chính quyền Trump đang tái đàm phán với các đồng minh và đối thủ trên toàn cầu, và các chuyên gia nhận định rằng mọi thứ đều mang tính giao dịch.
Không còn chuyện Mỹ vung tay quá trán để bảo vệ hoặc truyền bá dân chủ một cách vô điều kiện. Các nhà lãnh đạo thế giới đang học cách nói một ngôn ngữ mới với Mỹ, ít về ý thức hệ và nhiều hơn về lợi ích của họ đối với Mỹ.
Gregg Roman, giám đốc điều hành của Middle East Forum, cho biết: “Có nhiều sự tham gia mang tính giao dịch hơn là các quyết định chính sách dựa trên ý thức hệ như thời chính quyền Biden”.
Dưới đây là tổng hợp những thay đổi trong chính sách đối ngoại của Mỹ dưới thời Trump:
Đàm phán thỏa thuận ngăn chặn Iran sở hữu vũ khí hạt nhân
Chính quyền Biden đã xem xét việc khôi phục thỏa thuận hạt nhân với Iran và chỉ trích quyết định rút khỏi Kế hoạch Hành động Toàn diện Chung (JCPOA) năm 2015 của Trump, nhưng không đạt được tiến triển đáng kể nào.
Trump bày tỏ mong muốn có một thỏa thuận hạt nhân mới, nói với Israel rằng Mỹ sẽ không can thiệp nếu Israel tấn công Iran cho đến khi các cuộc đàm phán ngoại giao diễn ra.
Trong bối cảnh đội ngũ của Trump gặp gỡ các đối tác Iran ở Oman cho vòng đàm phán hạt nhân thứ hai, ông đã đưa ra một lời đe dọa: nếu đàm phán thất bại, Mỹ sẽ không để Israel lôi kéo vào cuộc chiến với Iran mà sẽ “dẫn đầu”.
Đối đầu trực diện với lực lượng Houthi ở Yemen
Chiến dịch tấn công chống lại lực lượng Houthi ở Yemen đã đánh trúng hơn 800 mục tiêu và tiêu tốn gần 1 tỷ đô la – một sự khác biệt lớn so với các cuộc tấn công trả đũa ăn miếng trả miếng dưới thời chính quyền Biden, khi lực lượng Houthi tấn công tàu hải quân Mỹ và tàu thương mại phương Tây.
Roman cho biết: “Biden theo đuổi chính sách trả đũa: Nếu các bạn tấn công chúng tôi, chúng tôi sẽ tấn công lại”. “Trump đang cố gắng thực hiện một chiến lược mà tôi gọi là ‘rải muối lên đất’. Nếu các bạn dám thách thức sự thống trị quân sự của Mỹ hoặc khả năng tự do thương mại của chúng tôi ở Vịnh Aden, Vịnh Yemen, Biển Đỏ, Kênh đào Suez… Chúng tôi sẽ cố gắng chấm dứt khả năng gây chiến của các bạn đối với Mỹ và các lợi ích của nước này”.
Từ việc tài trợ cho Ukraine ‘cho đến khi nào cần thiết’ đến yêu cầu một giải pháp đàm phán
Trong khi Biden hứa rằng Mỹ sẽ sát cánh cùng Ukraine “cho đến khi nào cần thiết” trong cuộc chiến chống lại Nga, Trump bày tỏ mong muốn cuộc chiến kết thúc, hứa rằng ông có thể chấm dứt cuộc chiến ngay trong “ngày đầu tiên” của nhiệm kỳ tổng thống.
Sau 100 ngày, cuộc chiến vẫn chưa kết thúc. Các cuộc đàm phán đang diễn ra và Trump đã thể hiện sự thất vọng với Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskyy và Tổng thống Nga Vladimir Putin.
Khi Putin tiếp tục tấn công các khu vực dân sự của Ukraine, Trump đặt câu hỏi liệu nhà lãnh đạo Nga có thực sự muốn hòa bình hay đang “lừa tôi”.
Ông cũng đặt câu hỏi liệu có cần áp đặt “các biện pháp trừng phạt thứ cấp” đối với các quốc gia giao dịch với Nga để làm suy yếu nguồn tài chính chiến tranh của nước này hay không.
Hôm thứ Hai, Nga đề nghị ngừng bắn ba ngày từ ngày 8-10 tháng 5, nhưng Nhà Trắng không hài lòng. Thư ký báo chí Karoline Leavitt cho biết Trump muốn một “lệnh ngừng bắn vĩnh viễn”.
Trump đã gặp trực tiếp Zelenskyy ở Rome vào thứ Bảy, lần đầu tiên kể từ cuộc tranh cãi khét tiếng của họ tại Phòng Bầu dục vào tháng Hai, sau khi chỉ trích việc Zelenskyy bác bỏ đề xuất hòa bình của ông, một đề xuất sẽ chính thức nhượng Crimea cho Nga.
Tiếp quản chiến lược: Thúc đẩy các động thái mới đối với Greenland, Panama
Các nhà phân tích cho rằng Học thuyết Monroe đã trở lại, và Trump muốn cả Greenland và Kênh đào Panama nằm dưới sự kiểm soát của Mỹ.
Các đề xuất này đã gây sốc trên toàn thế giới, nhưng ít nhất là ở Panama, những lời nói táo bạo của Trump đã thúc đẩy một đề xuất cung cấp cho Mỹ quyền đi lại “đầu tiên và miễn phí” cho các tàu chiến của mình, Bộ trưởng Quốc phòng Pete Hegseth cho biết hồi đầu tháng này. Nó cũng thúc đẩy việc bán hai cảng nhập cảnh từ CK Hutchison có trụ sở tại Hồng Kông cho BlackRock có trụ sở tại Mỹ, mặc dù thỏa thuận này đã bị trì hoãn do sự giám sát chính trị và pháp lý của Trung Quốc.
Những nỗ lực để giành được Greenland đã không thành công. Những lời lẽ cứng rắn chống lại Đan Mạch và quyền sở hữu Greenland của nước này đã làm gia tăng căng thẳng với đồng minh NATO và giới lãnh đạo Greenland ít quan tâm đến việc trở thành một phần của Mỹ.
Tuy nhiên, Trump đã lên tiếng về mối đe dọa từ khả năng quân sự ngày càng tăng của Nga và Trung Quốc ở Bắc Cực – tầm bắn ngắn nhất cho một tên lửa di chuyển từ Nga đến Mỹ sẽ là trên lãnh thổ của hòn đảo băng giá này. Trump cũng quan tâm đến tiềm năng khai thác đất hiếm của vùng đất rộng lớn này.
Các đồng minh tăng cường phòng thủ
Những lời đe dọa của Trump về việc rút khỏi liên minh NATO – hoặc từ chối bảo vệ các đồng minh không đóng góp đủ chi phí quân sự – đã khiến các quốc gia trên toàn thế giới lên kế hoạch cho tình huống họ có thể phải tự vệ mà không cần sự giúp đỡ của Mỹ.
Liên minh châu Âu đã công bố kế hoạch cho các quốc gia thành viên chi 840 tỷ đô la để “tái vũ trang châu Âu” sau khi Trump ngừng mọi viện trợ cho Ukraine vào tháng Ba.
Các quốc gia như Tây Ban Nha, Bỉ và Thụy Điển đều đã công bố kế hoạch trong năm nay để tăng chi tiêu quốc phòng nhằm đáp ứng mục tiêu 2% của NATO, trong khi các quốc gia Đông Âu gần biên giới Nga, bao gồm Litva, Latvia, Estonia và Ba Lan, đã công bố kế hoạch tăng chi tiêu quốc phòng lên khoảng 5%.
Trừng phạt Trung Quốc vì các hành vi thương mại không công bằng
Mối lo ngại về tham vọng bá quyền của Trung Quốc vượt qua sự chia rẽ đảng phái, nhưng Nhà Trắng của Biden chưa bao giờ xem xét các biện pháp quyết liệt như thuế quan 145%.
Trump nói rằng mục tiêu của thuế quan là vừa đưa ngành sản xuất của Mỹ trở lại sau nhiều thập kỷ sản xuất ở nước ngoài, vừa trừng phạt Trung Quốc vì hành vi trộm cắp tài sản trí tuệ, sự mất cân bằng thương mại lớn và fentanyl tuồn từ Trung Quốc sang Mỹ. Những người ủng hộ ông cho rằng việc thúc đẩy thương mại tự do vào đầu những năm 2000 đã sai lầm khi cho rằng các chính sách thương mại tự do sẽ mang lại các giá trị dân chủ và thị trường tự do vào biên giới Trung Quốc.
Trump khẳng định rằng Chủ tịch Tập Cận Bình muốn đạt được một thỏa thuận để giảm thuế quan tăng vọt, ngay cả khi Trung Quốc đã bác bỏ triển vọng đàm phán.
Hiện chưa rõ Mỹ có thể đạt được những nhượng bộ thực tế nào từ một thỏa thuận, có lẽ là những lời hứa mua thêm các sản phẩm nông nghiệp, nhiên liệu hoặc các hàng hóa đặc biệt khác do Mỹ sản xuất.
Hiện tại, thuế quan cao vẫn còn và Trung Quốc đang bóp nghẹt nguồn cung cấp khoáng sản quan trọng của Mỹ, điều này có thể gây ra rắc rối lớn cho các thiết bị điện tử hàng ngày, xe điện và thiết bị quốc phòng.
