Tổng Thống Donald Trump vừa bắt đầu chuyến công du Trung Đông kéo dài 4 ngày, với điểm dừng chân đầu tiên là Saudi Arabia. Tại đây, ông đã có cuộc gặp với Thái tử Mohammed bin Salman, người đang điều hành đất nước.
Các cuộc thảo luận giữa hai nhà lãnh đạo tập trung vào nhiều vấn đề nóng hổi, bao gồm nỗ lực của Mỹ nhằm giải trừ chương trình hạt nhân của Iran, tìm cách chấm dứt cuộc chiến ở Gaza, và đặc biệt là việc giữ giá dầu ở mức thấp.
Thái tử bin Salman đã dành sự đón tiếp nồng hậu cho Tổng Thống Trump ngay khi chuyên cơ Air Force One hạ cánh. Sau đó, hai nhà lãnh đạo cùng phái đoàn đã tiến vào một sảnh lớn tại sân bay Riyadh, nơi họ được phục vụ cà phê truyền thống Ả Rập bởi các tùy tùng trong trang phục nghi lễ.
Sự trọng thị bắt đầu ngay từ trên không, khi các máy bay chiến đấu F-15 của Không quân Hoàng gia Saudi Arabia đã hộ tống chuyên cơ của Tổng Thống Trump khi nó tiếp cận thủ đô Riyadh.
Theo lịch trình, Thái tử sẽ tổ chức một bữa tối chiêu đãi chính thức. Tổng Thống Trump cũng dự kiến tham gia một hội nghị đầu tư Mỹ-Saudi diễn ra sau đó.
Bộ trưởng Đầu tư Saudi Arabia, Khalid al-Falih, bày tỏ sự lạc quan: “Khi người Saudi và người Mỹ hợp lực, những điều rất tốt đẹp sẽ xảy ra – thường thì, những điều tuyệt vời sẽ xảy ra.”
Saudi Arabia và các quốc gia OPEC+ khác đã “ghi điểm” với Tổng Thống Trump ngay từ đầu nhiệm kỳ thứ hai của ông bằng cách tăng cường sản xuất dầu. Tổng Thống Trump xem năng lượng giá rẻ là yếu tố then chốt để giảm chi phí và kiềm chế lạm phát cho người dân Mỹ. Ông cũng cho rằng giá dầu thấp hơn sẽ đẩy nhanh việc kết thúc cuộc chiến của Nga ở Ukraine.
Tuy nhiên, nền kinh tế Saudi Arabia vẫn phụ thuộc nặng nề vào dầu mỏ. Để cân bằng ngân sách, vương quốc này cần giá dầu đạt mức 96-98 USD mỗi thùng. Việc OPEC+, dưới sự dẫn dắt của Saudi Arabia, có thể duy trì sản lượng cao trong bao lâu vẫn là một câu hỏi. Giá dầu Brent đã đóng cửa ở mức 64.77 USD vào thứ Hai vừa qua.
Theo Jon Alterman, một nhà phân tích cấp cao về Trung Đông tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế ở Washington, giá dầu thấp hơn không nhất thiết làm hỏng các chương trình đa dạng hóa kinh tế của các quốc gia Vùng Vịnh, nhưng chắc chắn khiến chúng trở nên khó khăn hơn.
Tổng Thống Trump chọn Saudi Arabia là điểm dừng chân đầu tiên trong chuyến đi Trung Đông lần này vì vương quốc này đã cam kết đầu tư lớn vào Mỹ. Đây cũng là điểm dừng chân nước ngoài đầu tiên của ông trong nhiệm kỳ đầu tiên.
Đáng chú ý, ba quốc gia trong hành trình của Tổng Thống – Saudi Arabia, Qatar và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE) – đều là những nơi mà Trump Organization, do hai con trai lớn của ông điều hành, đang phát triển các dự án bất động sản lớn, bao gồm một tòa nhà chọc trời ở Jeddah, một khách sạn sang trọng ở Dubai và một sân golf cùng khu biệt thự ở Qatar.
Chuyến đi này được xem là nỗ lực của Tổng Thống Trump nhằm chứng minh rằng chiến lược chính trị dựa trên “giao dịch” của ông đang mang lại hiệu quả, trong bối cảnh ông đối mặt với chỉ trích từ phe Dân chủ rằng cuộc chiến thuế quan toàn cầu và cách tiếp cận với chiến tranh ở Ukraine đang khiến Mỹ bị cô lập khỏi các đồng minh.
Dự kiến, ông sẽ công bố các thỏa thuận với ba quốc gia giàu có này liên quan đến trí tuệ nhân tạo (AI), mở rộng hợp tác năng lượng và có thể là các hợp đồng bán vũ khí mới cho Saudi Arabia. Trước đó, chính quyền Mỹ đã phê duyệt ban đầu việc bán tên lửa không đối không trị giá 3.5 tỷ USD cho các máy bay chiến đấu của Saudi Arabia.
Tuy nhiên, Tổng Thống Trump đến Trung Đông vào thời điểm mà các đồng minh hàng đầu trong khu vực của ông, Israel và Saudi Arabia, không hoàn toàn đồng thuận với cách tiếp cận của ông.
Trước chuyến đi, Tổng Thống Trump tuyên bố Mỹ sẽ ngừng chiến dịch không kích kéo dài gần hai tháng chống lại lực lượng Houthi ở Yemen, nói rằng phiến quân được Iran hậu thuẫn này đã cam kết ngừng tấn công tàu thuyền trên tuyến đường thương mại toàn cầu quan trọng.
Điều đáng nói là chính quyền Mỹ đã không thông báo cho Israel – quốc gia mà Houthi vẫn tiếp tục nhắm mục tiêu – về thỏa thuận này trước khi Tổng Thống Trump công khai tuyên bố. Đây là ví dụ mới nhất về việc Tổng Thống Trump “bỏ ngoài vòng” Israel trong các cuộc đàm phán của chính quyền ông với các đối thủ chung.
Trước đó, vào tháng 3, Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu cũng không được chính quyền Mỹ thông báo cho đến khi các cuộc đàm phán với Hamas về cuộc chiến ở Gaza bắt đầu. Và ông Netanyahu chỉ biết về các cuộc đàm phán hạt nhân đang diễn ra giữa Mỹ và Iran khi Tổng Thống Trump công bố chúng trong chuyến thăm Phòng Bầu dục của nhà lãnh đạo Israel tháng trước.
“Israel sẽ tự bảo vệ mình,” ông Netanyahu nói tuần trước sau khi Tổng Thống Trump công bố thỏa thuận ngừng bắn với Houthi. “Nếu những người khác tham gia cùng chúng tôi – những người bạn Mỹ của chúng tôi – thì càng tốt.”
William Wechsler, giám đốc cấp cao tại Trung tâm Rafik Hariri và các Chương trình Trung Đông của Atlantic Council, nhận định việc Tổng Thống Trump bỏ qua Israel trong chuyến thăm Trung Đông đầu tiên của ông là điều đáng chú ý.
“Thông điệp chính phát ra từ điều này, ít nhất là theo lịch trình hiện tại, là chính phủ các nước Vùng Vịnh… thực sự là những người bạn thân thiết hơn với Tổng Thống Trump vào lúc này so với chính phủ Israel hiện tại,” Wechsler nói.
Trong khi đó, Tổng Thống Trump hy vọng sẽ khởi động lại nỗ lực từ nhiệm kỳ đầu tiên của mình nhằm bình thường hóa quan hệ giữa các cường quốc Trung Đông, Israel và Saudi Arabia. Nỗ lực Hiệp định Abraham của ông đã dẫn đến việc Sudan, UAE, Bahrain và Morocco đồng ý bình thường hóa quan hệ với Israel.
Tuy nhiên, Riyadh đã nói rõ rằng để đổi lấy việc bình thường hóa, họ muốn Mỹ đảm bảo an ninh, hỗ trợ chương trình hạt nhân của vương quốc và có tiến bộ về lộ trình thành lập nhà nước Palestine. Có vẻ như hy vọng đạt được tiến bộ về nhà nước Palestine là rất mong manh khi cuộc chiến Israel-Hamas vẫn đang diễn ra dữ dội và người Israel đe dọa san phẳng và chiếm đóng Gaza.
Đáng chú ý, Thái tử bin Salman tuần trước đã tiếp Phó Tổng thống Palestine Hussein Sheikh tại Jeddah trong chuyến thăm nước ngoài đầu tiên của ông Sheikh kể từ khi nhậm chức vào tháng 4.
Hussain Abdul-Hussain, một nhà nghiên cứu tại Tổ chức Bảo vệ Dân chủ, cho rằng Thái tử dường như đang ngầm gửi tín hiệu tới Tổng Thống Trump rằng vương quốc cần thấy tiến bộ về vấn đề nhà nước Palestine để Saudi Arabia bắt đầu nghiêm túc tiến tới thỏa thuận bình thường hóa với Israel.
“Biết cách người Saudi truyền đạt ý định của họ, đó là một lời cảnh báo trước, ‘Đừng nghĩ đến việc yêu cầu chúng tôi thể hiện bất kỳ thiện chí nào đối với việc bình thường hóa’,” Abdul-Hussain nói.
Tổng Thống Trump cho biết ông sẽ quyết định trong chuyến đi này về cách chính phủ Mỹ sẽ gọi tên vùng biển hiện thường được biết đến là Vịnh Ba Tư. Ông nói với các phóng viên rằng ông dự kiến các nước chủ nhà sẽ hỏi ông về việc Mỹ chính thức gọi vùng biển này là Vịnh Ả Rập.
Abbas Aragachi, Bộ trưởng Ngoại giao Iran, đã cảnh báo rằng việc thay đổi cách Mỹ gọi tên vùng biển này sẽ gây ra “sự phẫn nộ của tất cả người Iran từ mọi tầng lớp và quan điểm chính trị ở Iran, Mỹ và trên khắp thế giới.”
Theo tin từ Associated Press, đăng trên Seattle Times.
