Một ngọn núi lửa dưới đáy biển ngoài khơi bang Oregon của Mỹ đang có dấu hiệu “thức giấc”, báo hiệu khả năng sắp phun trào.
Theo các nhà khoa học đã theo dõi ngọn núi lửa ngầm khổng lồ này trong nhiều thập kỷ, những hoạt động gần đây – bao gồm số trận động đất gia tăng và cấu trúc núi lửa phình ra – cho thấy nó đã sẵn sàng bùng nổ.
Ngọn núi lửa này có tên là Axial Seamount, nằm cách bờ biển Oregon khoảng 300 dặm và đỉnh của nó chìm sâu khoảng một dặm dưới mặt nước biển.
Giáo sư Bill Chadwick, nhà núi lửa học tại Đại học Oregon State, cho biết dự báo hiện tại cho thấy Axial Seamount có thể phun trào bất cứ lúc nào từ nay đến cuối năm. Ông và các đồng nghiệp từ Đại học Washington và Đại học North Carolina Wilmington đã sử dụng mạng lưới cảm biến dưới đáy biển để theo dõi “nhất cử nhất động” của ngọn núi lửa.
Trong vài tháng qua, các thiết bị này đã ghi nhận những tín hiệu rõ rệt. Cụ thể, vào cuối tháng 3 và đầu tháng 4, các nhà nghiên cứu đã ghi nhận hơn 1.000 trận động đất mỗi ngày tại khu vực này. Bên cạnh đó, núi lửa cũng liên tục phình to, một dấu hiệu đặc trưng cho thấy dung nham nóng chảy đang tích tụ bên trong.
Giáo sư Chadwick giải thích: “Ngọn núi lửa này tương tự như những ngọn núi lửa ở Hawaii, phun ra loại dung nham rất lỏng. Chúng có xu hướng phình lên như một quả bóng bay giữa các lần phun trào. Tại Axial, đáy biển thực sự đang nâng lên, đó là một tín hiệu lớn.”
Tuy nhiên, không giống như một số núi lửa trên đất liền, Axial Seamount không gây nguy hiểm thực sự cho con người nếu nó phun trào. Do nằm cách xa bờ hàng trăm dặm và chìm sâu dưới nước, ngay cả một vụ phun trào mạnh cũng khó có thể phát hiện được trên đất liền.
Giáo sư Chadwick nói thêm: “Không có vụ nổ hay gì cả, nên nó thực sự không ảnh hưởng đến con người. Ngay cả khi bạn đang ở trên thuyền ngay phía trên núi lửa khi nó phun trào, có lẽ bạn cũng không bao giờ biết được.”
Điều đó không có nghĩa là vụ phun trào sẽ không ngoạn mục. Trong lần phun trào gần nhất vào năm 2015, một lượng lớn dung nham đã trào ra, bao gồm một dòng dung nham dày khoảng 450 feet (tương đương khoảng hai phần ba chiều cao của tháp Space Needle ở Seattle). “Đó là rất nhiều dung nham,” ông Chadwick nhận xét.
Axial Seamount hình thành trên một “điểm nóng” (hot spot), nơi các cột đá nóng chảy từ lớp phủ Trái đất dâng lên vỏ. Điều đặc biệt là nó nằm ngay ranh giới giữa mảng Thái Bình Dương và mảng Juan de Fuca, hai mảng kiến tạo khổng lồ đang tách rời nhau. Sự tách giãn này liên tục thúc đẩy hoạt động núi lửa và tạo ra lớp vỏ đại dương mới trong khu vực.
Giáo sư Chadwick đã theo dõi hoạt động tại Axial Seamount suốt 30 năm qua. Trong giai đoạn đó, núi lửa này đã phun trào ba lần: vào các năm 1998, 2011 và 2015.
Khi chờ đợi vụ phun trào sắp tới, các nhà khoa học đang thử nghiệm xem liệu các mô hình hoạt động lặp lại tại Axial Seamount có thể đưa ra dự đoán đáng tin cậy về thời điểm núi lửa ngầm này sẵn sàng bùng phát hay không.
Dự báo núi lửa phun trào là một lĩnh vực cực kỳ khó khăn, thậm chí còn phức tạp hơn dự báo thời tiết. Các núi lửa có thể hoạt động theo những cách khó lường và tùy thuộc vào loại hình, chúng có thể có những dấu hiệu cảnh báo rất khác nhau.
Giáo sư Scott Nooner, chuyên gia địa vật lý tại Đại học North Carolina Wilmington, cho biết: “Vẫn còn rất nhiều điều chúng ta chưa hiểu về những gì kích hoạt các vụ phun trào và cách dung nham di chuyển dưới bề mặt Trái đất.”
Các nhà khoa học đã thành công hơn với các dự báo ngắn hạn – thường chỉ vài giờ trước khi phun trào – giúp các quan chức địa phương đưa ra quyết định sơ tán hoặc thực hiện các biện pháp phòng ngừa khác. Tuy nhiên, dự báo dài hạn vẫn là một thách thức.
Chính vì vậy, theo nguồn tin NBC News, Axial Seamount là một “phòng thí nghiệm tự nhiên” tuyệt vời để tinh chỉnh các công cụ dự báo phun trào. Giáo sư Nooner giải thích: “Trên đất liền, nếu bạn đưa ra dự báo rằng một núi lửa sẽ phun trào trong một tuần hoặc một tháng và bạn sai, bạn đã gây tốn kém rất nhiều tiền bạc, thời gian và lo lắng cho mọi người. Nhưng chúng tôi không phải lo lắng về điều đó tại Axial Seamount vì những vụ phun trào này không ảnh hưởng đến ai. Vì vậy, đây là một cách tốt để kiểm tra các mô hình, kiểm tra dự báo của chúng tôi và tự chịu trách nhiệm, nhưng không có những hậu quả tương tự như với các núi lửa trên đất liền.”
