Sau khi Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump tuyên bố ý định chấm dứt lệnh trừng phạt kéo dài nửa thế kỷ đối với Syria, một cuộc tranh luận gay gắt đang diễn ra ngay trong chính quyền của ông về tốc độ và mức độ dỡ bỏ các biện pháp này.
Động thái của Tổng thống Trump được đưa ra sau khi lãnh đạo Syria Bashar Assad bị lật đổ vào cuối năm ngoái, tạo cơ hội cho một chính phủ chuyển tiếp tiếp quản. Mục tiêu là giúp chính phủ mới ổn định đất nước sau cuộc nội chiến tàn khốc kéo dài 13 năm đã khiến hàng triệu người thiệt mạng hoặc phải di dời, nền kinh tế suy sụp và hàng nghìn chiến binh nước ngoài vẫn còn hiện diện.
Tổng thống Hoa Kỳ trong nhiều năm đã áp đặt nhiều biện pháp trừng phạt đối với gia đình cầm quyền trước đây ở Syria. Một số lệnh trừng phạt có thể được dỡ bỏ nhanh chóng thông qua hành động hành pháp, nhưng các biện pháp nghiêm ngặt nhất, đặc biệt là Đạo luật Bảo vệ Dân thường Caesar năm 2019 được Quốc hội ban hành, sẽ cần sự chấp thuận của lưỡng viện để được loại bỏ vĩnh viễn.
Chính quyền chuyển tiếp Syria, dưới sự lãnh đạo của Tổng thống Ahmad al-Sharaa, cựu chỉ huy lực lượng dân quân (tổ chức Hayat Tahrir al-Sham của ông từng có liên kết với al-Qaida nhưng sau đó tuyên bố từ bỏ, dù vẫn bị Mỹ liệt vào danh sách khủng bố), đang nỗ lực xây dựng một chính phủ hòa nhập và thân thiện với phương Tây.
Một số quan chức trong chính quyền Tổng thống Trump thúc đẩy việc dỡ bỏ hoặc miễn trừ trừng phạt càng nhanh càng tốt mà không đặt ra các điều kiện quá khắt khe ban đầu. Họ cho rằng chính phủ chuyển tiếp hiện tại có thể là cơ hội tốt nhất để tái thiết và tránh khoảng trống quyền lực cho phép các nhóm cực đoan như Nhà nước Hồi giáo trỗi dậy.
Tuy nhiên, phe đối lập trong nội bộ đề xuất một cách tiếp cận theo từng giai đoạn. Ban đầu sẽ có các miễn trừ ngắn hạn, sau đó việc gia hạn hoặc dỡ bỏ rộng hơn sẽ phụ thuộc vào việc Syria đáp ứng các điều kiện nghiêm ngặt. Các điều kiện được đề xuất bao gồm giải tán các nhóm dân quân Palestine, tiếp quản các cơ sở giam giữ chiến binh ISIS, và thậm chí là bình thường hóa quan hệ với Israel (tham gia Hiệp định Abraham).
Theo tin từ The Associated Press, việc áp đặt các điều kiện này có thể làm chậm đáng kể, thậm chí ngăn cản việc dỡ bỏ trừng phạt lâu dài, ảnh hưởng đến khả năng thu hút đầu tư và tái thiết của chính phủ chuyển tiếp. Điều này đặt ra một thách thức phức tạp cho chính quyền Tổng thống Trump khi tìm kiếm “cách tối ưu nhất để giải quyết” mạng lưới trừng phạt phức tạp này.
Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ đã đưa ra một đề xuất lộ trình gồm ba giai đoạn với các điều kiện chặt chẽ. Tuy nhiên, các đề xuất khác cũng đang được lưu hành, nhấn mạnh việc hành động nhanh chóng để giúp Syria tái thiết. Ngoại trưởng Marco Rubio cũng bày tỏ sự ủng hộ cho cách tiếp cận “tăng dần” nhưng nhấn mạnh sự cần thiết phải hành động nhanh chóng để tránh một cuộc nội chiến toàn diện mới.
Tranh cãi nội bộ cho thấy sự cân bằng khó khăn giữa việc hỗ trợ chính phủ mới tiềm năng và đảm bảo an ninh, đặc biệt liên quan đến các nhóm bị Mỹ coi là khủng bố và mối quan ngại từ các đồng minh như Israel.
Việc dỡ bỏ Đạo luật Caesar, vốn cản trở các hoạt động tái thiết và chỉ có thể được miễn trừ tạm thời, sẽ là rào cản lớn nhất, đòi hỏi sự phối hợp giữa Nhà Trắng và Quốc hội.
