Một nhóm gồm 49 người Nam Phi da trắng (gọi là Afrikaner) đã rời quê hương vào Chủ Nhật vừa qua, bay đến Hoa Kỳ trên một chuyến bay thuê bao riêng. Đây là nhóm đầu tiên được cấp quy chế tị nạn theo một chương trình mới được chính quyền Tổng Thống Hoa Kỳ Donald Trump công bố hồi tháng Hai.
Theo thông tin từ Bộ Giao thông Nam Phi, nhóm này bao gồm cả các gia đình và trẻ nhỏ, dự kiến đến Sân bay Quốc tế Dulles gần Washington vào sáng thứ Hai theo giờ địa phương.
Chương trình tị nạn đặc biệt này được đưa ra sau khi Tổng Thống Hoa Kỳ Donald Trump ký sắc lệnh vào ngày 7 tháng 2, trong đó cáo buộc chính phủ Nam Phi do người da đen lãnh đạo đang phân biệt chủng tộc đối với người Afrikaner và thông báo sẽ tiếp nhận họ đến Mỹ.
Tuy nhiên, chính phủ Nam Phi đã kịch liệt bác bỏ cáo buộc này, khẳng định việc cho rằng người Afrikaner bị đàn áp là “hoàn toàn sai sự thật”.
Đáng chú ý, chính quyền Tổng Thống Trump đã ưu tiên xử lý nhanh chóng các hồ sơ tị nạn của nhóm người Nam Phi này, trong khi tạm dừng hoặc làm chậm lại các chương trình tiếp nhận người tị nạn từ Afghanistan, Iraq, hầu hết các quốc gia châu Phi cận Sahara và nhiều nước khác – một động thái đang vấp phải sự phản đối và bị kiện ra tòa.
Các tổ chức hỗ trợ người tị nạn đã bày tỏ sự khó hiểu về việc tại sao người Nam Phi da trắng lại được ưu tiên hơn những người đến từ các vùng chiến sự hay khu vực bị thiên tai tàn phá, trong khi quy trình xét duyệt tị nạn ở Mỹ thường mất nhiều năm.
Chính quyền Tổng Thống Trump lập luận rằng chính phủ Nam Phi đang theo đuổi các chính sách phân biệt chủng tộc, chống người da trắng thông qua luật hành động khẳng định (affirmative action) và luật trưng thu đất đai mới mà họ cho là nhắm vào đất đai của người Afrikaner. Phía Nam Phi phản bác, cho rằng những cáo buộc này dựa trên thông tin sai lệch, không có sự phân biệt chủng tộc đối với người Afrikaner và chưa có đất đai nào bị trưng thu, mặc dù luật gây tranh cãi này đã được thông qua và đang là tâm điểm chỉ trích tại Nam Phi.
Nam Phi cũng phủ nhận cáo buộc của Mỹ về việc người Afrikaner bị nhắm mục tiêu trong các vụ tấn công do động cơ chủng tộc ở một số cộng đồng nông thôn. Ngược lại, chính phủ Nam Phi khẳng định người Afrikaner – hậu duệ của những người định cư gốc Hà Lan và Pháp – thuộc nhóm “có đặc quyền kinh tế nhất” tại quốc gia này.
Theo tường thuật của AP trên Seattle Times, chuyến bay đưa nhóm người tị nạn Afrikaner đầu tiên này được điều hành bởi hãng Omni Air International. Họ bay từ Sân bay Quốc tế OR Tambo ở Johannesburg, có dừng chân tiếp nhiên liệu tại Dakar, Senegal trước khi bay thẳng đến Dulles. Trước khi khởi hành, họ đã được cảnh sát và quan chức sân bay hỗ trợ làm thủ tục và kiểm tra lý lịch để đảm bảo không có tiền án hay lệnh truy nã.
Dù không đồng tình với lý do di cư, chính phủ Nam Phi cho biết họ tôn trọng quyền tự do lựa chọn của công dân và sẽ không ngăn cản.
Tại sân bay Dulles, nhóm này dự kiến sẽ được chào đón bởi một phái đoàn chính phủ Mỹ, bao gồm Thứ trưởng Ngoại giao và các quan chức từ Văn phòng Tái định cư Người tị nạn thuộc Bộ Y tế và Dịch vụ Nhân sinh (HHS), đơn vị đã tổ chức việc tái định cư cho họ.
Phó Chánh văn phòng Nhà Trắng, Stephen Miller, phát biểu với báo giới hôm thứ Sáu rằng chuyến bay này là bước khởi đầu cho một “nỗ lực tái định cư quy mô lớn hơn nhiều”. Ông Miller cho rằng những gì đang xảy ra với người Afrikaner ở Nam Phi “phù hợp với định nghĩa trong sách giáo khoa về lý do chương trình tị nạn được tạo ra”, gọi đó là “sự đàn áp dựa trên một đặc điểm được bảo vệ – trong trường hợp này là chủng tộc. Đây là sự đàn áp dựa trên chủng tộc”.
Một tài liệu mà AP thu thập được cho thấy Văn phòng Tái định cư Người tị nạn của HHS đã sẵn sàng hỗ trợ nhóm người này về nhà ở, đồ đạc gia đình, chi phí sinh hoạt như thực phẩm, quần áo, tã bỉm… Tài liệu này cũng nêu rõ việc tái định cư người Afrikaner là “một ưu tiên đã được tuyên bố của Chính quyền”.
Hiện có khoảng 2.7 triệu người Afrikaner trong tổng số 62 triệu dân của Nam Phi, trong đó hơn 80% là người da đen. Họ chỉ là một phần của cộng đồng thiểu số da trắng tại quốc gia này.
Nhiều người ở Nam Phi cảm thấy khó hiểu trước những cáo buộc cho rằng người Afrikaner bị đàn áp và đủ điều kiện để được tái định cư dưới dạng người tị nạn. Họ là một phần của đời sống đa sắc tộc hàng ngày tại Nam Phi, với nhiều doanh nhân thành đạt và một số thậm chí còn giữ các vị trí trong chính phủ như Bộ trưởng hay Thứ trưởng. Ngôn ngữ của họ được sử dụng rộng rãi và công nhận là một ngôn ngữ chính thức, các nhà thờ và tổ chức văn hóa Afrikaner có vai trò quan trọng ở hầu hết các thành phố và thị trấn.
Chính quyền Tổng Thống Trump cũng đã chỉ trích Nam Phi trên nhiều phương diện khác. Sắc lệnh tháng Hai của Tổng Thống Trump đã cắt toàn bộ viện trợ của Mỹ cho Nam Phi với lý do nước này có lập trường chống người da trắng, đồng thời cáo buộc Nam Phi theo đuổi chính sách đối ngoại chống Mỹ. Sắc lệnh dẫn chứng mối quan hệ của Nam Phi với Iran và việc nước này đệ đơn kiện Israel – đồng minh của Mỹ – ra Tòa án Công lý Quốc tế về cáo buộc diệt chủng trong cuộc chiến ở Gaza, như những ví dụ về việc Nam Phi có “lập trường hung hăng đối với Hoa Kỳ”.
