Trong khi Tổng Thống Donald Trump đang có chuyến công du bận rộn ở Trung Đông, gặp gỡ các nhà lãnh đạo Ả Rập và nói về một “Trung Đông mới”, nhiều người dân Israel bày tỏ sự lo ngại rằng đối tác thân thiết nhất của họ tại Tòa Bạch Ốc có thể đã mất đi sự quan tâm dành cho họ.
Từ nhiều thập kỷ qua, Israel đã dựa vào mối quan hệ đặc biệt với Hoa Kỳ để trở thành cầu nối cho các quốc gia Ả Rập muốn tiếp cận Washington. Từ hiệp định Camp David với Ai Cập cho đến Hiệp ước Abraham do Tổng Thống Trump môi giới trong nhiệm kỳ đầu, các quốc gia Ả Rập muốn được Hoa Kỳ ưu ái thường phải làm thân với Israel trước. Rất hiếm khi lợi ích của họ được đặt lên trên lợi ích của Israel.
Nhưng tuần này, trước sự thất vọng của Israel, Ả Rập Saudi và Thổ Nhĩ Kỳ đã đứng ra dàn xếp cuộc gặp lịch sử giữa Tổng Thống Trump và tân tổng thống Syria. Tổng Thống Trump sau đó đã coi quyết định dỡ bỏ lệnh trừng phạt đối với Damascus như một đặc ân dành cho Thái tử Ả Rập Saudi Mohammed bin Salman và Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan.
Israel, quốc gia vẫn coi Syria là mối đe dọa an ninh và đã thúc giục Tổng Thống Trump duy trì lệnh trừng phạt, dường như đã bị bỏ qua. Điều này cũng xảy ra tương tự với một số sáng kiến gần đây của Mỹ trong khu vực, từ các cuộc đàm phán đang diễn ra với Iran cho đến thỏa thuận ngừng bắn với phiến quân Houthi ở Yemen. Khi được hỏi hôm Thứ Sáu liệu ông có biết Israel phản đối việc Hoa Kỳ công nhận chính phủ mới của Syria hay không, Tổng Thống Trump trả lời: “Tôi không biết, tôi chưa hỏi họ về điều đó.”
Một nhà bình luận Israel đã ví von rằng Trung Đông tuần này như một “buổi vũ hội lớn đầy màu sắc, tiền bạc và vàng bạc đổi chủ – và chúng tôi thấy mình đóng vai Lọ Lem trước khi biến hình. Bà tiên đỡ đầu mà chúng tôi nghĩ mình có đã bay đến Ả Rập Saudi và Qatar.”
Trong chuyến công du lớn đầu tiên này, Tổng Thống Trump đã bỏ qua Israel, thay vào đó đến Ả Rập Saudi, Qatar và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất.
Israel cũng không được tham gia vào thỏa thuận với Hamas để giải phóng một con tin Mỹ khỏi Gaza, nơi Israel đang cố gắng tiêu diệt nhóm khủng bố này. Tổng Thống Trump cũng đạt được thỏa thuận ngừng bắn riêng với phiến quân Houthi ở Yemen, điều mà Israel cho rằng đã cho phép Houthi tấn công họ, và đang tổ chức đàm phán với Iran về chương trình hạt nhân, có thể dẫn đến một thỏa thuận khác mà Israel phản đối.
Mặc dù chưa có bất kỳ xích mích công khai nào giữa Tổng Thống Trump và Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu, cả hai đều nói rằng mối quan hệ chưa bao giờ tốt đẹp hơn. Tổng Thống Trump cũng chưa công khai chỉ trích Israel về số lượng lớn người Palestine thiệt mạng ở Dải Gaza, như Tổng Thống Joe Biden thỉnh thoảng đã làm. Tuy nhiên, so với nhiệm kỳ đầu tiên của Tổng Thống Trump, khi ông đảo ngược hàng thập kỷ chính sách đối ngoại của Mỹ để hỗ trợ Israel một cách chưa từng có, rõ ràng đã có sự thay đổi.
Lần này, Tổng Thống Trump dường như tập trung vào các “chiến thắng nhanh” – các thỏa thuận đầu tư lớn để thúc đẩy nền kinh tế Mỹ và các thỏa thuận ngoại giao như ngừng bắn Ấn Độ-Pakistan và giải phóng con tin.
Về mặt này, Thủ tướng Netanyahu dường như không có nhiều điều để đề nghị. Chiến dịch quân sự kéo dài 19 tháng của Israel ở Gaza đã khiến hàng chục nghìn người Palestine thiệt mạng và biến toàn bộ các thị trấn thành đống đổ nát, nhưng vẫn chưa đạt được cả hai mục tiêu chiến tranh của ông Netanyahu – đánh bại Hamas và giải cứu tất cả con tin bị bắt trong cuộc tấn công ngày 7 tháng 10 năm 2023.
Ông Netanyahu đã từ chối chấm dứt chiến tranh để đổi lấy việc thả các con tin còn lại, hoặc chấp nhận một lộ trình dẫn đến thành lập nhà nước Palestine – những yêu cầu then chốt của Ả Rập Saudi để đạt được thỏa thuận bình thường hóa lịch sử mà Tổng Thống Trump từ lâu đã tìm kiếm.
Eytan Gilboa, chuyên gia về quan hệ Mỹ-Israel tại các trường đại học Bar-Ilan và Reichman của Israel, nhận xét: “Tổng Thống Trump đã trao cho Israel nhiều cơ hội, và cả đạn dược mà chính quyền Biden đã cấm vận, để kết thúc cuộc chiến ở Gaza. Đây là điều Tổng Thống Trump muốn.” Thay vào đó, cuộc chiến lại đang leo thang. “Netanyahu đang đến gần hơn với vị thế của kẻ thua cuộc trong mắt Tổng Thống Trump,” ông Gilboa nói.
Tổng Thống Trump đã hạ thấp bất kỳ rạn nứt nào, nói với các phóng viên trong chuyến công du rằng mối quan hệ của ông với các nhà lãnh đạo khu vực là “tốt cho Israel.”
Trớ trêu thay, Israel đang bị loại khỏi một sự sắp xếp lại khu vực mà chính họ đã góp phần tạo ra, bằng cách gây tổn thất nặng nề cho Iran và các đồng minh sau cuộc tấn công ngày 7 tháng 10. Việc Israel đánh bại Hezbollah ở Lebanon đã đẩy nhanh sự sụp đổ của Tổng thống Syria Bashar Assad, và Iran có thể cởi mở hơn với các nhượng bộ về chương trình hạt nhân sau làn sóng tấn công trả đũa của Israel vào năm ngoái.
Michael Oren, một nhà sử học và cựu đại sứ Israel tại Hoa Kỳ, cho biết ít nhất có một tiền lệ cho cách tiếp cận của Tổng Thống Trump. “Điều này sẽ khiến những người ở Washington phát điên, nhưng nó giống nhất với chính quyền Obama,” ông nói.
Trong chuyến thăm đầu tiên tới Trung Đông với tư cách tổng thống, ông Barack Obama cũng đã bỏ qua Israel. Ông Oren, một người chỉ trích chính quyền đó và là đặc phái viên của Israel tại Hoa Kỳ vào thời điểm đó, cho biết ông Obama đã nhiều lần vi phạm một quy tắc bất thành văn trong quan hệ Mỹ-Israel – đó là không có những bất ngờ. Điều này đã dẫn đến những tranh cãi công khai với ông Netanyahu, đặc biệt xung quanh thỏa thuận hạt nhân Iran năm 2015.
Rất ít người kỳ vọng điều này sẽ lặp lại dưới thời Tổng Thống Trump – hoặc ông ấy sẽ công khai gây áp lực buộc Israel phải chấm dứt cuộc chiến ở Gaza, bất chấp thảm họa nhân đạo do cuộc chiến và phong tỏa gây ra.
Tổng Thống Trump đã nói rằng thời kỳ Hoa Kỳ “lên lớp” cho các quốc gia Trung Đông đã kết thúc – rằng hàng thập kỷ can thiệp của Mỹ đã gây hại nhiều hơn là có lợi.
Và xung đột Israel-Palestine là nơi cuối cùng mà bất kỳ tổng thống Mỹ nào tìm kiếm một “chiến thắng nhanh.”
“Ông ấy không tìm kiếm một cuộc chiến với Israel,” Oren nói. “Ông ấy muốn chấm dứt chiến tranh, nhưng cuộc chiến có thể kết thúc theo nhiều cách khác nhau.”
Tin từ AP, đăng trên Seattle Times ngày 16/05/2025.
