Biên giới Hoa Kỳ vẫn là điểm đến của những người tìm kiếm tị nạn từ khắp nơi trên thế giới, đến từ Eritrea, Guatemala, Pakistan, Afghanistan, Ghana, Uzbekistan và nhiều quốc gia khác. Họ đến, hy vọng được bảo vệ vì tuyên bố bị đàn áp dựa trên tôn giáo, giới tính hoặc quan điểm chính trị.
Tuy nhiên, theo tin từ ABC News/Associated Press ngày 16/05/2025, hệ thống tị nạn truyền thống đã không còn như trước. Kể từ ngày 20 tháng 1, ngay sau khi nhậm chức nhiệm kỳ thứ hai, Tổng Thống Hoa Kỳ Donald Trump đã tạm dừng hệ thống tị nạn như một phần của nỗ lực siết chặt nhập cư bất hợp pháp. Ông đã ban hành một loạt sắc lệnh hành pháp để ngăn chặn điều mà ông gọi là “sự xâm lược” Hoa Kỳ.
Theo các luật sư, nhà hoạt động và chính người di dân, những người xin tị nạn hiện nay đang đối mặt với một tình hình mơ hồ, thay đổi liên tục và ít có quy tắc rõ ràng. Nhiều người có thể bị trục xuất về những quốc gia họ không hề quen biết sau những cuộc nói chuyện chớp nhoáng với quan chức di trú, trong khi những người khác thì mòn mỏi trong trại giam của cơ quan Thực thi Di trú và Hải quan (ICE).
Các luật sư làm việc tại biên giới cho biết điện thoại của họ gần như im bặt từ khi Tổng Thống Trump nhậm chức. Họ nghi ngờ nhiều người vượt biên đang bị trục xuất ngay lập tức mà không có cơ hội xin tị nạn, hoặc bị giam giữ để chờ sàng lọc theo công ước của Liên Hợp Quốc chống tra tấn – quy trình khó đủ điều kiện hơn tị nạn.
Một ví dụ là trường hợp của một nhân viên bầu cử người Nga (xin giấu tên vì sợ bị đàn áp nếu về nước). Anh và gia đình tuân thủ đúng quy trình, chờ đợi gần 9 tháng ở Mexico để có lịch phỏng vấn xin tị nạn vào ngày 2 tháng 2. Tuy nhiên, cuộc phỏng vấn đã bị hủy ngay sau khi Tổng Thống Trump nhậm chức vào ngày 20 tháng 1. Gia đình này đã bị đưa vào trại giam và sau đó bị trục xuất về Costa Rica cùng với nhiều người di dân khác.
Chính quyền Trump đã tìm cách đẩy nhanh trục xuất bằng cách biến các quốc gia như Costa Rica và Panama thành “cầu nối”, tạm thời giam giữ người bị trục xuất trong khi chờ đưa về nước gốc hoặc nước thứ ba.
Các vụ vượt biên trái phép, từng tăng vọt dưới thời Tổng thống Joe Biden, đã giảm mạnh và tiếp tục giảm sâu hơn sau khi Tổng Thống Trump trở lại Nhà Trắng. Tuy nhiên, vẫn có hơn 200 người bị bắt mỗi ngày khi vượt biên giới phía Nam.
Hiện chưa rõ có bao nhiêu người trong số đó là người thực sự tìm kiếm tị nạn. Tình hình pháp lý cũng đang phức tạp với nhiều vụ kiện thách thức các biện pháp hạn chế tị nạn. Một thẩm phán liên bang dự kiến sẽ đưa ra phán quyết về việc liệu tòa án có thể xem xét việc chính quyền sử dụng cáo buộc “xâm lược” để biện minh cho việc tạm dừng tị nạn hay không.
Những người ủng hộ kiểm soát nhập cư chặt chẽ hơn cho rằng hệ thống tị nạn bị lạm dụng bởi những người không thực sự đối mặt với nguy hiểm. Ngay cả một số chính trị gia ủng hộ nhập cư cũng thừa nhận hệ thống cần được cải cách.
Đối với gia đình người Nga bị trục xuất về Costa Rica, họ vẫn đang chờ đợi, không thể trở về quê nhà và cũng không có nơi nào khác để đi. Người cha cảm thấy thất bại, không hiểu sao dù tuân thủ quy tắc lại không có cơ hội trình bày trường hợp của mình.
