Tại thủ đô Nairobi của Kenya, các công nhân tại một nhà máy sản xuất quần jeans Levi’s và Wrangler đang làm việc trong không khí lo lắng. Số phận của khoảng 16.000 công nhân tại khu chế xuất United Aryan đang bấp bênh khi thỏa thuận thương mại miễn thuế giữa Kenya và Hoa Kỳ theo Đạo luật Cơ hội và Tăng trưởng Châu Phi (AGOA) có nguy cơ hết hạn vào tháng 9 tới.
Theo người sáng lập nhà máy, ông Pankaj Bedi, nếu AGOA không được gia hạn, các nhà sản xuất tại Kenya sẽ gặp khó khăn lớn trong việc cạnh tranh tại thị trường Mỹ do môi trường kinh doanh ở vùng cận Sahara châu Phi còn nhiều thách thức. AGOA là chương trình ưu đãi thương mại nhằm thúc đẩy sự phát triển của các quốc gia châu Phi đáp ứng các tiêu chí nhất định của Mỹ về quản trị và nhân quyền.
Nếu thỏa thuận kết thúc, nhiều hàng hóa của Kenya sẽ không còn được miễn thuế nhập khẩu vào Mỹ và có thể phải chịu các mức thuế mà Tổng Thống Hoa Kỳ Donald Trump đã áp dụng trên toàn cầu.
Mối lo ngại này không chỉ riêng Kenya mà lan rộng khắp châu lục. Tổng thống Nam Phi Cyril Ramaphosa cũng đã bày tỏ vấn đề này với Tổng Thống Hoa Kỳ Donald Trump trong cuộc gặp tại Nhà Trắng.
Ông Bedi, người đã hưởng lợi từ AGOA suốt 25 năm, cho biết doanh nghiệp của ông khó lòng tồn tại nếu thỏa thuận không được gia hạn, đặc biệt là gia hạn trong thời gian dài hơn để có chiến lược lâu dài. Ông tin rằng châu Phi với lực lượng lao động trẻ và dồi dào là lựa chọn thay thế lý tưởng cho chuỗi cung ứng hiện đang tập trung ở châu Á.
Chính phủ Kenya chưa bình luận về tình hình này. Tuy nhiên, các chuyên gia kinh tế cho rằng việc Mỹ có thể áp thuế mới phản ánh xu hướng đưa việc làm về nước, phù hợp với ưu tiên của Tổng Thống Hoa Kỳ Donald Trump. Dù vậy, việc chấm dứt AGOA có thể làm căng thẳng quan hệ ngoại giao và làm suy yếu sức ảnh hưởng mềm của Mỹ.
Chương trình AGOA đã tạo ra khoảng 66.000 việc làm tại Kenya từ năm 2000. Năm 2023, tổng kim ngạch xuất khẩu của Kenya sang Mỹ dưới AGOA đạt 510 triệu USD, bao gồm nông sản, may mặc và thủ công mỹ nghệ. Riêng nhà máy United Aryan xuất khẩu trung bình 8 triệu chiếc quần jeans mỗi năm sang Mỹ.
Tuy nhiên, một số quốc gia châu Phi cũng bày tỏ sự không hài lòng về các điều kiện đi kèm của AGOA. Cựu đại sứ Kenya tại Liên Hợp Quốc cho rằng sự thiếu ổn định của AGOA không phải là nền tảng vững chắc cho sự phát triển công nghiệp lâu dài của châu Phi.
Nếu thỏa thuận không được gia hạn, Kenya cần tìm kiếm các thị trường thay thế như Khu vực Thương mại Tự do Lục địa Châu Phi (AfCFTA) để đảm bảo việc làm và xuất khẩu không bị ảnh hưởng. Tuy nhiên, AfCFTA cũng còn nhiều hạn chế về hạ tầng và thể chế. Theo nguồn tin từ Associated Press, tình hình hiện tại cho thấy các đối tác thương mại của Mỹ đều cần đánh giá lại mối quan hệ kinh tế dưới chính sách của chính quyền Tổng Thống Hoa Kỳ Donald Trump.
Đối với những công nhân như ông Valdes Samora, 59 tuổi, người đã làm việc tại nhà máy 20 năm và có vợ cũng làm tại đây, việc giữ cho dây chuyền sản xuất tiếp tục hoạt động là điều quan trọng nhất. Với mức lương trung bình khoảng 200 USD/tháng (cao hơn mức lương tối thiểu 115 USD), công việc này đã giúp ông nuôi sống gia đình và cho 9 người con được đi học.
