Theo ABC News ngày 09/04/2025, chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump đã đảo ngược quyết định cắt giảm viện trợ lương thực khẩn cấp cho một số quốc gia, nhưng vẫn duy trì việc cắt giảm này tại Afghanistan và Yemen. Đây là hai trong số những quốc gia nghèo nhất và bị chiến tranh tàn phá nặng nề nhất thế giới.
Động thái này diễn ra trong bối cảnh chính quyền Đảng Cộng hòa và Cục Hiệu quả Chính phủ (DOGE) do cố vấn của ông Trump là Elon Musk giám sát đang tiến hành giải thể Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ (USAID) và cắt giảm mạnh viện trợ nước ngoài, với lý do chi tiêu này lãng phí và thúc đẩy các mục tiêu tự do.
Cuối tuần trước, Mỹ đã gửi thông báo chấm dứt tài trợ cho các chương trình khẩn cấp của Chương trình Lương thực Thế giới (WFP) của Liên Hợp Quốc tại hơn chục quốc gia. Các quan chức viện trợ cảnh báo rằng việc cắt giảm này có thể đe dọa sinh mạng của hàng triệu người tị nạn và những người dễ bị tổn thương khác, làm gia tăng nguy cơ bất ổn tại các khu vực xung đột.
Bộ Ngoại giao Mỹ hôm thứ Tư đã xác nhận việc đảo ngược các quyết định cắt giảm tại Somalia, Syria, Lebanon, Jordan, Iraq và Ecuador. Tuy nhiên, họ cho biết sẽ giữ nguyên việc cắt giảm đối với Afghanistan và Yemen, đồng thời chưa rõ số phận viện trợ lương thực tại sáu quốc gia khác không được nêu tên.
Ngay cả ở Syria, Somalia và các khu vực khủng hoảng khác nơi Mỹ đã khôi phục hỗ trợ các chương trình lương thực cứu sinh, Bộ Ngoại giao cho biết sẽ làm việc với Liên Hợp Quốc để điều chỉnh tài trợ “nhằm phù hợp hơn với các ưu tiên của Chính quyền”, nhưng không cung cấp chi tiết cụ thể.
Hai quan chức USAID giấu tên cho biết Jeremy Lewin, người phụ trách việc giải thể cơ quan này dưới sự giám sát của DOGE, đã ra lệnh đảo ngược một số quyết định chấm dứt hợp đồng sau khi hãng tin AP đưa tin về việc này vào thứ Ba. Các quan chức này cho biết Lewin đã gửi một ghi chú nội bộ bày tỏ sự hối tiếc về việc chấm dứt và đảo ngược hợp đồng đột ngột. Trước đó, Ngoại trưởng Marco Rubio và những người khác đã cam kết rằng các loại viện trợ cứu sinh sẽ được bảo vệ.
Một quan chức Liên Hợp Quốc cho biết quyết định khôi phục tài trợ được đưa ra sau những nỗ lực vận động hành lang gắt gao phía sau hậu trường của các quan chức cấp cao Liên Hợp Quốc với các thành viên Quốc hội.
Bộ Ngoại giao hôm thứ Tư đã bảo vệ một số quyết định cắt giảm mới, bao gồm ở Yemen và Afghanistan, nói rằng chúng dựa trên “những lo ngại đáng tin cậy và lâu dài rằng tài trợ đang mang lại lợi ích cho các nhóm khủng bố bao gồm Houthis và Taliban”.
Tại một cuộc họp báo trong tuần, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Tammy Bruce đã trích dẫn báo cáo năm 2024 của cơ quan giám sát chính phủ Mỹ, cho thấy các nhà thầu của Bộ đã báo cáo chi trả ít nhất 10,9 triệu USD cho chính quyền Taliban ở Afghanistan dưới dạng thuế, phí tiện ích và các khoản phí khác.
Bộ Ngoại giao cũng cho biết thêm: “Các chương trình khác với WFP bị chấm dứt đi ngược lại chương trình nghị sự ‘Nước Mỹ trên hết’ và không làm cho nước Mỹ mạnh hơn, an toàn hơn hay thịnh vượng hơn”.
Thượng nghị sĩ Jeanne Shaheen, thành viên cấp cao của Đảng Dân chủ trong Ủy ban Đối ngoại Thượng viện, đã kêu gọi chính quyền khôi phục tài trợ cho các chương trình quan trọng khác.
Bà nói: “Bất chấp những cam kết liên tục rằng các chương trình cứu sinh sẽ được bảo vệ trong quá trình ‘xem xét’ viện trợ nước ngoài của Chính quyền Trump, DOGE lại tiếp tục cắt giảm viện trợ của Chương trình Lương thực Thế giới để nuôi sống những người đang gặp khủng hoảng”. Bà nói thêm rằng điều này sẽ “làm suy yếu vị thế của Mỹ trên toàn thế giới”.
Nathaniel Raymond, giám đốc điều hành Phòng thí nghiệm Nghiên cứu Nhân đạo tại Trường Y tế Công cộng Yale, gọi việc cắt giảm này là “một sự kiện có khả năng gây ra sự tuyệt chủng” đối với hai thế hệ tiến bộ trong việc hạn chế sự đau khổ của những người bị mắc kẹt trong các cuộc khủng hoảng.
Mỹ từng là nhà tài trợ lớn nhất cho WFP, cung cấp 4,5 tỷ USD trong tổng số 9,8 tỷ USD quyên góp cho nhà cung cấp viện trợ lương thực lớn nhất thế giới vào năm ngoái. Các chính quyền trước đây coi viện trợ này là phục vụ an ninh quốc gia của Mỹ bằng cách giảm bớt xung đột, nghèo đói và chủ nghĩa cực đoan, đồng thời hạn chế di cư.
Hơn một nửa dân số Afghanistan – khoảng 23 triệu người – cần hỗ trợ nhân đạo. Đây là cuộc khủng hoảng do hàng thập kỷ xung đột – bao gồm cả cuộc chiến 20 năm của Mỹ với Taliban – cũng như nghèo đói trầm trọng và các cú sốc khí hậu.
Năm ngoái, Hoa Kỳ đã cung cấp 43% tổng số tài trợ nhân đạo quốc tế cho Afghanistan.
Theo đánh giá của các quan chức USAID đương nhiệm và tiền nhiệm cùng các tổ chức đối tác, việc cắt giảm ảnh hưởng đến khoảng 560 triệu USD viện trợ nhân đạo, bao gồm hỗ trợ lương thực khẩn cấp, điều trị trẻ suy dinh dưỡng, chăm sóc y tế, nước sạch và điều trị sức khỏe tâm thần cho những người sống sót sau bạo lực tình dục và thể chất. Con số này chưa được chính phủ Mỹ xác nhận.
Một đánh giá riêng của WFP do AP thu thập được cho thấy viện trợ lương thực cho 2 triệu người ở Afghanistan sẽ bị chấm dứt vào cuối năm nay. Hơn 650.000 trẻ em, bà mẹ và phụ nữ mang thai bị suy dinh dưỡng sẽ mất hỗ trợ dinh dưỡng.
Quỹ Dân số Liên Hợp Quốc cho biết Mỹ đã cắt giảm 100 triệu USD hỗ trợ các dịch vụ sức khỏe bà mẹ cho hàng triệu phụ nữ, cũng như các dịch vụ về bạo lực giới.
Ủy ban Cứu hộ Quốc tế (IRC), với các chương trình bao gồm hỗ trợ dinh dưỡng cho hàng chục nghìn trẻ em dưới 5 tuổi và dịch vụ tư vấn, cho biết việc cắt giảm sẽ ảnh hưởng đến gần 1 triệu người.
Bob Kitchen, người đứng đầu bộ phận khẩn cấp toàn cầu của IRC, nói: “Những đứa trẻ đã chứng kiến bạo lực khủng khiếp, những người được hưởng lợi từ công tác xã hội và chăm sóc tâm lý mà chúng tôi cung cấp, sẽ bị cắt đứt”.
Quốc gia Arab nghèo nhất đã chìm trong chiến tranh vào năm 2014 khi phiến quân Houthi do Iran hậu thuẫn chiếm giữ phần lớn miền Bắc, bao gồm cả thủ đô Sanaa. Mỹ đã hỗ trợ liên minh do Saudi dẫn đầu can thiệp vào năm sau đó thay mặt chính phủ. Cuộc xung đột đã rơi vào bế tắc trong những năm gần đây.
Chiến tranh đã dẫn đến nạn đói lan rộng, và các chuyên gia đã cảnh báo gần đây vào năm 2024 rằng một số khu vực của Yemen có nguy cơ bị nạn đói.
WFP cho biết, việc cắt giảm của Mỹ sẽ chấm dứt hỗ trợ lương thực cứu sinh cho 2,4 triệu người và ngừng chăm sóc dinh dưỡng cho 100.000 trẻ em.
Mỹ đang tiến hành chiến dịch không kích chống lại Houthis để trả đũa các cuộc tấn công của họ vào hoạt động vận chuyển quốc tế liên quan đến cuộc chiến ở Dải Gaza.
WFP đã đình chỉ các chương trình của mình ở miền Bắc Yemen do Houthi kiểm soát, nơi phiến quân đã giam giữ hàng chục nhân viên Liên Hợp Quốc và những người liên quan đến các nhóm viện trợ, xã hội dân sự và Đại sứ quán Mỹ hiện đã đóng cửa.
Các đợt cắt giảm mới nhất sẽ ảnh hưởng đến miền Nam Yemen, nơi chính phủ được quốc tế công nhận đối lập với Houthis đặt trụ sở. WFP cảnh báo rằng việc ngừng viện trợ ở đó “mang theo những ý nghĩa chính trị và an ninh đáng kể, đồng thời có nguy cơ làm sâu sắc thêm cuộc khủng hoảng kinh tế và làm trầm trọng thêm sự bất ổn”.
Năm ngoái, WFP đã hỗ trợ 8,6 triệu người ở Yemen, hơn một phần tư dân số nước này, bao gồm hơn 330.000 người di tản nội địa và 1,2 triệu người khuyết tật. Một nửa trong số đó là phụ nữ và trẻ em.
Cũng trong ngày thứ Tư, chính quyền Trump và DOGE đã thông báo cho hàng nghìn nhân viên địa phương làm việc tại các phái bộ USAID ở nước ngoài rằng họ sẽ mất việc vào ngày 15 tháng 8. Nhóm này là một trong những nhóm cuối cùng chưa bị sa thải.
Chính quyền cho biết sẽ chuyển khoảng 1.000 chương trình nhân đạo và phát triển còn lại sang Bộ Ngoại giao, sau khi chấm dứt 5.000 chương trình khác. Các thông báo qua email, được gửi vào thứ Tư và được AP xem xét, đã mời các nhân viên mới bị sa thải ở nước ngoài nộp đơn xin việc tại Bộ Ngoại giao.
Tất cả trừ vài trăm trong số hàng nghìn nhân viên USAID khác đã bị sa thải hoặc nhận thông báo thôi việc có hiệu lực vào mùa hè này.
