Trong bối cảnh kinh tế đầy biến động hiện nay, nỗi lo về suy thoái kinh tế
ngày càng gia tăng. Tuy nhiên, một kịch bản còn đáng sợ hơn cả suy thoái
đang dần hiện hữu: đình lạm (stagflation), sự kết hợp giữa “đình trệ” (stagnation)
và “lạm phát” (inflation).
Tháng trước, chính sách thuế quan đầy biến động của Tổng Thống Trump đã làm
sống lại nỗi lo sợ về đình lạm – một tình huống hiếm gặp khi giá cả tăng cao,
kinh tế trì trệ và thị trường lao động bị ảnh hưởng nghiêm trọng.
Kể từ tháng 2, các loại thuế nhập khẩu mới liên tục được công bố, trì hoãn,
tăng rồi lại giảm một cách chóng mặt. Tuy nhiên, sau thỏa thuận đình chiến
tạm thời giữa Tổng Thống Trump và Trung Quốc, nguy cơ khủng hoảng kinh tế
nghiêm trọng đã giảm đáng kể. Thị trường hiện đang thận trọng lạc quan.
Mặc dù vậy, các chuyên gia vẫn cảnh báo rằng một cuộc chiến thương mại có thể
đẩy giá cả lên cao, làm giảm chi tiêu của người tiêu dùng và đẩy nền kinh
tế vào suy thoái. Sự kết hợp độc hại này gợi nhớ đến cuộc khủng hoảng kinh tế
lớn trong những năm 1970, với lạm phát hai con số, lãi suất cắt cổ và tỷ lệ
thất nghiệp tăng vọt.
Theo bà Kathryn Anne Edwards, chuyên gia kinh tế lao động và tư vấn chính
sách độc lập, nếu suy thoái hoặc đình lạm xảy ra, đó sẽ là một “tổn thương
tự gây ra” do chính sách của chính phủ Mỹ.
Chủ tịch Cục Dự trữ Liên bang (FED) Jerome Powell cũng đã lên tiếng xác nhận
rủi ro này: “Nếu việc tăng thuế quan được duy trì, nó có thể làm tăng lạm
phát, làm chậm tăng trưởng kinh tế và tăng tỷ lệ thất nghiệp”.
Đình lạm chắc chắn không phải là điều đã được định đoạt trước. Nhưng nó sẽ
là một chẩn đoán kinh tế tồi tệ hơn cả suy thoái, một cú sốc kéo dài đối với
hệ thống, đặc biệt là khi chính phủ thiếu các biện pháp chính sách hiệu quả
để kiểm soát nó.
Thị trường tài chính đã trở nên biến động. Các hộ gia đình Mỹ, vốn đã phải
vật lộn với chi phí sinh hoạt đắt đỏ, đang chuẩn bị cho những gì sắp tới.
Dù chúng ta đang hướng tới suy thoái hay đình lạm, việc chủ động bảo vệ tài
chính cá nhân trở nên quan trọng hơn bao giờ hết.
Vậy, chúng ta có đang trong giai đoạn suy thoái?
Sự bất ổn kinh tế như hiện nay thường gây ra các điều kiện suy thoái, khi các
công ty và hộ gia đình bắt đầu cắt giảm chi tiêu và đầu tư.
Mặc dù tâm lý người tiêu dùng đang giảm sút và thị trường việc làm suy yếu,
ngân hàng trung ương vẫn khẳng định “nền kinh tế vẫn đang ở vị thế vững chắc”.
Kể từ khi Tổng Thống Trump bắt đầu rút lại một số biện pháp thương mại cứng
rắn nhất của mình, thị trường đã dự báo rủi ro suy thoái thấp hơn.
Tuy nhiên, một số nhà kinh tế cho rằng suy thoái là không thể tránh khỏi. Nền
kinh tế thường trải qua các giai đoạn bùng nổ và suy thoái, với các đợt suy
thoái thường xảy ra khoảng 5-7 năm một lần.
Trong thời kỳ suy thoái, tỷ lệ thất nghiệp tăng lên và giá cả hàng hóa bắt
đầu giảm. Việc tiếp cận nguồn tài chính trở nên khó khăn hơn do các ngân
hàng thắt chặt yêu cầu để giảm thiểu rủi ro cho vay đối với những người có
thể vỡ nợ.
Các dấu hiệu kinh tế vĩ mô nhất định, như GDP thu hẹp và tỷ lệ thất nghiệp
gia tăng, là nhất quán trong tất cả các cuộc suy thoái. Nhưng mỗi cuộc suy
thoái ở Mỹ lại có một nét riêng, với một tác nhân lịch sử khác nhau.
Tuy nhiên, việc chỉ dựa vào các dữ liệu cứng như GDP và việc làm để xác định
suy thoái là không đủ. Bởi vì những số liệu này mang tính chất nhìn lại quá
khứ, chúng chỉ cho chúng ta biết nền kinh tế đã ở đâu trước đây, chứ không
nhất thiết là nơi nó đang hướng tới.
Dưới đây là một số dấu hiệu cảnh báo quan trọng mà các nhà kinh tế thường
theo dõi trong một cuộc suy thoái:
-
GDP giảm: Sự sụt giảm liên tục (thường là hai quý liên tiếp tăng
trưởng âm) trong tổng sản lượng hàng hóa và dịch vụ của một quốc gia cho
thấy nền kinh tế đang thu hẹp. -
Tỷ lệ thất nghiệp gia tăng: Khi các doanh nghiệp cắt giảm chi phí,
việc tuyển dụng chậm lại và sa thải tăng lên trong một thời gian dài, các
hộ gia đình nhận được ít thu nhập hơn và chi tiêu ít hơn. -
Doanh số bán lẻ giảm: Khi mọi người mua ít hàng hóa hơn tại các cửa
hàng và trực tuyến, điều đó cho thấy nhu cầu đang suy yếu, một động lực
chính của nền kinh tế. -
Thị trường chứng khoán lao dốc: Sự sụt giảm đáng kể và kéo dài của
giá cổ phiếu thường phản ánh sự lo lắng của nhà đầu tư về tương lai của nền
kinh tế. -
Đường cong lợi suất đảo ngược: Khi lãi suất trái phiếu ngắn hạn trở
nên cao hơn lãi suất dài hạn, nó có thể báo hiệu rằng các nhà đầu tư kỳ
vọng một nền kinh tế yếu hơn trong tương lai.
Đình lạm là gì?
Đình lạm có nghĩa là sức mua giảm, vì giá cả tăng lên và việc tiết kiệm trở
nên khó khăn hơn. Việc tìm việc làm trở nên khó khăn hơn, các khoản đầu tư
của bạn có thể bị ảnh hưởng và lãi suất có thể tăng lên.
Đình lạm thường được đo bằng “chỉ số khổ sở”, tổng của tỷ lệ thất nghiệp và
tỷ lệ lạm phát, phản ánh mức độ khó khăn kinh tế mà một người bình thường
cảm thấy.
Trong nhiều thập kỷ, các chuyên gia không tin rằng đình lạm là có thể xảy ra
vì nó đi ngược lại các nguyên tắc cơ bản của cung và cầu. Thông thường, khi
nhiều người thất nghiệp, giá cả sẽ giảm vì nhu cầu về hàng hóa và dịch vụ
thấp hơn.
Tuy nhiên, đình lạm đã xuất hiện trở lại vào những năm 1970. Nợ chính phủ
ngày càng tăng, do chi tiêu quân sự cho Chiến tranh Việt Nam, đã đẩy giá cả
lên cao. Ngay sau đó, cuộc khủng hoảng năng lượng ập đến. Năm 1973, lệnh cấm
vận dầu mỏ của OPEC đã gây ra một cú sốc nguồn cung lớn, làm trầm trọng thêm
lạm phát và làm giảm sản lượng.
Tỷ lệ thất nghiệp chính thức đạt đỉnh 9%, trong khi lạm phát tiếp tục tăng
cao và cuối cùng vượt quá 14% so với năm trước. Một cú sốc nguồn cung dầu
mỏ thứ hai vào năm 1979 đã khiến Cục Dự trữ Liên bang phải tăng lãi suất lên
mức cao kỷ lục, trên 20%. Mặc dù cách tiếp cận đó đã giúp giảm lạm phát,
nhưng nó đã gây ra một cuộc suy thoái nghiêm trọng.
Trong khi suy thoái là mang tính chu kỳ, đình lạm là một hiện tượng hiếm gặp
và phức tạp do một cú sốc nguồn cung lớn đối với các mặt hàng thiết yếu như
dầu mỏ hoặc thực phẩm. Khi nguồn cung bị hạn chế, giá cả tăng lên với tốc độ
bất thường, gây tổn hại đến các doanh nghiệp, tài chính hộ gia đình và tăng
trưởng kinh tế.
Chúng ta có đang hướng tới đình lạm không?
Hầu hết các nhà kinh tế cho rằng khả năng bước vào thời kỳ đình lạm vẫn còn
khá thấp, nhưng một số người cảnh báo rằng chính sách thương mại của Tổng
Thống Trump có thể thổi bùng ngọn lửa này.
Theo ông Sher, có một giả định sai lầm rằng người tiêu dùng sẽ sẵn sàng trả
chi phí hàng hóa cao hơn do thuế quan. “Người tiêu dùng có nhiều khả năng
ngồi yên và ngừng chi tiêu, điều này sẽ càng thổi bùng ngọn lửa suy thoái”,
ông Sher nói.
Thuế quan, hay thuế nhập khẩu đối với hàng hóa từ một quốc gia khác do nhà
nhập khẩu trả, có thể có tác động tương tự như các cú sốc nguồn cung dầu mỏ,
gây ra sự gián đoạn và tăng chi phí lan rộng dọc theo chuỗi cung ứng. Các
công ty hoặc chuyển những khoản tăng đó cho khách hàng trong nước, gây ra
lạm phát nhiều hơn, hoặc họ cắt giảm đầu tư và sản lượng, dẫn đến sa thải và
tăng trưởng yếu.
Hiện tại, có một số dấu hiệu của lạm phát liên quan đến thuế quan, nhưng tác
động đầy đủ đến giá tiêu dùng có thể sẽ không được nhìn thấy trong vài tháng
tới. Lạm phát chính thức ở mức 2,3%, tốc độ hàng năm chậm nhất trong nhiều
năm.
Trong khi đó, tỷ lệ thất nghiệp chính thức của Mỹ vẫn tương đối thấp, hiện ở
mức 4,2%, theo Cục Thống kê Lao động. Mặc dù dữ liệu kinh tế yếu hơn dự kiến
đã làm rung chuyển các nhà đầu tư, nhưng đồng đô la và bảng cân đối kế toán
của các tổ chức tài chính lớn vẫn mạnh, không giống như những năm 1970.
Ông Keith Gumbinger, phó chủ tịch trang tin tức thị trường nhà ở HSH.com, cho
biết: “Mặc dù giá cả đang ở mức ổn định và tăng trưởng đã hạ nhiệt từ tốc độ
quá nóng, nhưng tỷ lệ thất nghiệp vẫn gần mức thấp lịch sử hơn là không. Chúng
ta không có đình lạm một cách rõ ràng, ít nhất là cho đến thời điểm hiện tại”.
Tại sao đình lạm lại tồi tệ hơn suy thoái?
Đồng thời, nền kinh tế ngày nay đang mong manh một cách nguy hiểm, với nợ
chính phủ khổng lồ và ít công cụ có sẵn để giải quyết các vấn đề. Ông Sher
nói: “Thuế quan lớn ngay bây giờ sẽ không chỉ làm cho lạm phát tồi tệ hơn mà
còn có thể gây ra một chuỗi phản ứng các vấn đề kinh tế mà các ngân hàng
trung ương và chính phủ không sẵn sàng xử lý”.
Suy thoái có một kịch bản đã được thiết lập, dù không hoàn hảo, để giảm thiểu
tác động của chúng. Fed, cơ quan chịu trách nhiệm duy trì sự ổn định giá cả
và tối đa hóa việc làm, thường hạ lãi suất để kích thích nền kinh tế và hỗ
trợ việc làm trong thời kỳ suy thoái.
Tuy nhiên, khi lạm phát cao, Fed thường tăng lãi suất để chống lại sự tăng
trưởng giá cả và làm chậm nền kinh tế bằng cách làm cho tín dụng và vay mượn
trở nên đắt đỏ hơn đối với người tiêu dùng và doanh nghiệp. Hai cách tiếp
cận này không thể được thực hiện đồng thời.
Ông Gumbinger cho biết đình lạm khó giải quyết hơn suy thoái. Nó có một con
đường khó khăn hơn vì các chính sách thường được sử dụng để giải quyết một
vấn đề thường làm trầm trọng thêm vấn đề kia.
Hiện tại, Fed đang ở trong tình thế khó khăn. Lãi suất thấp hơn có thể thúc
đẩy một nền kinh tế yếu hơn, nhưng chúng cũng có thể thổi bùng lạm phát. Nếu
lạm phát vẫn còn dai dẳng, ngân hàng trung ương có nhiều khả năng tiếp tục
tạm dừng cắt giảm lãi suất.
Sự tê liệt của chính phủ như vậy có thể kéo dài khó khăn kinh tế, đặc biệt
là đối với các nhóm dân cư dễ bị tổn thương về tài chính và xã hội nhất.
Trong khi một cuộc suy thoái trung bình kéo dài khoảng 11 tháng, đợt đình lạm
cuối cùng ở Mỹ kéo dài hơn 10 năm.
Bạn có thể chuẩn bị cho suy thoái hoặc đình lạm như thế nào?
Đình lạm có thể giống như một cuộc suy thoái với nỗi đau thêm vào là giá cả
cao, gây khó khăn cho việc chuẩn bị và thậm chí còn khó khăn hơn để vượt qua.
Tuy nhiên, các chuyên gia cho biết bạn sẽ muốn thực hiện một số bước tương tự
như bạn sẽ làm trước một cuộc suy thoái kinh tế.
-
Xây dựng quỹ khẩn cấp: Có một quỹ khẩn cấp là một ý tưởng tốt trong
bất kỳ nền kinh tế nào. Trong thời kỳ suy thoái kinh tế, tỷ lệ thất nghiệp
cao có thể gây khó khăn hơn cho việc trở lại trạng thái tài chính vững chắc
nếu bạn có một khoản chi đột xuất. Nếu khoản tiết kiệm của bạn trang trải
ít nhất từ ba đến sáu tháng chi phí sinh hoạt, bạn có thể dễ dàng vượt qua
một cơn bão tài chính mà không cần dựa vào thẻ tín dụng hoặc tiền tiết kiệm
hưu trí. -
Lập kế hoạch tài chính: Tập trung vào việc trả nợ, đặc biệt là nợ thẻ
tín dụng lãi suất cao, để bạn không phải gánh số dư khi thời thế khó khăn
hơn. Hoãn thực hiện bất kỳ giao dịch mua lớn nào vượt quá ngân sách của bạn
và bạn sẽ hối tiếc vì phải trả hết trong một hoặc hai năm. Tránh mua hoảng
loạn những thứ như máy tính xách tay, điện thoại hoặc ô tô chỉ để đón đầu
việc tăng giá dự kiến. -
Xem xét các khoản đầu tư của bạn: Với mức độ bất ổn kinh tế hiện tại,
hãy dự kiến thị trường chứng khoán sẽ có nhiều biến động hơn. Nếu bạn chủ
yếu có các khoản đầu tư rủi ro cao, hãy cân nhắc đa dạng hóa với nhiều tài
khoản rủi ro thấp hoặc kết hợp cổ phiếu và trái phiếu. Tham khảo ý kiến
của một cố vấn về các tài sản chống lạm phát và có một danh mục đầu tư cân
bằng hơn dựa trên khả năng chấp nhận rủi ro, tuổi tác và mục tiêu tài
chính cá nhân của bạn.
Theo CNET
