Một địa điểm công nghiệp từng bị bỏ hoang ở Cộng hòa Séc, nơi doanh nhân người Đức Oskar Schindler đã cứu sống 1.200 người Do Thái trong Thế chiến thứ hai, nay đang hồi sinh.
Khu vực này là một nhà máy dệt cũ ở thị trấn Brněnec, cách thủ đô Prague khoảng 160 km về phía đông. Nơi đây từng bị Đức Quốc xã chiếm đoạt từ chủ sở hữu Do Thái vào năm 1938 và biến thành trại tập trung. Cuối tuần qua, nơi này đã mở cửa đón những du khách đầu tiên đến với Bảo tàng Những Người Sống Sót (Museum of Survivors), chuyên về thảm họa Holocaust và lịch sử của người Do Thái ở khu vực này của châu Âu.
Việc mở cửa bảo tàng trùng với dịp kỷ niệm 80 năm kết thúc Thế chiến thứ hai. Cũng vào tháng 5 năm 1945, Schindler đã nhận được một chiếc nhẫn vàng từ những người Do Thái được ông cứu sống, làm từ vàng lấy từ răng của họ. Chiếc nhẫn khắc dòng chữ tiếng Hebrew từ Talmud: “Ai cứu một mạng người là cứu cả thế giới.” Câu chuyện của Schindler đã được tái hiện trong bộ phim đoạt giải Oscar của đạo diễn Steven Spielberg, “Bản Danh Sách Của Schindler” (Schindler’s List).
Ông Daniel Löw-Beer là người đứng sau dự án này. Tổ tiên của ông đã sống ở vùng này hàng trăm năm, mua lại nhà máy ở Brnenec vào năm 1854 và biến nó thành một trong những nhà máy len quan trọng nhất châu Âu. Ông Löw-Beer chia sẻ với hãng tin AP rằng việc gia đình ông phải chạy trốn và mất đi một phần lịch sử đã thôi thúc ông đưa một phần lịch sử trở lại nơi này, đồng thời làm nổi bật câu chuyện của Oskar Schindler và ngôi làng.
Bảo tàng được đặt trong một phần của xưởng kéo sợi đã được cải tạo, trưng bày lịch sử của Schindler, vợ ông Emilie, gia đình Löw-Beer và những người khác có liên quan đến khu vực này, cùng với lời kể của những người sống sót sau thảm họa Holocaust. Nơi đây còn có không gian cho các buổi triển lãm, thuyết trình, chiếu phim, hòa nhạc và một quán cà phê.
Một bức tường kính trong suốt ngăn cách khu vực đã được cải tạo với phần lớn diện tích vẫn còn đổ nát phía sau, tượng trưng cho sự phân chia giữa hiện tại và quá khứ.
Ông Löw-Beer thành lập Quỹ Arks vào năm 2019 để mua lại nhà kho và biến nó thành bảo tàng, đầu tư tiền bạc và tái lập mối quan hệ đối tác với cộng đồng địa phương để hồi sinh khu vực bị lãng quên. Chính quyền khu vực cũng đóng góp kinh phí, trong khi một khoản tài trợ từ Liên minh châu Âu đã đưa trẻ em từ năm quốc gia châu Âu đến Brněnec để đưa ra ý tưởng giúp định hình thiết kế bảo tàng.
Việc mở cửa chính thức cuối tuần qua là bước đầu tiên, nhưng vẫn còn rất nhiều việc phải làm. Các tòa nhà còn lại vẫn đang chờ được phục hồi hoàn toàn, bao gồm văn phòng của Schindler (nơi tòa thị chính dự định tạo trung tâm thông tin), doanh trại của lính SS (sẽ có thêm không gian triển lãm) và toàn bộ tòa nhà “Hòm tàu của Schindler” (Schindler’s Ark) nơi các tù nhân Do Thái từng sống và làm việc.
Hiện tại, bảo tàng chưa mở cửa hàng ngày mà tập trung vào các hoạt động giáo dục cho trường học.
Những dự án trước đây nhằm phục hồi khu vực này đã thất bại do thiếu kinh phí. Ngược lại, Quỹ Arks đã áp dụng phương pháp từng bước. Khi người dân địa phương vốn hoài nghi thấy rằng lần này thực sự có điều gì đó đang diễn ra, họ đã chủ động giúp đỡ. Theo nguồn tin từ AP, một công ty thậm chí đã chở một xe tải lớn đầy gạch đến, đổ xuống và rời đi.
Ông Milan Šudoma từ quỹ cho biết: “Chúng tôi muốn cho thấy rằng bạn phải làm gì đó thì điều khác mới xảy ra.” Nếu những người tổ chức chờ đợi cho đến khi có đủ kinh phí cần thiết, có lẽ đến giờ vẫn chưa có gì được thực hiện.
Bảo tàng trích lời bà Rena Finder, một trong những người Do Thái được Schindler cứu: “Oskar và Emilie Schindler là bằng chứng cho thấy một người có thể tạo ra sự khác biệt. Mọi người đều nói rằng tôi không thể làm gì. Và đó là lời nói dối, bởi vì luôn có điều gì đó bạn có thể làm.”
Schindler, một người hùng không ngờ tới, sinh ra ở thị trấn Svitavy gần đó, thuộc vùng Sudetenland của Tiệp Khắc lúc bấy giờ. Một bảo tàng ở Svitavy mô tả Schindler là một người đầy mâu thuẫn: kẻ gây rối, trăng hoa, điệp viên cho Đức, đảng viên Quốc xã, nhưng cũng là người đã cứu người khỏi thảm họa Holocaust.
Sau khi chiến tranh bùng nổ năm 1939, Schindler chuyển đến Krakow, Ba Lan, nơi ông điều hành một nhà máy sản xuất men và đạn dược, đối xử tốt với công nhân Do Thái. Khi Hồng quân tiến gần vào năm 1944, ông đã lập một danh sách các công nhân Do Thái mà ông tuyên bố cần thiết để tái định cư nhà máy ở Brněnec. Khi một chuyến tàu chở 300 phụ nữ bị chuyển hướng đến trại tử thần Auschwitz của Đức Quốc xã, Schindler đã xoay sở để đảm bảo họ được thả.
Yad Vashem, trung tâm tưởng niệm Holocaust ở Jerusalem, cho biết đây là trường hợp duy nhất được biết đến “một nhóm người lớn như vậy được phép sống sót rời đi trong khi các phòng hơi ngạt vẫn đang hoạt động.”
Trong một hành động táo bạo khác, Emilie Schindler đã dẫn đầu nỗ lực cứu hơn 100 tù nhân nam Do Thái đến một nhà ga gần đó trong các toa tàu gia súc bị niêm phong vào tháng 1 năm 1945.
Năm 1993, Yad Vashem đã công nhận Emilie và Oskar Schindler là “Người Công Chính Giữa Các Dân Tộc” (Righteous Among the Nations), danh hiệu dành cho những người đã cứu người Do Thái khỏi thảm họa Holocaust.
