Một địa điểm công nghiệp từng bị bỏ hoang tại Cộng hòa Séc, nơi doanh nhân người Đức Oskar Schindler đã cứu sống 1.200 người Do Thái trong Thế chiến thứ hai, đang hồi sinh mạnh mẽ.
Khu vực này, vốn là một nhà máy dệt ở thị trấn Brněnec, cách thủ đô Prague khoảng 160 km về phía Đông, đã bị Đức Quốc xã chiếm đoạt từ chủ sở hữu người Do Thái vào năm 1938 và biến thành một trại tập trung. Cuối tuần qua, nơi đây đã chào đón những du khách đầu tiên đến với Bảo tàng Những Người Sống Sót (Museum of Survivors), một không gian tưởng niệm nạn diệt chủng Holocaust và lịch sử của người Do Thái tại khu vực này.
Việc mở cửa bảo tàng được chọn đúng dịp kỷ niệm 80 năm kết thúc Thế chiến thứ hai. Cũng vào tháng 5 năm 1945, Schindler đã nhận được một chiếc nhẫn vàng từ những người Do Thái được ông cứu sống, chiếc nhẫn được làm từ vàng lấy từ răng của họ. Trên nhẫn khắc dòng chữ tiếng Hebrew từ Talmud: “Ai cứu một mạng người là cứu cả thế giới.” Câu chuyện phi thường của Schindler đã được tái hiện trong bộ phim đoạt giải Oscar của đạo diễn Steven Spielberg, “Bản danh sách của Schindler” (Schindler’s List).
Ông Daniel Löw-Beer là người có công lớn trong việc hồi sinh địa điểm lịch sử này. Tổ tiên của ông đã sống ở vùng này hàng trăm năm và mua lại nhà máy ở Brněnec vào năm 1854, biến nó thành một trong những nhà máy len quan trọng nhất châu Âu.
“Chúng tôi đã phải chạy trốn để bảo toàn mạng sống, mất đi một phần lịch sử của mình. Vì vậy, việc đưa một chút lịch sử trở lại nơi đây, và hy vọng làm nổi bật câu chuyện của Oskar Schindler cùng ngôi làng, là điều chúng tôi đang làm hôm nay,” ông Löw-Beer chia sẻ. Ông xúc động nói thêm: “Tôi rất vui khi đưa một phần, tất nhiên là về mặt cảm xúc, gia đình tôi trở lại nơi này, bởi vì họ là những người sống sót. Ông nội tôi sống ở đây, cha tôi sống ở đây, và rồi thế giới tan vỡ vào một ngày năm 1938.”
Bảo tàng, nằm trong một phần của nhà máy kéo sợi đã được cải tạo, trưng bày lịch sử của Oskar Schindler, vợ ông Emilie, gia đình Löw-Beer và những người khác có liên quan đến khu vực, cùng với lời chứng của những người sống sót sau nạn diệt chủng. Nơi đây còn có không gian cho triển lãm, diễn thuyết, chiếu phim, hòa nhạc và một quán cà phê.
Một bức tường kính trong suốt ngăn cách khu vực bảo tàng đã được phục hồi với phần còn lại vẫn đang đổ nát phía sau, tạo nên sự tương phản đầy ý nghĩa giữa hiện tại và quá khứ.
“Đây là một nơi chung cho những người sống sót,” ông Löw-Beer nói. “Chúng tôi muốn những câu chuyện đó được kể lại và mọi người tự đưa ra quan điểm của mình.”
Năm 2019, ông Löw-Beer thành lập Quỹ Arks để mua lại nhà kho và biến nó thành bảo tàng, đầu tư tiền bạc và tái thiết mối quan hệ với cộng đồng địa phương để hồi sinh khu vực bị lãng quên này. Chính quyền địa phương đã đóng góp kinh phí, trong khi một khoản tài trợ từ Liên minh châu Âu đã đưa trẻ em từ năm quốc gia châu Âu đến Brněnec để đóng góp ý tưởng, giúp định hình thiết kế bảo tàng.
Việc mở cửa chính thức vào cuối tuần qua chỉ là bước đầu tiên, còn rất nhiều việc phải làm. Các tòa nhà còn lại vẫn đang chờ được phục hồi hoàn toàn, bao gồm văn phòng của Schindler (nơi tòa thị chính dự định tạo trung tâm thông tin), doanh trại của lính SS (sẽ có thêm không gian triển lãm) và toàn bộ tòa nhà “Hòm của Schindler” (nơi các tù nhân Do Thái sinh sống và làm việc).
Hiện tại, bảo tàng chưa mở cửa hàng ngày mà tập trung vào các hoạt động giáo dục cho trường học.
Các dự án phục hồi trước đây đã thất bại do thiếu kinh phí. Ngược lại, Quỹ Arks đã áp dụng phương pháp từng bước. Khi người dân địa phương từng hoài nghi thấy mọi thứ thực sự đang diễn ra lần này, họ đã đề nghị giúp đỡ. Thậm chí có một công ty đã chở cả xe tải gạch đến, đổ xuống và đi mà không đòi hỏi gì, ông Löw-Beer kể.
“Chúng tôi muốn cho thấy rằng bạn phải làm điều gì đó để điều khác xảy ra,” ông Milan Šudoma từ quỹ cho biết. Nếu những người tổ chức chờ đợi cho đến khi có đủ tất cả kinh phí cần thiết, có lẽ đến giờ vẫn chưa có gì được thực hiện.
“Oskar và Emilie Schindler là minh chứng rằng một người có thể tạo nên sự khác biệt,” bảo tàng trích lời Rena Finder, một trong những người Do Thái của Schindler. “Mọi người đều nói rằng tôi không thể làm gì cả. Và đó là lời nói dối, bởi vì luôn có điều gì đó bạn có thể làm.”
Schindler, một người hùng không ngờ tới, sinh ra ở thị trấn Svitavy gần đó (Zwittau theo tiếng Đức) thuộc vùng Sudetenland của Tiệp Khắc lúc bấy giờ, nơi có đa số người nói tiếng Đức và một lượng đáng kể người Do Thái.
Một bảo tàng ở Svitavy mô tả Schindler là một con người đầy mâu thuẫn: một kẻ gây rối, một người trăng hoa, một điệp viên cho Đức, một đảng viên Quốc xã, nhưng cũng là người đã cứu người khỏi nạn diệt chủng Holocaust.
Sau khi chiến tranh bùng nổ năm 1939, Schindler chuyển từ Svitavy đến Krakow (nay thuộc Ba Lan), nơi ông điều hành một nhà máy sản xuất men và đạn dược, và đối xử tốt với công nhân Do Thái. Khi Hồng quân tiến gần vào năm 1944, ông đã lập một danh sách những công nhân Do Thái mà ông tuyên bố là cần thiết để di dời nhà máy đến Brněnec.
Khi một chuyến tàu chở 300 phụ nữ bị chuyển hướng đến trại tử thần Auschwitz của Đức Quốc xã, Schindler đã xoay sở để đảm bảo họ được trả tự do. Trung tâm tưởng niệm Holocaust Yad Vashem ở Jerusalem cho biết đây là trường hợp duy nhất được biết đến “một nhóm người lớn như vậy được phép rời đi an toàn trong khi các phòng hơi ngạt vẫn đang hoạt động.”
Trong một hành động táo bạo khác, Emilie Schindler đã dẫn đầu nỗ lực cứu hơn 100 tù nhân nam Do Thái đến ga tàu gần đó trong các toa xe gia súc bị niêm phong vào tháng 1 năm 1945.
Năm 1993, Yad Vashem đã công nhận Emilie và Oskar Schindler là “Người Công Chính Giữa Các Dân Tộc” (Righteous Among the Nations), danh hiệu vinh dự dành cho những người đã cứu người Do Thái khỏi nạn diệt chủng Holocaust.
Tin từ ABC News ngày 12/05/2025.
