Mỹ vừa chính thức liệt kê một liên minh băng đảng hùng mạnh ở Haiti vào danh sách các tổ chức khủng bố nước ngoài. Động thái này làm dấy lên lo ngại về việc có thể làm trầm trọng thêm cuộc khủng hoảng nhân đạo vốn đang rất nghiêm trọng tại quốc gia này.
Liên minh Viv Ansanm, có nghĩa là “Sống cùng nhau”, đã gia nhập danh sách 8 tổ chức tội phạm Mỹ Latinh khác thuộc diện này. Gran Grif, băng đảng lớn nhất hoạt động ở vùng Artibonite, miền trung Haiti, cũng bị đưa vào danh sách.
Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio tuyên bố: “Thời đại mà những kẻ ủng hộ bạo lực ở Haiti được miễn tội đã chấm dứt.”
Bộ Ngoại giao Mỹ cảnh báo rằng “những cá nhân, kể cả công dân Mỹ, tham gia vào các giao dịch hoặc hoạt động nhất định với các tổ chức hoặc cá nhân này có thể phải chịu các biện pháp trừng phạt.”
Tuy nhiên, các tổ chức viện trợ và các tổ chức khác gần như không thể tránh khỏi việc phải giao dịch với các băng đảng ở Haiti.
Liên minh Viv Ansanm kiểm soát ít nhất 85% thủ đô Port-au-Prince. Điều này buộc các tổ chức phi lợi nhuận và các nhóm khác phải đàm phán với các băng đảng để có thể tiếp cận cộng đồng, cung cấp lương thực, nước uống và các nhu yếu phẩm quan trọng khác.
Romain Le Cour, thuộc Tổ chức Sáng kiến Toàn cầu Chống Tội phạm Có tổ chức Xuyên quốc gia, cho biết: “Hậu quả đầu tiên (của việc chỉ định) sẽ là về hợp tác nhân đạo và quốc tế, về cơ bản là điều duy nhất ngăn người dân ở Haiti khỏi chết đói.”
Việc chỉ định này diễn ra vào thời điểm Haiti đang phải đối mặt với nạn đói kỷ lục, với hơn một nửa trong số gần 12 triệu dân dự kiến sẽ trải qua nạn đói nghiêm trọng đến hết tháng 6 và 8.400 người khác sống trong các khu nhà tạm bợ có nguy cơ chết đói.
Những người kinh doanh ở Haiti cũng có thể bị ảnh hưởng bởi việc chỉ định mới này. Các băng đảng kiểm soát các khu vực xung quanh một kho nhiên liệu quan trọng và cảng lớn nhất và quan trọng nhất của đất nước, cũng như các con đường chính dẫn vào và ra khỏi thủ đô, nơi chúng thu phí.
Jake Johnston, giám đốc nghiên cứu quốc tế tại Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách có trụ sở tại Washington, cho biết: “Nó có thể hoạt động như một lệnh cấm vận trên thực tế.”
Ông nói: “Các băng đảng thực hiện quyền kiểm soát to lớn đối với thương mại của đất nước. Thực hiện bất kỳ loại hình kinh doanh nào với Haiti hoặc ở Haiti sẽ mang rủi ro lớn hơn nhiều.”
Việc chỉ định này diễn ra khi bạo lực băng đảng gia tăng ở Haiti.
Theo Phái bộ Chính trị của Liên Hợp Quốc tại Haiti, hơn 1.600 người đã thiệt mạng từ tháng 1 đến tháng 3 và 580 người khác bị thương. Bạo lực cũng khiến hơn một triệu người mất nhà cửa.
Một báo cáo mới của Liên Hợp Quốc cho biết: “Bất chấp nhiều thương vong trong hàng ngũ của họ (936 cá nhân), các băng đảng đã tăng cường nỗ lực để mở rộng kiểm soát lãnh thổ của họ ở khu vực đô thị Port-au-Prince và vùng lân cận.”
Dẫn đầu các cuộc tấn công gần đây là Viv Ansanm.
Liên minh đại diện cho hơn một chục băng đảng được thành lập vào tháng 9 năm 2023, tập hợp hai đối thủ khốc liệt, G-9 và G-Pèp. Nó được tái kích hoạt vào cuối tháng 2 năm 2024, với những tay súng xông vào các đồn cảnh sát và hai nhà tù lớn nhất của Haiti, thả hơn 4.000 tù nhân. Liên minh cũng buộc phải đóng cửa sân bay quốc tế chính của Haiti trong gần ba tháng, một động thái đã ngăn cản cựu Thủ tướng Ariel Henry trở về sau chuyến thăm chính thức tới Kenya.
Chính phủ tuyên bố tình trạng khẩn cấp và Henry, người không bao giờ có thể trở về Haiti, đã từ chức vào tháng 4 năm 2024.
Viv Ansanm đã phát động các cuộc tấn công gần đây vào các cộng đồng từng yên bình ở vùng ngoại ô thủ đô Haiti, giết chết hàng trăm người.
Trong khi đó, Gran Grif đã đột kích vào một số thành phố và thị trấn ở khu vực trung tâm của Haiti. Vào tháng 10, băng đảng này bị đổ lỗi cho vụ giết hại hơn 70 người ở Pont-Sondé, vụ thảm sát lớn nhất trong lịch sử gần đây của Haiti. Nó cũng gần đây đã giành quyền kiểm soát các khu vực của Mirebalais và tiếp tục tấn công các cộng đồng xung quanh trong một nỗ lực nhằm kiểm soát nhiều hơn quyền tiếp cận biên giới với nước láng giềng Cộng hòa Dominica, theo một báo cáo của Liên Hợp Quốc.
Le Cour, thuộc Tổ chức Sáng kiến Toàn cầu Chống Tội phạm Có tổ chức Xuyên quốc gia, cảnh báo rằng việc sử dụng chỉ định này để trực tiếp nhắm mục tiêu vào các băng đảng ở Haiti sẽ không hiệu quả.
Ông nói: “Nếu việc chỉ định này nhằm gây áp lực lên họ, bạn phải xây dựng năng lực … cho phép bạn thực sự truy đuổi các thủ lĩnh băng đảng và bắt giữ họ ở Haiti.”
Bạo lực đã áp đảo Cảnh sát Quốc gia Haiti và một phái bộ do Liên Hợp Quốc hậu thuẫn do cảnh sát Kenya dẫn đầu đang gặp khó khăn trong cuộc chiến chống lại các băng đảng vì nó vẫn thiếu vốn và thiếu nguồn lực.
Và ngay cả khi các thành viên băng đảng bị bắt, hệ thống tư pháp của Haiti hầu như không hoạt động. Một báo cáo của Liên Hợp Quốc cho thấy rằng “nhiều tòa án vẫn bị phá hủy, không hoạt động hoặc nằm ở những khu vực không thể tiếp cận, khiến nhân viên tư pháp và luật sư không thể tiếp cận chúng.”
Le Cour nói: “Việc chỉ định này giống một cách tiếp cận chính sách chung chung, không đầy đủ và có nguy cơ bỏ qua thực tế trên thực địa ngày nay.”
Ông cho biết việc chỉ định nên được sử dụng chống lại những người ở Mỹ buôn lậu súng vào Haiti và mạng lưới giữ cho đạn dược và vũ khí chảy vào nước này.
Theo thông tin từ ABC News.
