Tổng Thống Donald Trump đang có chuyến công du Trung Đông, ghé thăm Saudi Arabia, Qatar và Các Tiểu vương quốc Arab Thống nhất (UAE). Chuyến đi diễn ra trong bối cảnh khu vực đang đối mặt với nhiều thách thức nóng bỏng, đặc biệt là cuộc chiến ở Gaza và chương trình hạt nhân của Iran.
Trong khi Israel đang đẩy mạnh chiến dịch quân sự tại Dải Gaza, khiến tình hình nhân đạo ngày càng trầm trọng do thiếu lương thực, thuốc men, thì Iran, đối thủ của Israel và Saudi Arabia, lại đang tiến gần hơn đến khả năng phát triển vũ khí hạt nhân.
Tuy nhiên, theo các nguồn tin, Tổng Thống Trump dường như tập trung nhiều hơn vào ba quốc gia giàu năng lượng, nơi có các dự án bất động sản mang thương hiệu Trump hiện hữu hoặc đang được lên kế hoạch. Mục tiêu của ông là tận dụng lợi ích kinh tế Mỹ để thúc đẩy các thỏa thuận kinh doanh – điều mà ông rất yêu thích.
Một chuyên gia từ Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế tại Washington nhận định đây là “nơi hạnh phúc” của ông Trump. Ông sẽ được các nước chủ nhà đón tiếp nồng hậu, họ sẵn sàng đàm phán các thương vụ, dành lời khen ngợi và không chỉ trích ông. Thậm chí, các thành viên gia đình ông cũng được xem như đối tác kinh doanh tiềm năng.
Dù vậy, Tổng Thống Trump khó lòng né tránh hoàn toàn các vấn đề ngoại giao liên quan đến Gaza và Iran. Các quốc gia vùng Vịnh cũng mong muốn giảm bớt căng thẳng trong khu vực do hai vấn đề này gây ra.
Theo phân tích từ Viện Washington về Chính sách Cận Đông, Tổng Thống Trump có thể dễ dàng ghi điểm bằng cách tái khẳng định cam kết chiến lược của Mỹ với khu vực, thể hiện thông điệp nhất quán và giữ thái độ ôn hòa.
Đáng chú ý, Tổng Thống Trump không lên kế hoạch thăm Israel trong chuyến đi Trung Đông đầu tiên của nhiệm kỳ thứ hai. Điều này làm dấy lên cảm giác ở Israel rằng lợi ích của họ có thể không phải là ưu tiên hàng đầu của ông.
Cảm giác này càng rõ nét hơn khi tuần trước, Tổng Thống Trump tuyên bố Mỹ sẽ ngừng tấn công lực lượng Houthi ở Yemen, sau khi nhóm phiến quân được Iran hậu thuẫn này đồng ý dừng tấn công tàu Mỹ ở Biển Đỏ. Thỏa thuận này dường như không bao gồm việc Houthi ngừng tấn công Israel, khiến Tel Aviv bất ngờ. Vài ngày sau thỏa thuận, một tên lửa từ Yemen lại kích hoạt còi báo động ở Israel.
Việc Tổng Thống Trump khởi động đàm phán với Iran về chương trình hạt nhân cũng khiến Israel lo ngại. Tel Aviv sợ rằng một thỏa thuận có thể không đủ chặt chẽ để ngăn Iran sở hữu vũ khí hạt nhân hoặc kiềm chế sự hỗ trợ của Tehran cho các nhóm vũ trang trong khu vực.
Israel từng hy vọng ông Trump có thể hỗ trợ quân sự nếu họ tấn công các cơ sở hạt nhân của Iran – một hành động khó xảy ra khi đang có đàm phán hoặc nếu đạt được thỏa thuận. Điều này khiến Israel đặt câu hỏi về sự đáng tin cậy của ông Trump trong các vấn đề lớn khác, như thỏa thuận bình thường hóa quan hệ với Saudi Arabia.
Saudi Arabia cho biết chỉ bình thường hóa quan hệ với Israel nếu có những nhượng bộ đáng kể cho người Palestine hướng tới thành lập nhà nước, điều mà chính phủ Israel hiện tại khó chấp nhận.
Israel đã tuyên bố sẽ tạm hoãn mở rộng chiến tranh ở Gaza cho đến sau chuyến thăm của Tổng Thống Trump, mở ra cơ hội cho một thỏa thuận ngừng bắn mới. Dù Hamas và ông Trump thông báo con tin Mỹ cuối cùng còn lại ở Gaza sẽ được thả, vai trò của Israel trong thỏa thuận này chưa rõ ràng.
Tuy nhiên, Tổng Thống Trump vẫn trao cho Israel quyền tự do hành động ở Gaza và giống như Israel, ông đổ lỗi cho Hamas về mọi thương vong dân thường.
Về phía Iran, tình hình phụ thuộc nhiều vào cuộc đàm phán với Mỹ về chương trình hạt nhân đang phát triển nhanh chóng. Mặc dù bốn vòng đàm phán do Oman làm trung gian chưa đạt đột phá lớn, chúng đã đi vào “cấp độ chuyên gia”, cho thấy các chi tiết cụ thể về một thỏa thuận khả thi có thể đã được thảo luận.
Ngoại trưởng Iran đã đến thăm cả Saudi Arabia và Qatar trước chuyến đi của Tổng Thống Trump. Iran có thể đang cố gắng gửi thông điệp tới Mỹ, đồng thời thể hiện sự quan tâm tiếp tục đàm phán. Các quan chức Iran ngày càng đe dọa theo đuổi vũ khí hạt nhân, trong khi Tổng Thống Trump và Israel đều đe dọa tấn công các cơ sở hạt nhân của Iran nếu không đạt được thỏa thuận.
Nền kinh tế Iran đã suy sụp kể từ khi Tổng Thống Trump đơn phương rút Mỹ khỏi thỏa thuận hạt nhân ban đầu năm 2018. “Trục kháng chiến” của Iran, bao gồm Hamas ở Gaza và Hezbollah ở Lebanon, cũng chịu tổn thất nặng nề kể từ khi chiến tranh Israel-Hamas bùng nổ.
Iran cũng đối mặt với áp lực chính trị nội bộ, đặc biệt từ phụ nữ ngày càng từ chối đội khăn trùm đầu bắt buộc. Tuy nhiên, có một điều đoàn kết hầu hết người Iran: niềm tự hào về Vịnh Ba Tư. Việc Tổng Thống Trump cân nhắc để Mỹ gọi vùng biển này là “Vịnh Arab” đã vấp phải sự chỉ trích dữ dội từ khắp đất nước.
Sau khi bắt đầu chuyến đi tại Saudi Arabia, Tổng Thống Trump sẽ đến Qatar, nơi gần đây đã công bố kế hoạch phát triển một dự án mang thương hiệu Trump. Việc Qatar đón tiếp nồng hậu diễn ra sau khi chuyến đi đầu tiên của ông Trump đến Trung Đông năm 2017 dường như đã châm ngòi cho cuộc khủng hoảng Qatar, khi bốn quốc gia Arab tẩy chay Qatar.
Cuộc tranh chấp nghiêm trọng đến mức tiểu vương Kuwait khi đó từng gợi ý khả năng xảy ra “hành động quân sự”. Ban đầu, ông Trump chỉ trích Qatar là “quốc gia tài trợ khủng bố ở mức độ rất cao”. Chưa đầy một năm sau, ông lại khen ngợi Qatar và rút lại lời nói đó. Bốn quốc gia đã chấm dứt tẩy chay ngay trước khi Tổng Thống Biden nhậm chức.
Mới đây, Tổng Thống Donald Trump cho biết ông sẵn sàng chấp nhận một chiếc máy bay Boeing 747-8 sang trọng làm quà tặng từ hoàng gia Qatar trong chuyến đi này. Các quan chức Mỹ nói rằng nó có thể được chuyển đổi thành máy bay tổng thống tiềm năng – một món quà có giá trị đáng kinh ngạc từ một chính phủ nước ngoài.
Với giá dầu thô giao dịch quanh mức 60 USD/thùng, mức thấp chưa từng thấy kể từ năm 2021, một trong những lời chỉ trích lớn mà ông Trump dành cho các quốc gia vùng Vịnh đã không còn. Câu hỏi đặt ra là làm thế nào Tổng Thống Trump sẽ đối phó với vô số cuộc khủng hoảng và những vết thương vẫn còn nhạy cảm trong khu vực.
Để tránh lặp lại cuộc khủng hoảng ngoại giao năm 2017, các chuyên gia từ Viện Washington cho rằng Tổng Thống Trump “nên tái nhấn mạnh nỗ lực đoàn kết vùng Vịnh”.
Thông tin được tổng hợp theo tin từ The Seattle Times và Associated Press.
