Đức Giáo hoàng mới Leo XIV nhậm chức trong bối cảnh Giáo hội Công giáo đang đối mặt với nhiều thách thức lớn, từ định hướng tương lai cho đến vị thế trong thế giới đầy biến động. Ngài sẽ phải quyết định liệu có tiếp nối di sản có phần cấp tiến của Đức Giáo hoàng Francis tiền nhiệm hay quay trở lại đường lối bảo thủ hơn. Bên cạnh đó, ngài còn phải xử lý sự suy giảm tín đồ ở châu Âu – nền tảng truyền thống của Giáo hội, trong khi số lượng tín đồ lại tăng mạnh ở châu Phi, châu Á và Mỹ Latinh. Vụ bê bối lạm dụng tình dục kéo dài hàng thập kỷ cũng là một gánh nặng không nhỏ.
Theo giáo sư Massimo Faggioli, một chuyên gia hàng đầu về Giáo hội, tình hình hiện tại phức tạp hơn nhiều vì thế giới đang trong giai đoạn xáo trộn toàn cầu. Giáo hội giờ đây mang tính toàn cầu hơn bao giờ hết, nên việc bầu chọn một lãnh đạo toàn cầu cho Giáo hội trong bối cảnh này là cực kỳ quan trọng.
Vụ bê bối lạm dụng tình dục, với hàng trăm nghìn trường hợp được phanh phui ở nhiều quốc gia, vẫn là một vấn đề nhức nhối chưa được giải quyết triệt để. Dù Đức Giáo hoàng Francis đã có những bước đi mạnh mẽ hơn các vị tiền nhiệm, nhưng các nhà hoạt động vẫn cho rằng chưa đủ. Tổ chức SNAP (Mạng lưới những người sống sót bị lạm dụng bởi linh mục) nhấn mạnh rằng Giáo hoàng mới cần thiết lập chính sách “không khoan nhượng”, loại bỏ ngay lập tức các linh mục lạm dụng và những người bao che, đồng thời thực hiện những thay đổi mang tính hệ thống để chấm dứt tình trạng này.
Đức Giáo hoàng Francis được nhiều người nhìn nhận là một lực lượng cấp tiến, ít nhất là so với các vị tiền nhiệm. Ngài cho phép các linh mục ban phước lành không chính thức cho các cặp đôi đồng giới, với câu nói nổi tiếng “Tôi là ai mà phán xét?”. Ngài cũng quan tâm đến các vấn đề như chủ nghĩa tư bản toàn cầu và khủng hoảng khí hậu. Tuy nhiên, điều này lại khiến những người theo đường lối truyền thống bảo thủ tức giận, đặc biệt là cánh hữu cứng rắn ở Mỹ. Câu hỏi đặt ra là liệu Giáo hội sẽ trở thành “ốc đảo” của sự cởi mở hay sẽ đi theo làn sóng bảo thủ đang lan rộng ở Mỹ, châu Âu và nhiều nơi khác.
Dù muốn hay không, lãnh đạo của 1,4 tỷ tín đồ Công giáo sẽ trở thành một tiếng nói quan trọng trên trường quốc tế. Đức Giáo hoàng Francis đã sử dụng vị thế này để lên tiếng phản đối chiến tranh ở Gaza và thậm chí phản bác quan điểm về nhập cư của ông Donald Trump, người hiện đang là Tổng thống Hoa Kỳ. Giáo hoàng mới có thể tiếp tục vai trò này hoặc không, nhưng ngay cả sự im lặng cũng sẽ rất đáng chú ý. Theo bà Sara Silvestri, một học giả về chính trị quốc tế, Đức Giáo hoàng Francis là “ngọn hải đăng hy vọng” và là “tay lái đạo đức” trong bối cảnh chính trị toàn cầu đầy biến động. Bà hy vọng Giáo hoàng mới sẽ không “sa vào bẫy đứng về phe phái nào”, mà thay vào đó nhấn mạnh tính phổ quát của thông điệp Kitô giáo, với các giá trị cốt lõi về công lý và lòng thương xót không thể bị bó hẹp trong bất kỳ đảng phái hay hệ tư tưởng chính trị nào.
Một yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến cách Giáo hoàng mới điều hành là sự thay đổi nhanh chóng về nhân khẩu học của Giáo hội. Theo số liệu gần nhất của Vatican, dân số Công giáo ở châu Âu đã giảm gần nửa triệu người vào năm 2022. Ngược lại, số tín đồ tăng mạnh ở châu Phi (7,3 triệu), châu Mỹ (5,9 triệu) và châu Á (khoảng 900.000). Số lượng linh mục cũng phản ánh xu hướng này. Vì vậy, một vấn đề lớn đối với Giáo hoàng mới là làm sao đáp ứng nhu cầu của một Giáo hội mà tín đồ ngày càng tập trung ở khu vực Nam Bán cầu (Global South).
Cha Piere Domerson, một linh mục từ Haiti đang học tập tại Rome, chia sẻ rằng cần một vị Giáo hoàng hiểu rõ các vấn đề mà “Thế giới thứ Ba” đang đối mặt. Ngài nhớ lại cách Đức Giáo hoàng Francis đã thể hiện sự hiểu biết về tính phổ quát của Giáo hội và bổ nhiệm nhiều hồng y từ ngoài châu Âu. Giáo sư Néstor Medina từ Đại học Toronto cho biết, người dân ở Nam Bán cầu ngày càng lên tiếng mạnh mẽ hơn về vai trò của Giáo hội trong lịch sử thuộc địa. Theo ông, nếu Giáo hoàng mới muốn giữ chân tín đồ, thì các vấn đề như công bằng xã hội, môi trường và phê phán chủ nghĩa tư bản vẫn phải là trọng tâm.
Tuy nhiên, việc quản lý những dòng chảy thay đổi này không hề đơn giản, bởi Nam Bán cầu không phải là một khối đồng nhất. Trong khi nhiều tiếng nói Công giáo cấp tiến đến từ Mỹ Latinh, thì một số giám mục châu Phi lại có quan điểm rất bảo thủ về các vấn đề như hôn nhân đồng giới, ly hôn và sống thử.
Theo NBC News.
