California, nền kinh tế lớn thứ tư thế giới sau khi vượt qua Nhật Bản vào năm 2024, vừa ghi nhận dân số tăng năm thứ hai liên tiếp. Du lịch cũng đạt mức kỷ lục, và Los Angeles đang ráo riết chuẩn bị cho Thế vận hội Mùa hè 2028.
Tuy nhiên, đằng sau những con số ấn tượng đó, nhiều dấu hiệu cho thấy California đang đối mặt với giai đoạn khó khăn nhất trong lịch sử. Các nhà lãnh đạo và quan chức bang nhận định một loạt thách thức kinh tế, chính trị, xã hội và môi trường đang cùng lúc đổ dồn, thử thách khả năng phục hồi vốn là đặc trưng của bang này.
Việc dân số tăng có thể chỉ là tạm thời. Các nhà phân tích lo ngại dân số có thể giảm trở lại do hậu quả của các vụ cháy rừng tàn khốc ở Los Angeles hồi tháng 1, phá hủy hơn 6.000 ngôi nhà. Bên cạnh đó, chính sách nhập cư siết chặt của chính quyền Tổng Thống Donald Trump cũng ảnh hưởng. Nhiều người trẻ đang rời bang tìm kiếm cơ hội ở nơi khác do chi phí nhà ở quá cao, khiến dân số California ngày càng già hóa – một sự tương phản lớn với hình ảnh trẻ trung, năng động vốn có.
Los Angeles, một động lực kinh tế của bang, đang đối mặt với khoản thâm hụt ngân sách 1 tỷ USD, chưa kể gánh nặng tái thiết sau cháy rừng và chi phí chuẩn bị cho Olympic. Giống như San Francisco, thành phố này cũng vật lộn với vấn nạn vô gia cư tràn lan và các khu trung tâm thương mại vắng vẻ sau đại dịch COVID-19.
Trong bối cảnh cần sự hỗ trợ từ Washington hơn bao giờ hết sau thảm họa cháy rừng, California khó lòng trông cậy vào chính phủ liên bang. Tổng Thống Donald Trump được cho là có thái độ thù địch với bang này hơn nhiều so với nhiệm kỳ đầu tiên của ông.
Bà Miriam Pawel, tác giả chuyên viết về lịch sử California, nhận xét: “California đã vượt qua cuộc Đại Suy thoái, khi bị coi là một bang rối loạn, không thể quản lý, để trở thành nền kinh tế lớn thứ năm thế giới. Tuy nhiên, California chưa bao giờ đối mặt với mối quan hệ đối kháng, thù địch như vậy từ chính phủ liên bang, điều này tạo ra mức độ bất ổn cực lớn.”
Từ cơn sốt vàng năm 1848, California luôn là biểu tượng của sự tái tạo, sáng tạo và cơ hội. Với tài nguyên thiên nhiên phong phú, sự giàu có và cảnh đẹp, bang này đã vượt qua hết thảm họa này đến thảm họa khác: sự sụp đổ của ngành công nghiệp quốc phòng cuối thập niên 1980, trận động đất Loma Prieta năm 1989, bạo loạn Los Angeles năm 1992.
Dù có nhiều dấu hiệu đáng lo ngại, một số nhà lãnh đạo California vẫn lạc quan.
Ông Gray Davis, cựu Thống đốc California (1999-2003), khẳng định: “Chúng tôi có vấn đề, có thách thức. Chúng tôi có thể vượt qua. Bằng chứng sẽ rõ trong vài năm tới. Tôi sẽ không đặt cược chống lại California.”
Cựu Thống đốc Jerry Brown, người từng hai lần lãnh đạo bang, cho biết ông luôn hoài nghi những bài báo nói California đã qua thời đỉnh cao. “Tôi nhớ một bài báo trên tạp chí Look nói về điều tương tự khi cha tôi làm thống đốc,” ông nhắc đến Pat Brown (thống đốc 1959-1967).
Tuy nhiên, ngay cả ông Jerry Brown cũng thừa nhận những tháng và năm tới sẽ khó khăn, với thâm hụt ngân sách, thuế cao hơn, đối đầu với chính quyền Tổng Thống Trump và biến đổi khí hậu.
“Tôi nghĩ sự giàu có của California sẽ tạo nên khả năng phục hồi cơ bản và bền vững,” ông Brown nói. “Sẽ có cắt giảm ở LA và nhiều nơi khác. Vấn đề là bang này quá giàu nên có nhiều dư địa để điều chỉnh. Nhưng nhiều người sẽ bị ảnh hưởng trong quá trình đó.”
Ông James Gallagher, lãnh đạo phe Cộng hòa tại Hạ viện bang và là nông dân trồng lúa đời thứ sáu ở California, cho biết tình hình hiện tại đáng lo ngại hơn bao giờ hết trong ký ức của ông.
“Nhìn xem, tôi là người lạc quan về California,” ông Gallagher nói. “Tôi tin rằng chúng ta có thể xoay chuyển tình thế. Giấc mơ California luôn là: Nếu bạn đến đây, bạn có thể theo đuổi và biến ước mơ thành hiện thực. Điều đó đang ngày càng ít đúng hơn.”
Trong thời điểm bất ổn này, giới lãnh đạo chính trị của bang đang đứng trước ngã ba đường. Trong hai năm tới, California sẽ có thống đốc mới (ông Newsom hết nhiệm kỳ) và cuộc đua thị trưởng Los Angeles được dự báo sẽ rất gay cấn. Thị trưởng Karen Bass đang tái tranh cử nhưng đối mặt với cử tri thất vọng về cách bà ứng phó với cháy rừng. Thống đốc Newsom cũng gây xôn xao trong nội bộ đảng khi chuyển từ chỉ trích chính quyền Tổng Thống Trump sang công khai phê bình đảng Dân chủ và mời những người ủng hộ Tổng Thống Trump tham gia podcast của mình.
Đảng Dân chủ tại California, giống như trên toàn quốc, đang tranh luận về hướng đi tương lai, trong bối cảnh có bằng chứng cho thấy họ đã mất một số cử tri vì các lập trường quá thiên tả. Tổng Thống Trump đã thua ở California trong cuộc bầu cử tổng thống năm 2024, nhưng ông có kết quả tương đối tốt ở một số khu vực, thắng 10 hạt mà Joe Biden đã thắng năm 2020.
“Chúng tôi chắc chắn cần lấy lại ‘phép màu’,” bà Donna Bojarsky, một nhà hoạt động Dân chủ lâu năm, chia sẻ. “Không phải là vô vọng, nhưng rất gian nan. California đang đối mặt với những thách thức đặc biệt vào lúc này. Nó khác với những gì chúng tôi từng đối mặt trước đây.”
Ông Pete Wilson, thống đốc Cộng hòa từ 1991 đến 1999, giai đoạn cuối của sự sụp đổ ngành hàng không vũ trụ và một trận động đất lớn, cho rằng tình hình bang hiện tại tồi tệ hơn nhiều. Ông chỉ ra vấn nạn vô gia cư gia tăng và hệ thống trường công gặp khó khăn.
“Tệ hơn nhiều so với lúc đó, mà lúc đó đã khá tệ rồi,” ông Wilson nói. “Nếu mọi thứ không thay đổi, tôi không lạc quan.”
Ngay cả trước các vụ cháy rừng tháng 1, California, với chi phí nhà ở và thuế cao, đã trở thành nơi đắt đỏ để sống, đặc biệt với người trẻ và người có thu nhập thấp. Ông Juan Reyes, chủ một doanh nghiệp tái chế kim loại, cho biết dù cả hai vợ chồng đều đi làm, họ vẫn khó khăn chi trả tiền thuê căn hộ ở Monterey Park. Ông đang cân nhắc trở về Mexico, nơi ông nhập cư cách đây hơn 30 năm.
“Sự thật là bạn không thể sống ở California nữa,” ông Reyes nói bằng tiếng Tây Ban Nha khi ngồi trên ghế đá công viên ở Đông Los Angeles. “Cách đây một thời gian, người ta có thể sống ở đây. Mọi thứ đều rẻ.”
Tuy nhiên, ở một góc khác của thành phố, tại trung tâm mua sắm cao cấp The Grove, vẫn có sự tin tưởng vào tương lai của bang.
“Nền tảng tốt thì vẫn là nền tảng tốt, và California có nền tảng tốt,” ông Shem Bitterman, một nhà biên kịch 65 tuổi, bày tỏ.
Điểm khác biệt lớn nhất hiện nay so với những giai đoạn khó khăn California đã trải qua kể từ khi thành lập năm 1850 là sự hiện diện của một tổng thống công khai bày tỏ thái độ thù địch với bang. Tổng Thống Trump và phe Cộng hòa ở Washington đã tìm cách phá bỏ các chính sách và dự án đặc trưng của California về khí thải ô tô, xe điện, đường sắt cao tốc, quản lý nước và rừng.
Khi trận động đất Northridge tàn phá các khu vực của Los Angeles vào tháng 1 năm 1994, khiến 60 người thiệt mạng và thiệt hại 40 tỷ USD, Tổng thống Bill Clinton, một người Dân chủ, đã huy động nguồn lực và hỗ trợ tài chính liên bang ngay từ những giờ đầu tiên sau thảm họa. Thống đốc lúc đó là ông Wilson, một người Cộng hòa.
Ngược lại, Tổng Thống Trump tuyên bố sẽ chỉ xem xét cấp hỗ trợ khẩn cấp cho California nếu bang này đáp ứng một danh sách yêu cầu thay đổi liên tục, bao gồm áp dụng quy định nhận dạng cử tri và thay đổi cách quản lý nguồn nước của bang.
“Có một cuộc cạnh tranh giữa chính quyền của chúng tôi và Nhà Trắng xem ai có thể làm được nhiều nhất cho LA,” ông Bill Whalen, người viết diễn văn cho ông Wilson lúc bấy giờ và hiện là thành viên cao cấp tại một viện nghiên cứu bảo thủ, Viện Hoover thuộc Đại học Stanford, cho biết. “Mặc định chính trị của Clinton là ‘Tôi không thể làm đủ cho bang đó vì tôi muốn những phiếu bầu đó vào năm 1996.’ Mặc định của chính quyền Tổng Thống Trump, nói sao nhỉ, thì khác.”
Thống đốc Newsom, người đang cân nhắc tranh cử tổng thống khi hết nhiệm kỳ, gần đây đã tìm cách bác bỏ quan điểm cho rằng California đang gặp khó khăn. Khi bang công bố dân số tăng 108.000 người vào năm 2024, ông Newsom đưa ra con số đó như một sự đính chính cho quan điểm – được phe Cộng hòa thúc đẩy – rằng người dân đang rời bỏ California.
Các nhà nhân khẩu học đã bày tỏ lo ngại về xu hướng dân số, ngay cả trước các vụ cháy rừng. Gần 200.000 người California trong độ tuổi từ 20 đến 29 đã rời bang trong giai đoạn 2020-2023. Và trong những năm gần đây, các nhà sản xuất phim và truyền hình đã chuyển đến các bang và quốc gia khác, bị thu hút bởi chi phí thấp hơn và ưu đãi thuế. Theo một thống kê, 180.000 việc làm ở Hollywood, một ngành công nghiệp từ lâu đã định hình California, đã biến mất trong ba năm qua.
Ông Newsom tự hào về số liệu du lịch tăng trưởng năm ngoái, nhưng cho biết lượng khách quốc tế năm nay đã bắt đầu giảm do thuế quan, hạn chế nhập cư và mối quan hệ ngày càng căng thẳng giữa Tổng Thống Trump và các chính phủ nước ngoài. Bang hiện dự báo lượng khách quốc tế sẽ giảm 9.2% vào năm tới.
Các vụ cháy rừng hồi tháng 1 ở Pacific Palisades và Altadena đã giáng một đòn vào thị trường nhà ở vốn đã chao đảo vì giá cao và khan hiếm. Các quan chức bang cho rằng việc một số công ty bảo hiểm rút lui khỏi thị trường nhà ở là điều khó tránh khỏi – khiến việc xây nhà hoặc vay thế chấp khó khăn hơn nhiều – trong khi những công ty khác sẽ tăng mức phí vốn đã cao.
Ông Jerry Brown là một trong những người ủng hộ California lớn nhất trong gần nửa thế kỷ. Ông nói trong một cuộc phỏng vấn tuần trước rằng ông vẫn tin tưởng vào tương lai của bang ngày nay như khi ông đọc bài báo trên tạp chí Look về những khó khăn của California lúc cha ông làm thống đốc.
“Mọi thứ chuyển động ở California, và chúng thay đổi,” ông nói. “Chúng tôi mất ngành hàng không vũ trụ, nhưng chúng tôi có Thung lũng Silicon. California vẫn là một thế lực.”
Theo nguồn tin từ Seattle Times ngày 11/05/2025.
