Sau 100 ngày đầu tiên của nhiệm kỳ Tổng thống thứ hai, ông Donald Trump đang đối mặt với một bức tranh kinh tế đầy biến động và bất ổn, trái ngược với kỳ vọng của nhiều cử tri đã đưa ông trở lại Nhà Trắng.
Tình hình kinh tế hiện tại được các chuyên gia mô tả là “chưa từng có tiền lệ”, với tỷ lệ suy thoái có thể lên tới 60%, lạm phát vẫn neo ở mức cao và thị trường chứng khoán trải qua giai đoạn đầy biến động.
Nguyên nhân chính, theo nhiều nhà kinh tế, nằm ở chiến lược thuế quan (tariffs) mà Tổng thống Trump đã nhanh chóng áp dụng. Dù đã nói về việc này trong chiến dịch tranh cử, tốc độ và mức độ áp thuế vẫn khiến cả người tiêu dùng lẫn doanh nghiệp bất ngờ. Các mức thuế bao gồm 10% chung cho hàng hóa nhập khẩu, 25% cho ô tô, phụ tùng ô tô, thép và nhôm, thậm chí lên tới 145% đối với hàng hóa từ Trung Quốc.
Ông Mark Zandi, nhà kinh tế trưởng tại Moody’s Analytics, nhận định rằng trong 100 ngày đầu tiên này, chính sách kinh tế đã được ban hành nhiều hơn bất kỳ chính quyền nào khác mà ông có thể nhớ.
Việc triển khai thuế quan cũng không nhất quán, với lý do thay đổi và mức thuế có khi điều chỉnh ngay trong ngày. Mới đây, ông Trump đã tạm dừng việc áp thuế theo từng quốc gia và có dấu hiệu nới lỏng một số thuế đối với ô tô và phụ tùng.
Sự không chắc chắn này đã gây ra nhiều xáo trộn. Giá cả, vốn là mối quan tâm hàng đầu của cử tri, vẫn là vấn đề. Chỉ số lạm phát ưa thích của Cục Dự trữ Liên bang vẫn ở mức khoảng 2.5%, cao hơn mục tiêu 2%. Giá hàng tạp hóa, đặc biệt là trứng, từng tăng vọt nhưng sau đó đã hạ nhiệt. Tuy nhiên, thuế quan 10% và các loại thuế khác lên hàng nhập khẩu từ các nguồn cung thực phẩm lớn như Trung Quốc và Mexico có thể đẩy giá hàng tạp hóa tăng thêm.
Giá xăng vẫn duy trì ở mức tương đương thời kỳ chính quyền Biden. Giá vé máy bay giảm, chủ yếu do nhu cầu đi lại không thiết yếu của người tiêu dùng giảm sút.
Thị trường nhà đất cũng ảm đạm. Dù lãi suất thế chấp giảm so với năm trước, doanh số bán nhà cũ trong tháng 3 đã rơi xuống mức thấp nhất kể từ năm 2009. Chỉ số khả năng chi trả nhà của NBC News cho thấy có cải thiện nhỏ trong ba tháng đầu nhiệm kỳ, nhưng vẫn còn xa so với mức trước đại dịch.
Trên thị trường chứng khoán, chỉ số S&P 500 đã mất khoảng 8% kể từ ngày 20 tháng 1.
Một số dữ liệu vẫn khả quan, như doanh số bán lẻ vẫn sôi động và tỷ lệ thất nghiệp ổn định ở mức khoảng 4.2%. Tập đoàn tài chính Barclays cho biết dữ liệu giao dịch thẻ tín dụng hàng ngày và xu hướng việc làm cho thấy “ít lý do lo ngại về hoạt động kinh tế Mỹ” tính đến thời điểm này.
Tuy nhiên, điều đáng chú ý là sự sụt giảm đáng kể trong tâm lý kinh doanh và tiêu dùng. Gần như mọi cuộc khảo sát về niềm tin người tiêu dùng và doanh nghiệp nhỏ đều cho thấy sự bi quan gia tăng. Liên đoàn Doanh nghiệp Độc lập Quốc gia (NFIB) cho biết việc thực hiện các chính sách mới đã làm gia tăng mức độ không chắc chắn, khiến các chủ doanh nghiệp nhỏ giảm kỳ vọng về tăng trưởng doanh số.
Cuộc khảo sát niềm tin người tiêu dùng của Đại học Michigan cũng giảm mạnh nhất trong ba tháng kể từ những năm 1990. Giám đốc khảo sát Joanne Hsu cho biết người tiêu dùng cảm nhận rủi ro ở nhiều khía cạnh kinh tế, phần lớn do sự không chắc chắn về chính sách thương mại và lo ngại lạm phát tái bùng phát. Kỳ vọng về thị trường lao động và tăng trưởng thu nhập cá nhân cũng kém lạc quan.
Một số chuyên gia cho rằng hoạt động kinh tế tăng nhẹ có thể là do người tiêu dùng và doanh nghiệp đang cố gắng mua sắm trước khi thuế quan có hiệu lực, tạo ra hiệu ứng “mua trước”.
Báo cáo Beige Book mới nhất của Cục Dự trữ Liên bang cũng bắt đầu chỉ ra những điểm yếu, đặc biệt ở các ngành và khu vực phụ thuộc vào du lịch quốc tế, vốn đã giảm mạnh do các biện pháp kiểm soát nhập cư của ông Trump.
Phía Nhà Trắng lại có cái nhìn khác. Một phát ngôn viên cho biết lạm phát tháng 3 thực tế đã âm so với tháng trước và chỉ ra các cam kết đầu tư từ các công ty lớn nhằm đưa sản xuất trở lại Mỹ. Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent và Thư ký báo chí Karoline Leavitt cũng bác bỏ lo ngại về kinh tế, khẳng định dữ liệu thực tế rất tốt và người Mỹ vẫn chi tiêu mạnh mẽ, kêu gọi người dân “tin tưởng vào Tổng thống Trump” vì “công thức kinh tế” thành công của ông trong nhiệm kỳ đầu.
Theo nguồn tin NBC News, nhà kinh tế trưởng David Seif của Nomura Holdings nhận định vấn đề không nằm ở bản thân thuế quan mà là sự không chắc chắn đi kèm với việc áp dụng chúng. Sự bất ổn này đang ngăn cản doanh nghiệp đầu tư và tuyển dụng, khiến nền kinh tế khó ổn định. Ông Seif cho rằng nếu ông Trump có thể đưa ra một kế hoạch rõ ràng và dứt khoát, sự không chắc chắn sẽ giảm bớt và các công ty có thể bắt đầu đầu tư trở lại.
