Trong cuốn tiểu thuyết “Trò chơi hạt thủy tinh” xuất bản năm 1943, nhà văn Herman Hesse đã hình dung về một châu Âu tương lai được kiểm soát bởi hai thế lực chính: những người chơi trò chơi bí ẩn sử dụng kiến thức lịch sử loài người (gợi nhớ đến trí tuệ nhân tạo ngày nay) và Giáo hội Công giáo La Mã.
Giờ đây, Giáo hoàng Leo XIV mới đắc cử của Giáo hội Công giáo đang phải đối mặt với một thách thức lớn lao, đó chính là Trí tuệ Nhân tạo (AI).
Lịch sử cho thấy Giáo hội và khoa học từng có lúc mâu thuẫn (như trường hợp Galileo) nhưng cũng có lúc hợp tác chặt chẽ, điển hình là việc thành lập các trường đại học đầu tiên ở châu Âu. Giáo lý Công giáo hiện tại cũng khẳng định khoa học và đức tin không xung đột mà bổ sung cho nhau, bởi lẽ cả thế giới vật chất và thế giới đức tin đều bắt nguồn từ cùng một Thiên Chúa.
Tuy nhiên, nếu việc chấp nhận khoa học đã là điều rõ ràng trong thần học Công giáo, thì việc chấp nhận trí tuệ nhân tạo lại hoàn toàn khác. Hành động “tạo ra” một thực thể có ý thức, giống như một hành động mang tính “thần thánh”, mở ra những vực sâu đạo đức khổng lồ.
Các câu hỏi đạo đức về AI đã được khám phá nhiều trong văn hóa đại chúng, nhưng câu hỏi tôn giáo sâu sắc hơn không phải là con người có thể phạm tội với máy móc hay không, mà là liệu bản thân một cỗ máy có khả năng phạm tội, xưng tội hay được cứu rỗi hay không.
Từ những ngày đầu của máy tính hiện đại, câu hỏi liệu máy móc có thể thực sự thông minh đã được đặt ra. Alan Turing đã tạo ra các bài kiểm tra, bao gồm việc liệu máy tính có thể lừa người khác nghĩ rằng nó là con người. Chúng ta chắc chắn đã vượt qua cột mốc đó, nhưng câu hỏi vẫn còn đó: liệu máy móc có bao giờ thực sự thông minh theo cách con người hay không? Và đối với Giáo hội Công giáo, việc định nghĩa trí tuệ là một sứ mệnh tối quan trọng.
Chúng ta đã thấy những tác hại khi AI mô phỏng con người thật, như cách ChatGPT của Meta tự quảng cáo là một người bạn ảo, thậm chí cho phép trẻ em hỏi những câu hỏi về chủ đề nhạy cảm, điều mà các công ty công nghệ lớn dường như không mấy bận tâm.
Nguy hiểm sâu sắc ở đây là trong cuộc đua tuyên bố chiến thắng, để chứng minh rằng họ đã tạo ra trí tuệ, các công ty công nghệ lớn sẽ đơn giản là hạ thấp định nghĩa về trí tuệ, thu gọn nó thành một tập hợp các bài kiểm tra lặp đi lặp lại mà hoàn toàn bỏ qua khả năng tồn tại của linh hồn.
Đây là lý do tại sao, không giống như khoa học nói chung, trí tuệ nhân tạo được coi là ngang bằng với khả năng của con người là hoàn toàn mâu thuẫn với giáo lý Công giáo và không bao giờ có thể tương thích với nó.
Khả năng của các hệ thống mà chúng ta gọi là trí tuệ nhân tạo để giúp đỡ con người là rất lớn, điều mà Giáo hoàng Francis đã nhấn mạnh trong nhiệm kỳ của ngài. Tuy nhiên, một cỗ máy không bao giờ có thể là con cái của Chúa.
Giống như Hesse đã dự đoán trong tiểu thuyết của mình gần một thế kỷ trước, tổ chức duy nhất trên trái đất có sức mạnh để chống lại việc các công ty công nghệ lớn định nghĩa lại trí tuệ con người chính là Giáo hội Công giáo với hàng tỷ thành viên trên toàn cầu.
Những người rất thông minh nói với chúng ta rằng trong 10 năm tới, AI sẽ thay đổi thế giới một cách căn bản, rằng không có gì sẽ còn như cũ sau đó. Điều này tình cờ lại gần như chính xác khoảng thời gian mà chúng ta kỳ vọng vị Giáo hoàng mới của mình sẽ phục vụ.
Có thể nói, câu hỏi sâu sắc nhất mà nhân loại từng biết là “Chúng ta là gì?”. Ngày nay, có hai câu trả lời hoàn toàn không tương thích đang cạnh tranh. Những người ủng hộ AI nói rằng chúng ta chỉ đơn giản là một tập hợp các kết nối điện trong bộ não, không khác nhiều so với máy tính. Nhưng đối với Giáo hội, chúng ta là một linh hồn, được tạo dựng và yêu thương bởi Thiên Chúa.
Cuộc tranh luận này, cuộc chiến về định nghĩa con người này, có thể sẽ định hình tương lai của nhân loại trong những thập kỷ tới. Nó thậm chí có thể định nghĩa liệu nhân loại có còn tương lai hay không. Giáo hội Công giáo cần một vị Giáo hoàng sẵn sàng cho cuộc chiến này, và người sẽ dẫn dắt các tín hữu bác bỏ bất kỳ định nghĩa nào về trí tuệ con người mà thiếu đi tia sáng của sự sáng tạo thiêng liêng.
Theo Fox News ngày 8/5/2025.
