Theo NBC News:
Vòng đàm phán cấp cao lần thứ hai giữa Mỹ và Iran đã kết thúc tại Rome vào thứ Bảy vừa qua với báo cáo về “tiến triển rất tốt”, theo một quan chức cấp cao trong chính quyền Tổng thống Donald Trump cho biết.
Quan chức này cho biết thêm, các cuộc đàm phán sẽ tiếp tục vào tuần tới. “Hôm nay, tại Rome, sau hơn bốn giờ đàm phán trực tiếp và gián tiếp, chúng tôi đã đạt được tiến triển rất tốt,” quan chức này nói. “Chúng tôi đồng ý gặp lại vào tuần tới và biết ơn các đối tác Oman đã tạo điều kiện cho các cuộc đàm phán này, cũng như các đối tác Italy đã đăng cai tổ chức.”
Đặc phái viên của ông Trump, Steve Witkoff, và Ngoại trưởng Iran, Abbas Araghchi, đã tham gia cuộc đàm phán tại Đại sứ quán Oman ở Rome. Cuộc gặp diễn ra trong bối cảnh cả hai bên tìm cách xoa dịu căng thẳng leo thang liên quan đến khả năng hành động quân sự và tham vọng hạt nhân của Iran.
Những rủi ro hiện hữu bao gồm một cuộc tấn công quân sự tiềm tàng của Mỹ hoặc Israel vào các cơ sở hạt nhân của Iran, hoặc việc Iran thực hiện lời đe dọa theo đuổi vũ khí hạt nhân.
Sau cuộc đàm phán, ông Araghchi nói với truyền hình nhà nước Iran rằng cuộc gặp “diễn ra trong bầu không khí xây dựng” và “đang tiến triển”. Tuy nhiên, ông cũng thận trọng cho biết “không có lý do để quá lạc quan” nhưng cũng “không có lý do để quá bi quan”.
Bộ Ngoại giao Oman ra tuyên bố cho biết ông Witkoff và ông Araghchi đã đồng ý bước vào giai đoạn tiếp theo của các cuộc thảo luận nhằm “đạt được một thỏa thuận công bằng, lâu dài và ràng buộc”. Thỏa thuận này sẽ đảm bảo Iran không có vũ khí hạt nhân, dỡ bỏ các lệnh trừng phạt đối với nước này, đồng thời cho phép Iran “phát triển năng lượng hạt nhân vì mục đích hòa bình”.
Vòng đàm phán tiếp theo sẽ diễn ra tại thủ đô Muscat của Oman “trong vài ngày tới”. Oman cũng là nước trung gian cho vòng đàm phán đầu tiên giữa hai bên vào thứ Bảy tuần trước, mở đường cho cuộc gặp lần này trong bối cảnh cả hai nước hướng tới ngoại giao thận trọng.
Tổng thống Trump phát biểu hôm thứ Sáu rằng ông “rất đơn giản, là muốn ngăn chặn Iran có vũ khí hạt nhân” và “muốn Iran trở nên vĩ đại, thịnh vượng và tuyệt vời”. Tờ New York Times đưa tin ông Trump đã riêng tư bác bỏ đề xuất của Israel về việc tấn công các cơ sở hạt nhân của Iran, thay vào đó muốn theo đuổi một thỏa thuận đàm phán lại.
Lãnh tụ tối cao Iran, Ayatollah Ali Khamenei, tuần trước cũng nhận định các hành động trong giai đoạn đàm phán đầu tiên ở Oman là “tốt” và cần được “theo đuổi cẩn thận”.
Các cuộc đàm phán này mang ý nghĩa lịch sử, xét đến hàng thập kỷ thù địch giữa hai nước kể từ Cách mạng Hồi giáo năm 1979 lật đổ chế độ do Mỹ hậu thuẫn và cuộc khủng hoảng con tin tại Đại sứ quán Mỹ cùng năm đó. Kể từ đó, Mỹ đã áp đặt nhiều vòng trừng phạt kinh tế nặng nề lên Iran.
Năm 2018, trong nhiệm kỳ đầu tiên, ông Trump đã đơn phương rút Mỹ khỏi thỏa thuận hạt nhân mà Iran đạt được với các cường quốc năm 2015 (gọi tắt là JCPOA). Thỏa thuận này đã giới hạn đáng kể việc Iran làm giàu uranium để đổi lấy việc dỡ bỏ trừng phạt kinh tế. Trọng tâm của các cuộc đàm phán hiện tại vẫn là việc làm giàu uranium của Iran, một chỉ số quan trọng cho thấy một quốc gia có thể tiến gần đến việc phát triển vũ khí hạt nhân đến mức nào.
Theo JCPOA 2015, Iran đồng ý giới hạn làm giàu uranium ở mức 3,67%, thấp hơn nhiều so với mức 90% cần thiết cho vũ khí hạt nhân. Giới hạn này nhằm đảm bảo chương trình hạt nhân chỉ mang tính chất dân sự. Thỏa thuận này được ký bởi năm thành viên thường trực Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc (Mỹ, Nga, Pháp, Trung Quốc, Anh) cùng với Đức và Liên minh châu Âu.
Tuy nhiên, thỏa thuận bắt đầu tan rã vào năm 2018 khi ông Trump rút Mỹ ra, gọi đó là “thỏa thuận tồi tệ nhất từ trước đến nay”. Chính quyền đầu tiên của ông đã áp đặt các biện pháp trừng phạt sâu rộng làm tê liệt nền kinh tế Iran và cô lập các lĩnh vực tài chính, năng lượng của nước này. Đáp lại, Iran đã vượt qua các giới hạn và được cho là đã làm giàu uranium lên tới 60%, gần hơn với mức 90% cần cho vũ khí hạt nhân.
Cuộc gặp tuần trước tại Oman giữa ông Araghchi và ông Witkoff được cả hai bên mô tả là tích cực và mang tính xây dựng. Tuy nhiên, Iran cho biết họ vẫn bối rối trước những thông điệp trái chiều từ chính quyền Trump về việc liệu Mỹ có muốn Iran tháo dỡ hoàn toàn chương trình hạt nhân hay không.
Tuần trước, ông Witkoff đăng trên X rằng Iran phải “ngừng và loại bỏ chương trình làm giàu uranium và vũ khí hóa hạt nhân”. Nhưng ngày hôm trước, trên Fox News, đặc phái viên này lại nói rằng “cuộc trò chuyện với Iran” sẽ tập trung vào việc giới hạn làm giàu uranium ở mức 3,67% cho mục đích dân sự.
Sự mâu thuẫn rõ ràng của ông Witkoff làm nổi bật những căng thẳng xung quanh các cuộc đàm phán hiện tại, vốn còn bị che mờ bởi sự nghi ngờ dai dẳng của Iran đối với ông Trump sau sự sụp đổ của JCPOA năm 2018. Tehran vẫn hết sức cảnh giác.
Những dấu hiệu khác về một sự thay đổi tiềm năng đã xuất hiện trong buổi cầu nguyện thứ Sáu tại Tehran với sự tham dự của các giáo sĩ và quân nhân theo đường lối cứng rắn. Thông điệp từ imam rất đáng chú ý: Iran nên cởi mở với các cuộc đàm phán. Mặc dù một số người trong đám đông hàng nghìn người tại khuôn viên Đại học Tehran hô vang “chết cho nước Mỹ”, imam vẫn cảnh báo rằng các cuộc đàm phán nên được tiến hành thận trọng và Mỹ cùng chính quyền Trump đã cho thấy họ không đáng tin cậy.
Ông Trump đã đe dọa ném bom Iran nếu không đạt được thỏa thuận nào. Trước các cuộc đàm phán hôm thứ Bảy, Mỹ đã điều động tàu sân bay thứ hai vào vùng biển khu vực. Tổng thống cũng đe dọa gia hạn thuế quan đối với các quốc gia tiếp tục mua dầu của Iran, bên cạnh hàng loạt lệnh trừng phạt đã có hiệu lực.
