Tổng Thống Hoa Kỳ Donald Trump vừa kết thúc chuyến công du 4 ngày tới Trung Đông, ghé thăm Saudi Arabia, Qatar và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE). Đây là chuyến đi nước ngoài quan trọng đầu tiên của ông trong nhiệm kỳ thứ hai.
Theo Nhà Trắng, trong chuyến đi này, Hoa Kỳ đã chốt được hơn 2 ngàn tỷ USD các thỏa thuận đầu tư trong khu vực Vùng Vịnh. Tổng Thống Trump cũng thông báo sẽ tiến hành dỡ bỏ các lệnh trừng phạt của Mỹ đối với Syria.
Ngoài ra, Tổng Thống Trump cũng cho biết ông tin rằng Hoa Kỳ và Tehran đang “tiến gần tới khả năng đạt được một thỏa thuận” về chương trình hạt nhân của Iran và kêu gọi Qatar sử dụng ảnh hưởng của mình để thuyết phục giới lãnh đạo Iran đi đến một thỏa thuận với Mỹ nhằm kiềm chế chương trình hạt nhân đang phát triển nhanh chóng.
Michael Hanna, giám đốc chương trình Hoa Kỳ tại International Crisis Group, nói với ABC News rằng chuyến đi “tạo ra một số cơ hội và mở ra rất thú vị”.
Ông nói: “Có vẻ như khu vực này, dưới sự dẫn dắt của Vùng Vịnh, có thể có những đóng góp thực sự quan trọng và ý nghĩa trong việc định hình chính sách của Mỹ theo hướng tốt hơn”, chẳng hạn như tránh xa xung đột quân sự với Iran và Houthis, và tương tác với Syria để ổn định quá trình chuyển đổi sau khi gia đình Assad bị lật đổ.
Tuy nhiên, ông Hanna cũng nhấn mạnh, “một trong những vấn đề lớn đối với Tổng Thống Trump, theo truyền thống, là khâu triển khai và theo sát”.
Trong chuyến đi, Hoa Kỳ đã ký kết hơn 200 tỷ USD các thỏa thuận thương mại với UAE, hơn 243.5 tỷ USD thỏa thuận kinh tế và thỏa thuận trao đổi kinh tế 1.2 ngàn tỷ USD với Qatar, cùng với cam kết 600 tỷ USD từ Saudi Arabia để đầu tư vào Mỹ. Một số thỏa thuận tập trung vào cơ sở hạ tầng AI, năng lượng và quốc phòng.
Manochehr Dorraj, giáo sư khoa học chính trị tại Đại học Texas Christian, nhận định rằng Tổng Thống Trump, với kinh nghiệm là một nhà phát triển bất động sản và doanh nhân, ngày càng tin rằng việc thúc đẩy mở rộng lợi ích kinh doanh của Mỹ nên là công việc chính của chính phủ. “Ông ấy đến đó với sứ mệnh đó”, ông Dorraj nói và thêm rằng “cho đến nay, với nguyên tắc chỉ đạo đó, ông ấy đã đạt được những bước tiến lớn”.
Nhưng ông cũng lưu ý, “ma quỷ luôn nằm ở chi tiết”. “Chúng ta sẽ xem nó diễn ra thế nào trong thực tế”, Dorraj nói.
Một trong những thông báo lớn nhất của Tổng Thống Trump là việc ông sẽ ra lệnh ngừng các lệnh trừng phạt của Mỹ đối với Syria – quốc gia bị liệt vào danh sách các quốc gia tài trợ khủng bố từ năm 1979 – “để cho họ một cơ hội để trở nên vĩ đại”.
Sau thông báo này, có “rất nhiều câu hỏi lớn” về việc triển khai và theo sát, Hanna cho biết.
Ông Hanna nói rằng “một số điều Tổng Thống Trump có thể thực hiện chỉ bằng một nét bút”, nhưng cũng lưu ý rằng không rõ chính quyền hoặc Quốc hội sẽ phản ứng ra sao.
“Ông ấy đã nói khá rõ ràng rằng điều này sẽ xảy ra, vì vậy tôi sẽ theo dõi sát sao cách mà Bộ Trưởng Ngoại Giao Marco Rubio giải quyết vấn đề này, vì ông ấy có thể dỡ bỏ một số lệnh trừng phạt chỉ bằng một nét bút”, Hanna nói. “Có những vấn đề lớn khác liên quan đến các lệnh trừng phạt ngành và Đạo luật Caesar”.
Ông nói, “Có rất nhiều điều cần làm rõ”.
Khi được hỏi về thời gian biểu cho việc dỡ bỏ lệnh trừng phạt trong buổi nói chuyện tại Thổ Nhĩ Kỳ hôm thứ Năm, Bộ Trưởng Ngoại Giao Marco Rubio cho biết: “Tôi đã ở cùng Tổng Thống khi ông ấy đưa ra quyết định này và đưa nó vào bài phát biểu của mình. Vì vậy, chúng tôi đã chuẩn bị cho việc đó”.
Ông nói Tổng Thống Trump dự định sử dụng quyền miễn trừ theo Đạo luật Caesar, quyền này phải được gia hạn sau mỗi 180 ngày.
“Cuối cùng, nếu chúng ta đạt đủ tiến bộ, chúng ta muốn thấy luật được bãi bỏ vì sẽ khó tìm được người đầu tư vào một quốc gia khi sau sáu tháng, các lệnh trừng phạt có thể quay trở lại”, ông Rubio nói. “Chúng ta vẫn chưa đến mức đó. Điều đó là quá sớm. Tôi nghĩ chúng ta muốn bắt đầu bằng quyền miễn trừ ban đầu, cho phép các đối tác nước ngoài muốn viện trợ bắt đầu thực hiện mà không gặp rủi ro bị trừng phạt. Tôi nghĩ khi chúng ta đạt được tiến bộ, hy vọng chúng ta sẽ sớm, hoặc một ngày nào đó, có thể đến Quốc hội và yêu cầu họ loại bỏ vĩnh viễn các lệnh trừng phạt”.
Đối với các cuộc đàm phán đang diễn ra về chương trình hạt nhân của Iran, Hanna lưu ý nỗ lực kỹ thuật và ngoại giao đã bỏ ra trong các cuộc đàm phán về Kế hoạch Hành động Toàn diện Chung (JCPOA) – thỏa thuận hạt nhân Iran năm 2015 mà chính quyền Obama đã đồng ý nhưng Tổng Thống Trump đã rút Mỹ khỏi ba năm sau đó.
“Những cuộc đàm phán đó mang tính kỹ thuật cao, chi tiết cực kỳ, rất dài hơi. Và đó không phải là cách mà Tổng Thống Trump thích làm việc, hay Đặc Phái viên Mỹ về Trung Đông Steve Witkoff, đúng không? Họ không phải là những người chú trọng chi tiết. Họ là những người giải quyết bức tranh lớn, tạo ra thỏa thuận”, ông nói.
Ông nói thêm, “Nhưng đối với một thỏa thuận như thỏa thuận hạt nhân với Iran, có rất nhiều điều cần thiết để biến một thỏa thuận trên nguyên tắc thành một thỏa thuận trên giấy tờ, và điều đó đòi hỏi năng lực kỹ thuật và ngoại giao rất lớn. Và nếu chúng ta đạt đến giai đoạn đó, nó thực sự sẽ là một thách thức khá lớn – ngay cả khi mọi người cùng một chí hướng – để biến một thỏa thuận trên nguyên tắc thành một thỏa thuận trên giấy tờ”.
Giáo sư Dorraj nhận xét rằng chính sách đối ngoại theo kiểu “giao dịch” của Tổng Thống Trump có thể là tài sản trong ngắn hạn nhưng “nhược điểm là không có chiến lược dài hạn”.
“Đây là những sáng kiến nhanh”, ông nói. “Phần thực dụng của nó – ‘hãy xem điều gì hiệu quả. Hãy xem điều gì sẽ giúp chúng ta đạt được thỏa thuận mà chúng ta muốn. Chúng ta sẽ học hỏi trong quá trình thực hiện, và chúng ta sẽ điều chỉnh khi cần thiết.’ Được rồi, điều đó có thể là một lợi thế. Nhưng đồng thời bạn cũng đang đi zíc-zắc, thay đổi liên tục. Bạn thay đổi hướng đi hàng ngày. Các bên mà bạn đàm phán, họ đang ở trên nền tảng trơn trượt. Họ không biết phải trông cậy vào điều gì, và điều đó không mang lại cho chúng ta hình ảnh về sự liên tục”.
Theo tin từ ABC News.
