Trong chuyến công du Trung Đông gần đây của Tổng Thống Donald Trump, vấn đề nhân quyền dường như nhận được ít sự chú ý hơn đáng kể so với các chuyến thăm trước đây của tổng thống Mỹ tới các quốc gia độc đoán.
Tại một diễn đàn đầu tư ở Riyadh, Tổng Thống Trump đã phát biểu trước hàng ghế đầu gồm hoàng gia Saudi và các tỷ phú Mỹ, nơi ông chỉ trích điều mà ông gọi là sự can thiệp trong quá khứ của Mỹ vào các vấn đề nội bộ của các quốc gia vùng Vịnh giàu có.
Ông nói rằng thời kỳ các quan chức Mỹ bay tới Trung Đông để “lên lớp về cách sống, và cách điều hành công việc nội bộ của quý vị” đã qua rồi.
Thái tử Saudi Arabia, Mohammed bin Salman (MBS), người ngồi gần nhất, đã lắng nghe rất chăm chú. Tuy nhiên, những người Arab bình thường, bao gồm cả các nhà báo, nhà hoạt động nhân quyền, doanh nhân và nhà văn Saudi đã phải rời khỏi vương quốc này, cũng lắng nghe. Họ lo sợ rằng lời nói của Tổng Thống Trump đã nhấn mạnh một thông điệp rằng Hoa Kỳ đang rút lui khỏi vai trò bấy lâu nay như một người ủng hộ nhân quyền mạnh mẽ (dù đôi khi không hoàn hảo) trên khắp thế giới.
Ông Abdullah Alaoudh, người có cha là giáo sĩ Saudi Salman Alaoudh (68 tuổi) vẫn bị giam cầm, chia sẻ rằng “thật đau lòng khi chứng kiến” cảnh Tổng Thống Trump phát biểu trực tiếp với Thái tử MBS, người mà ông cho là “người đã tra tấn cha tôi, người đã cấm gia đình tôi” rời khỏi vương quốc. Abdullah hiện đang vận động từ Hoa Kỳ cho những người bị giam giữ và bỏ tù ở Saudi Arabia.
Một phát ngôn viên của Tòa Bạch Ốc, Anna Kelly, cho biết bài phát biểu của Tổng Thống Trump “ăn mừng mối quan hệ đối tác ngày càng phát triển giữa Hoa Kỳ và Saudi Arabia” cũng như một Trung Đông đang hướng tới hòa bình. Tuy nhiên, bà Kelly không trả lời câu hỏi liệu tổng thống có nêu vấn đề nhân quyền với các nhà lãnh đạo vùng Vịnh hay không. Một phát ngôn viên Bộ Ngoại giao, Tommy Pigott, gọi các cuộc thảo luận của Tổng Thống Trump với các nhà lãnh đạo vùng Vịnh là riêng tư.
Chuyến đi lớn đầu tiên trong nhiệm kỳ thứ hai của Tổng Thống Trump – bao gồm cả Qatar và Các Tiểu vương quốc Arab Thống nhất – thu hút ít sự chú ý đến nhân quyền hơn nhiều so với thường lệ khi các tổng thống Mỹ thăm các quốc gia độc đoán có hồ sơ về tự do ngôn luận, xét xử công bằng và các quyền khác còn nhiều thiếu sót.
Một số nhóm nhân quyền đã lên tiếng quan ngại về các quốc gia vùng Vịnh, nhưng một số khác lại kiềm chế không phản đối gay gắt. Những người Saudi lưu vong tại Mỹ cũng bỏ qua những bình luận sắc bén thường lệ trên mạng xã hội. Và chính quyền Tổng Thống Trump cũng ít phải đối mặt với những câu hỏi thường thấy về việc liệu tổng thống có sử dụng chuyến đi để thúc đẩy việc thả công dân Mỹ bị giam giữ hay các nhà hoạt động bị bỏ tù hay không.
Điều này một phần là do những cải thiện về nhân quyền ở Saudi Arabia, các nhóm cho biết. Nhưng sự im lặng cũng phản ánh điều mà một số tổ chức gọi là bức tranh nhân quyền ngày càng tệ ở Hoa Kỳ.
Ibrahim Almadi, một người đàn ông ở Florida đang tìm kiếm sự giúp đỡ của Mỹ để đưa cha mình về từ Saudi Arabia, nói rằng ông đã cố gắng nhưng không thành công trong việc nhận được cam kết từ một nghị sĩ Cộng hòa hay quan chức khác để hối thúc Tổng Thống Trump nêu lên vụ việc của cha ông. Cha ông, Saad Almadi, một công dân Saudi-Mỹ 75 tuổi, đã bị bỏ tù vì những tweet chỉ trích chính phủ Saudi và hiện đang bị cấm xuất cảnh khỏi nước này.
“Đó là mối quan hệ yêu thương giữa Tổng Thống Trump và Thái tử MBS,” người con trai nói. Chỉ cần một lần nêu vụ việc với Tổng Thống Trump, rồi một lời bình luận của Tổng Thống Trump với Thái tử Saudi, và “tôi sẽ đưa cha tôi về.”
Một số người Saudi đã chạy trốn sang Mỹ nói rằng họ đang hạn chế sử dụng mạng xã hội và bất kỳ sự chỉ trích công khai nào đối với các quan chức Saudi, vì sợ bị giam giữ và trục xuất tương tự như một số người nhập cư và người biểu tình ủng hộ Palestine đã phải đối mặt dưới thời chính quyền Tổng Thống Trump.
Tổ chức phi lợi nhuận Democracy in the Arab World Now – do nhà báo Jamal Khashoggi (người bị sát hại tại Lãnh sự quán Saudi ở Istanbul) thành lập – đang khuyên những người Arab có tình trạng nhập cư chưa ổn định ở Mỹ “hãy thận trọng khi đi lại, hãy suy nghĩ kỹ về những gì họ nói,” giám đốc điều hành Sarah Leah Whitson cho biết.
Cộng đồng tình báo Mỹ nói rằng Thái tử MBS đã giám sát âm mưu giết người năm 2018, trong khi ông phủ nhận bất kỳ sự liên quan nào. Vụ sát hại Khashoggi, người đã sử dụng chuyên mục trên tờ Washington Post để kêu gọi Thái tử MBS thực hiện cải cách, đã khiến Tổng thống lúc đó là Joe Biden cam kết biến hoàng gia Saudi thành “những kẻ bị xa lánh”.
Tuy nhiên, giá xăng dầu tăng vọt vào năm 2022 đã thúc đẩy Tổng thống Biden thăm gã khổng lồ xuất khẩu dầu mỏ này, nơi ông đã có một cái chạm tay (fist bump) khó xử với thái tử.
Theo tin từ ABC News ngày 15/05/2025, trong nhiệm kỳ thứ hai của mình, Tổng Thống Trump đã củng cố mối quan hệ với Thái tử MBS và các nhà lãnh đạo giàu có khác ở vùng Vịnh, tìm kiếm các khoản đầu tư lớn vào Mỹ, trong khi các con trai lớn của Tổng Thống Trump đang phát triển các dự án bất động sản lớn trong khu vực.
Sau khi bị lên án và cô lập ban đầu vì vụ Khashoggi, Thái tử MBS đã lặng lẽ trả tự do cho một số người bị bỏ tù vì đòi quyền lái xe cho phụ nữ, vì những tweet chỉ trích, vì công khai đề xuất thay đổi chính sách của Saudi và nhiều lý do khác. Thái tử cũng đã tự do hóa các điều kiện pháp lý và xã hội cho phụ nữ, như một phần trong chiến dịch thu hút doanh nghiệp và đa dạng hóa nền kinh tế Saudi Arabia.
Nhưng nhiều người khác vẫn đang ở trong tù. Hàng ngàn người, bao gồm cả ông Almadi, phải đối mặt với lệnh cấm xuất cảnh, các nhóm nhân quyền cho biết.
Các tổ chức này nêu ra một lý do khác khiến các nhà hoạt động im lặng hơn bình thường trong chuyến đi: uy tín về nhân quyền của chính Hoa Kỳ.
Bà Whitson, ngoài việc trục xuất người nhập cư, còn chỉ ra sự hỗ trợ quân sự của Mỹ cho Israel trong cuộc tấn công 19 tháng qua chống lại Hamas ở Gaza, đã khiến hàng ngàn dân thường thiệt mạng. Chính quyền Tổng Thống Trump cho biết họ đang cố gắng đảm bảo lệnh ngừng bắn.
Việc người Mỹ chỉ trích sự lạm dụng của một quốc gia khác bây giờ “không còn đáng tin nữa”, bà Whitson nói. “Hoa Kỳ không có tư cách đạo đức, tư cách pháp lý, và uy tín để chỉ trích một quốc gia khác vào thời điểm này.”
