Giữa lúc giá nhà đất ở Seattle cứ leo thang chóng mặt, nhiều người đang tìm đến một giải pháp độc đáo: cùng bạn bè mua nhà chung. Đây không còn là giấc mơ viển vông nữa mà đang dần trở thành hiện thực, giúp mọi người vượt qua cơn bão “khủng hoảng khả năng chi trả”.
Mô hình “đồng sở hữu nhà” (co-homeownership) này là khi nhiều người không cùng huyết thống góp tiền mua chung một bất động sản. Lý do thì đủ cả: từ việc chia sẻ gánh nặng tài chính, xây dựng cộng đồng, chống lại sự cô đơn khi về già, cho đến đơn giản là muốn sống gần gũi với những người bạn thân.
Ngay cả những người có điều kiện hơn cũng thấy rằng, việc chung tay với bạn bè giúp họ có thể sở hữu những căn nhà đáng mơ ước hơn là mua một mình. Tuy nhiên, mô hình này cũng có những thách thức riêng, nhất là khi kỳ vọng khác biệt, kế hoạch thay đổi, hoặc tệ nhất là tình bạn rạn nứt.
Hãy xem một vài câu chuyện ở Seattle để thấy cách họ biến việc mua nhà chung thành hiện thực, bất kể tuổi tác, thu nhập hay hoàn cảnh.
“Chúng tôi cùng nhau lên kế hoạch cho cuộc đời”
Một trong những nhóm tuổi quan tâm nhiều nhất đến việc mua nhà chung là những người sắp hoặc đã về hưu.
Bà Diane Undi-Haga, ngoài 60 tuổi, sau khi mẹ qua đời, thấy căn nhà 5 phòng ngủ quá rộng và trống trải. Bà bán nhà và tạm thời chuyển đến ở với người bạn thân Sharon Coleman. Cả hai đều là phụ nữ độc thân ở độ tuổi 60, một người ly hôn, một người góa bụa. Họ từng mua chung một căn nhà nghỉ dưỡng, và giờ nghĩ: tại sao không mua nhà ở chung?
Bà Undi-Haga chia sẻ, người lớn tuổi sống một mình rất dễ cảm thấy lạc lõng. Bà muốn giữ cuộc sống năng động và hòa đồng, và bà tìm thấy điều đó ở tính cách hướng ngoại của bà Coleman.
Cuối cùng, họ tìm được một căn nhà ưng ý ở khu Ballard, ngay sát bờ sông. Căn nhà được quảng cáo là nhà đơn lập nhưng thực chất thiết kế như hai căn riêng biệt nối với nhau bằng cầu thang. Cả hai đều có nền tảng về phát triển bất động sản thương mại và có tài chính vững vàng. Tuy nhiên, việc mua một căn nhà bờ sông một mình là điều không tưởng với bà Undi-Haga.
Mua chung với bạn đã thay đổi mọi thứ. Căn nhà ở Ballard có giá hơn 4.1 triệu USD. Bà Undi-Haga lấy phần nhỏ hơn ở tầng trên, còn bà Sharon lấy phần lớn hơn ở tầng dưới. Phần của bà Undi-Haga khoảng 1.7 triệu USD. Dù vậy, việc vay thế chấp với lãi suất cao ngất ngưởng lúc đó (khoảng 8%) vẫn là một gánh nặng. Thay vào đó, bà Coleman đã cho bà Undi-Haga vay tiền với lãi suất ưu đãi chỉ 3%.
Đối với bà Coleman, việc mua nhà chung ban đầu không nằm trong kế hoạch. Bà yêu căn nhà cũ ở Mount Baker mà bà đã thiết kế cùng người chồng quá cố. Nhưng sống một mình, bà cảm thấy thiếu vắng điều gì đó. Bà muốn cuộc sống vui vẻ và thú vị hơn. Chuyển đến ở cùng bạn thân đã giúp bà đạt được điều đó.
Họ ăn tối và uống rượu vang cùng nhau hầu hết các buổi tối, cùng dắt chó đi dạo mỗi sáng. Như chị em, thỉnh thoảng họ cũng cãi nhau. Hiện tại, vấn đề gây tranh cãi là cái gara và đống đồ đạc trong đó, bà Undi-Haga cười kể.
Họ mua căn nhà dưới hình thức công ty trách nhiệm hữu hạn (LLC), mỗi người sở hữu một phần trăm tương ứng với số tiền đóng góp. Họ đặt tên LLC là “Shady Pines”, theo tên viện dưỡng lão trong bộ phim truyền hình “The Golden Girls” (Những cô gái vàng) kể về bốn phụ nữ lớn tuổi sống chung.
“Chúng tôi cùng nhau lên kế hoạch cho cuộc đời,” bà Undi-Haga nói. Cả hai đều ở độ tuổi cần quan tâm nhiều hơn đến sức khỏe. “Quan trọng là chăm sóc lẫn nhau. Tôi sẽ luôn đảm bảo bà ấy về nhà an toàn mỗi tối, và ngược lại.”
Một quyết định đúng đắn
Mua nhà chung cũng là lựa chọn hấp dẫn cho giới trẻ, những người từ lâu đã chật vật với khoản tiền đặt cọc cao ngất ngưởng ở khu vực Seattle.
Năm 2008, Sarah Brown và người bạn thân đã mua chung một căn nhà ở Beacon Hill với giá khoảng 278,000 USD.
Đó là nơi lý tưởng cho cả hai: một căn duplex ở tầng trệt có thể cải tạo để người bạn của Brown (người từ chối tham gia phỏng vấn cho bài viết này) dễ dàng sử dụng xe lăn. Căn nhà có hai đơn vị song song, mỗi bên có bếp, phòng tắm, hai phòng ngủ và đồng hồ điện riêng, chỉ chung hiên trước, nước và hệ thống thoát nước.
Không ai trong số họ có thể mua nhà một mình. Bạn của Brown có đủ tiền cho khoản đặt cọc 15,000 USD nhờ sự giúp đỡ từ bạn bè và cộng đồng sau một biến cố. Brown lúc đó không có nhiều tiền tiết kiệm nhưng có thu nhập ổn định từ nghề giáo viên trường công và có thể chi trả một nửa khoản vay thế chấp.
Cả hai đều tin rằng mua nhà với bạn bè sẽ ổn định và phù hợp với giá trị sống của họ hơn là mua với người yêu. “Chúng tôi tin tưởng mạnh mẽ vào việc không đặt mối quan hệ tình cảm lên trên tình bạn,” Brown giải thích. Đó là một quyết định đúng đắn. Sau 17 năm, họ vẫn là bạn thân. “Tôi chưa từng có mối quan hệ nào kéo dài lâu như vậy.”
Trước khi mua nhà, họ đã ký một thỏa thuận bằng văn bản phác thảo cách xử lý các vấn đề có thể phát sinh. Họ cam kết sở hữu nhà chung ít nhất 5 năm. Sau đó, nếu một trong hai muốn chuyển đi, cả hai sẽ cùng quyết định ai có thể thuê lại phần trống.
Ngay sau khi mua, Brown đã vay 15,000 USD từ khoản vay thế chấp dựa trên số tiền bạn cô đã đặt cọc. Brown dùng số tiền đó để sửa chữa, cân bằng khoản đóng góp tài chính của mình với bạn. Từ đó, họ chia đôi mọi chi phí – mỗi người 1,900 USD mỗi tháng để trả nợ thế chấp, tiện ích và quỹ dự phòng sửa chữa.
Brown trân trọng việc có một ngôi nhà để nghỉ ngơi, đồng thời có đủ không gian để đón tiếp bạn bè, gia đình và tổ chức các sự kiện cộng đồng. Với thu nhập khoảng 5,000 USD mỗi tháng sau thuế và các khoản khấu trừ, việc có nhà ở ổn định, giá cả phải chăng và lâu dài đã giúp cô thường xuyên đóng góp 15% thu nhập vào các quỹ hỗ trợ cộng đồng.
“Điều quan trọng là tiếp tục tinh thần tương trợ lẫn nhau,” cô nói.
Thỉnh thoảng cũng có những trục trặc. Những năm đầu, họ gặp vấn đề với Sở Thuế vụ (IRS) vì cả hai đều khai báo một nửa chi phí nhà ở (như lãi suất) trên tờ khai thuế. Nhưng nhìn chung, việc sở hữu một phần ngôi nhà đã thay đổi cuộc đời Brown theo hướng tốt đẹp hơn. Cô dự kiến sẽ trả hết nợ thế chấp vào năm 2030. Căn nhà hiện trị giá khoảng 800,000 USD.
Brown có cảm xúc lẫn lộn về việc tích lũy tài sản thông qua sở hữu bất động sản. Nhưng thực tế thị trường nhà ở Seattle khiến cô có thể không có lựa chọn nào khác. “Nếu tôi muốn ở lại Seattle,” cô nói, “tôi sẽ cần toàn bộ giá trị thị trường đó để mua thứ khác.”
Xu hướng đang phát triển
Nhiều dự án bất động sản đã xuất hiện trong những năm gần đây nhằm giúp việc mua nhà chung trở nên dễ tiếp cận hơn.
Mùa hè năm ngoái, các nhà phát triển đã hoàn thành dự án Corvidae Co-op ở Rainier Valley, một dự án nhà ở giá phải chăng gồm 10 căn được xây dựng trên hai lô đất đơn lập. Mỗi căn bao gồm một studio hoặc căn hộ một hoặc hai phòng ngủ riêng, cùng với quyền sử dụng chung khu giặt là, bếp và sân trong. Giá các căn từ 170,000 USD đến 625,000 USD. Dự án đã bán hết nhanh chóng.
Leah Martin, đồng sáng lập Allied8, một trong những nhà phát triển dự án, cho biết: “Đây là một thị trường chưa được phục vụ mà chúng tôi đang hướng tới.” Dự án co-op này yêu cầu khoản đặt cọc thấp, và bốn căn được thành phố trợ cấp có giới hạn thu nhập.
Cuối năm nay, công ty reSpace có trụ sở tại Ballard cũng sẽ bắt đầu bán cái mà họ gọi là nhà “phân đoạn” (fractional homes). Người mua có thể mua một phần của căn nhà, bao gồm phòng ngủ, phòng tắm, tủ quần áo và khu giặt là riêng. Các chủ sở hữu sẽ chia sẻ các tiện ích chung như bếp, phòng khách và không gian ngoài trời.
“Mọi người muốn sống cùng nhau,” Katrina Romatowski, người sáng lập reSpace, nói. Bà chỉ ra rằng những người trẻ tuổi và các gia đình đa thế hệ đặc biệt quan tâm đến mô hình đồng sở hữu của công ty. Tuy nhiên, một trong những rào cản lớn nhất đối với những người muốn mua chung là các thủ tục hành chính và pháp lý phức tạp liên quan đến tài chính và hoàn tất giao dịch.
Với reSpace, công ty sẽ lo phần cấu trúc pháp lý cần thiết để nhiều bên cùng mua một bất động sản. “Bạn có quyền lợi riêng trong quyền sở hữu, bạn có khoản vay thế chấp riêng, và bạn có thể mua bán không gian của mình, giống như mua bán một căn hộ chung cư hoặc một căn hộ trong dự án co-op,” bà giải thích. Công ty dự kiến sẽ rao bán tám căn được xây dựng trên ba ngôi nhà ở Ballard vào mùa hè. Các căn riêng sẽ có diện tích từ 275 đến 500 feet vuông và giá từ 179,000 USD đến 299,000 USD.
“Đây là cách để bạn ‘đặt chân’ vào thị trường, bắt đầu tạo dựng tài sản và sở hữu bất động sản,” Romatowski nói.
Tiền bạc chỉ là một phần của sự kiên cường
Kelly Sommerfeld (48 tuổi), Milvia Berenice Pacheco Salvatierra (52 tuổi) và Yingzhao Liu (51 tuổi) bắt đầu nghiêm túc thảo luận về việc chuyển đến ở chung vào năm 2022. Họ muốn xây dựng mối quan hệ bền chặt hơn và sống bớt cô lập ở Seattle.
“Chúng tôi đang nuôi dưỡng một văn hóa quan tâm lẫn nhau,” Sommerfeld nói. Các gia đình hình dung ba đứa con của họ lớn lên như anh chị em, còn người lớn thì hỗ trợ nhau trong việc nuôi dạy con cái.
Liu và Pacheco Salvatierra mỗi người có một con và đều là mẹ đơn thân. Sommerfeld, bạn đời của cô và con trai họ sống trong một căn nhà nhỏ một phòng ngủ mà họ sở hữu ở phía bắc Beacon Hill. Trước đây, căn nhà có một khoảng sân trước rất rộng. Cuối năm 2023, ba gia đình đã khởi công xây dựng một căn nhà tùy chỉnh rộng 2,000 feet vuông, ba tầng, ngay trên khoảng sân đó.
Cả bảy người – bốn người lớn và ba đứa trẻ – dự kiến sẽ chuyển vào ở chung vào cuối năm nay, bắt đầu một hành trình sống chung nhiều gia đình không phổ biến. Mỗi người sẽ có phòng riêng; tất cả sẽ dùng chung bếp, phòng khách và không gian ngoài trời.
“Đây là cách để định nghĩa lại gia đình là gì,” Pacheco Salvatierra nói. Mô hình đồng sở hữu nhà của họ là một thử nghiệm táo bạo hơn hầu hết.
Mỗi gia đình sẽ đóng góp số tiền khác nhau vào việc xây dựng ngôi nhà chung tương lai, nhưng họ dự định chia sẻ quyền sở hữu (equity) một cách bình đẳng. Họ coi tiền bạc chỉ là một trong nhiều cách đóng góp, nhấn mạnh rằng sự hỗ trợ tinh thần, kinh nghiệm, kế hoạch và hướng dẫn cũng có giá trị không kém.
Một căn nhà như vậy thường có chi phí thiết kế và xây dựng từ 1.5 triệu đến 1.8 triệu USD. Vì Sommerfeld và bạn đời có công ty dịch vụ kiến trúc riêng, họ đóng góp khoảng 500,000 USD giá trị lao động, thiết kế và các công việc không được trả lương khác vào dự án, ngoài mảnh đất nền. Họ cũng tái cấp vốn khoản vay thế chấp để đóng góp 300,000 USD cho các chi phí khác. Liu đóng góp khoảng một nửa chi phí xây dựng ước tính; Pacheco Salvatierra đóng góp khoảng 2%.
“Nếu chúng ta nghĩ về sự kiên cường thực sự là gì, tiền bạc chỉ là một phần của nó,” Liu nói. “Tôi rất sẵn lòng từ bỏ một phần tài sản ròng của mình, để cảm thấy thực sự thuộc về, để biết rằng chúng tôi có một vòng tròn những người thân thiết như gia đình, và chúng tôi có thể thực sự dựa vào nhau trong bất kỳ hoàn cảnh nào.”
Đối với gia đình Sommerfeld, sự sắp xếp này cuối cùng có thể đồng nghĩa với việc chi tiêu nhiều tiền hơn và có ít tài sản hơn trong ngôi nhà so với việc họ cứ sống riêng. Nhìn theo một cách, điều đó có thể có nghĩa là ít tiền hơn khi về hưu, ít tài sản để lại cho con cái và các thế hệ tương lai. Nhìn theo cách khác, đó là con đường dẫn đến một tương lai nơi chi phí sinh hoạt hàng ngày của họ giảm xuống, khi họ bắt đầu chia sẻ chi phí với bạn bè, từ khoản vay thế chấp đến tiền chợ. Điều đó cũng có nghĩa là chia sẻ sự ổn định kinh tế với những người họ yêu thương và thử nghiệm một mô hình sở hữu nhà không dựa trên việc tối đa hóa tài sản cá nhân. Đối với hầu hết mọi người, những lý tưởng đó có vẻ cao siêu, không đáng giá bao nhiêu, nhưng chúng lại rất quan trọng đối với Sommerfeld, Pacheco Salvatierra và Liu.
“Có những thứ chúng tôi từ bỏ,” Sommerfeld nói, “và cũng có những thứ chúng tôi đạt được.”
Theo tin từ Seattle Times ngày 11/05/2025.
