Cuộc đối đầu giữa Tổng Thống Hoa Kỳ Donald Trump và hệ thống tòa án đang ngày càng gay gắt, dấy lên những lo ngại nghiêm trọng về sự phân quyền trong chính phủ Mỹ.
Mới đây, một dự luật ngân sách khổng lồ đang được Hạ viện do Đảng Cộng hòa kiểm soát xem xét bao gồm một điều khoản gây chú ý: giới hạn khả năng của tòa án trong việc sử dụng quyền xử lý vi phạm (contempt) để buộc chính phủ tuân thủ các phán quyết. Dù chưa rõ điều khoản này có tồn tại qua quá trình lập pháp hay không, việc nó được đưa vào cho thấy mức độ mà các nhà lập pháp đang cân nhắc hậu quả của việc bất chấp lệnh từ thẩm phán.
Tổng Thống Trump đã liên tục bày tỏ sự không hài lòng với các phán quyết chống lại chính quyền của ông. Ông gần đây đã chỉ trích Tối cao Pháp viện vì phán quyết ngăn chính quyền nhanh chóng trục xuất người nhập cư theo một luật cũ từ thế kỷ 18, đăng trên mạng xã hội của mình rằng: “TỐI CAO PHÁP VIỆN SẼ KHÔNG CHO CHÚNG TA TỐNG KHỨ TỘI PHẠM RA KHỎI NƯỚC!”.
Căng thẳng gay gắt nhất lại diễn ra ở các tòa án cấp dưới. Một thẩm phán liên bang đã xem xét khả năng các thành viên chính quyền có thể bị xử lý vì vi phạm lệnh của ông khi phớt lờ yêu cầu dừng các chuyến bay trục xuất người theo Đạo luật Kẻ thù Người nước ngoài (Alien Enemies Act). Chính quyền cũng tỏ ra xem nhẹ phán quyết của một thẩm phán khác yêu cầu “tạo điều kiện” cho một người đàn ông bị trục xuất nhầm trở về El Salvador, bất chấp việc Tối cao Pháp viện đã giữ nguyên quyết định này.
Trong các vụ việc khác, chính quyền đã di chuyển người nhập cư bất chấp lệnh tòa hoặc bị thẩm phán kết luận là không tuân thủ chỉ đạo của họ. Một số quan chức, như Dan Bongino (nay là phó giám đốc FBI của Tổng Thống Trump), thậm chí đã kêu gọi Tổng Thống “phớt lờ” lệnh của thẩm phán.
Tuy nhiên, theo tin từ ABC News ngày 18/05/2025, trên thực tế, chính quyền vẫn tuân thủ phần lớn các phán quyết của tòa án, đặc biệt là những vụ liên quan đến sắc lệnh hành pháp của Tổng Thống Trump. Tổng Thống cũng nhiều lần nói sẽ tuân thủ lệnh, dù ông vẫn công khai chỉ trích đích danh các thẩm phán ra phán quyết chống lại mình.
Các chuyên gia pháp lý nhận định, dù việc chính phủ có tranh cãi về việc tuân thủ lệnh tòa không phải chuyện lạ, cường độ phản kháng từ chính quyền Tổng Thống Trump hiện nay là bất thường. Giáo sư luật Steve Vladeck từ Đại học Georgetown ví von rằng họ “đang đi sát đường ranh giới hết mức có thể, thậm chí vượt qua nó, để xem họ có thể đi xa đến đâu”.
Vụ việc cũng là nền tảng cho một phiên họp bất thường của Tối cao Pháp viện vào tuần trước, nơi chính quyền tìm cách ngăn các tòa án cấp dưới đưa ra các lệnh cấm có hiệu lực trên toàn quốc. Nhiều thẩm phán Tối cao Pháp viện, bao gồm cả những người do Tổng Thống Trump bổ nhiệm như Justice Amy Coney Barrett, đã bày tỏ lo ngại về việc chính quyền có tôn trọng phán quyết tòa hay không.
Chánh án John Roberts, người được Tổng Thống George W. Bush bổ nhiệm, cũng đã lên tiếng phản đối nỗ lực của Tổng Thống Trump nhằm luận tội một thẩm phán liên bang đã ra phán quyết bất lợi cho chính quyền.
Các chuyên gia cũng đang thảo luận về khả năng tòa án sẽ sử dụng các biện pháp xử lý vi phạm dân sự (civil contempt) để áp phạt tiền, điều này có thể khó bị phủ nhận hơn so với xử lý hình sự, vốn phụ thuộc vào Bộ Tư pháp của chính quyền đương nhiệm. Tuy nhiên, quá trình này thường chậm chạp và phức tạp.
Dù có những căng thẳng rõ ràng, dữ liệu cho thấy tòa án vẫn đang tương đối thành công trong việc kiềm chế nhánh hành pháp và nhánh hành pháp phần lớn vẫn tuân thủ các phán quyết. Một cuộc khảo sát gần đây của Trung tâm Nghiên cứu Pew cho thấy khoảng 8 trên 10 người Mỹ tin rằng chính phủ phải tuân theo quyết định của tòa án nếu một hành động của chính quyền bị phán là bất hợp pháp.
Tóm lại, tình hình cho thấy một cuộc giằng co phức tạp giữa hai nhánh quyền lực của Mỹ, nơi chính quyền Tổng Thống Trump đang thử thách giới hạn của quyền lực tư pháp, trong khi các chuyên gia và công chúng dõi theo sát sao sự tôn trọng đối với pháp luật.
