Đạo luật “đổi vỏ chai” mang tính đột phá của Oregon, ban hành năm 1971, là đạo luật đầu tiên ở Hoa Kỳ nhằm khuyến khích tái chế và giảm thiểu rác thải. Qua hơn 5 thập kỷ, luật này đã được 9 tiểu bang khác và vùng lãnh thổ Guam noi theo, giúp Oregon củng cố danh tiếng là bang dẫn đầu phong trào bảo vệ môi trường. Đạo luật này cũng trở thành nguồn thu nhập quan trọng cho nhiều người, đặc biệt là những người vô gia cư.
Ban đầu, người tiêu dùng đóng 5 cent tiền đặt cọc khi mua chai, lon đủ điều kiện và nhận lại số tiền này khi trả vỏ rỗng tại các cửa hàng. Qua nhiều năm, chương trình mở rộng loại vỏ được chấp nhận và tăng tiền đặt cọc lên 10 cent. Hiện có 27 trung tâm chuyên đổi vỏ chai, lon trên toàn tiểu bang.
Tuy nhiên, sau hơn 50 năm, đạo luật đang đối mặt với khả năng thay đổi lớn. Các nhà lập pháp đang cân nhắc giới hạn thời gian hoạt động của các điểm đổi vỏ chai vì lo ngại chúng đang trở thành “điểm nóng” của tệ nạn ma túy và tình trạng vô gia cư, gây ảnh hưởng đến an ninh trật tự và cuộc sống của cư dân.
Bà Monica Truax, sống ở Portland từ năm 1992, cho biết kể từ khi một trung tâm đổi vỏ chai mở cửa gần nhà vài năm trước, khu phố vốn yên bình của bà đã phải đối mặt với tình trạng buôn bán ma túy, rác thải và các cuộc ẩu đả vào ban đêm. Bà nói, “Mọi thứ đã hoàn toàn thay đổi,” nhưng “người dân vẫn ở đây, vẫn nuôi dạy gia đình.”
Chủ tịch kiêm CEO chuỗi cửa hàng tiện lợi Plaid Pantry, Jonathan Polonsky, chia sẻ trong một bài viết năm ngoái rằng các cửa hàng hoạt động xuyên đêm rất lo lắng về sự an toàn của nhân viên. Theo ông, “một lượng nhỏ vỏ chai đủ để mua ma túy,” và những người đến đổi vỏ vào ban đêm có thể hung hăng, đe dọa nhân viên.
Bà Truax cũng tận mắt chứng kiến tình trạng trại tạm của người vô gia cư và người đi vệ sinh bừa bãi trên khu phố của mình. Bà miêu tả vấn nạn fentanyl hiện nay như “giọt nước tràn ly,” khiến bà “rất buồn.”
Mặc dù 10 cent tiền đặt cọc hiện nay không còn giá trị nhiều như 5 cent năm 1971 (tương đương 40 cent ngày nay theo tính toán lạm phát), nhiều người có thu nhập thấp vẫn dựa vào nguồn tiền này. Anh Chris Grass, đang thất nghiệp, cho biết anh cùng bố và bạn gái thường đổi tối đa 350 vỏ chai mỗi người mỗi ngày để lấy 105 USD tiền mặt, giúp trang trải tiền xăng và có thêm ít tiền cho chi tiêu cá nhân. Anh nói, “Nhiều người không thích những người đi nhặt lon,” nhưng “thực ra điều đó tốt cho môi trường.”
Năm 2023, khoảng 87% vỏ chai, lon đủ điều kiện đã được trả lại, là tỷ lệ cao nhất cả nước trong năm đó, theo Oregon Beverage Recycling Cooperative (OBRC), đơn vị điều hành chương trình này.
Dự luật đang được xem xét cho phép các cửa hàng trên toàn tiểu bang từ chối nhận trả vỏ chai sau 8 giờ tối. Riêng tại Portland, dự luật cho phép có các địa điểm đổi trả “thay thế,” bao gồm cả các điểm di động như xe tải đến các khu dân cư khác nhau. Các tổ chức phi lợi nhuận sẽ vận hành các điểm này, giúp giảm áp lực cho các nhà bán lẻ, đặc biệt là ở khu trung tâm. Các cửa hàng trong khu vực có điểm đổi trả thay thế có thể giới hạn hoặc từ chối việc đếm vỏ bằng tay, và các cửa hàng tiện lợi được phép dừng nhận trả vỏ từ 6 giờ tối.
Dự luật này được cả các nhà bán lẻ và các nhóm như Ground Score Association ủng hộ. Tổ chức này đại diện cho những người nhặt vỏ chai để kiếm sống và điều hành một trung tâm đổi trả dưới gầm cầu ở Portland, xử lý khoảng 38.000 vỏ chai mỗi ngày.
Ground Score Association phản bác các cáo buộc cho rằng luật đổi vỏ chai thúc đẩy khủng hoảng fentanyl, khẳng định hầu hết những người đổi vỏ chai đều cần số tiền đó để trang trải cuộc sống. Người quản lý trung tâm của họ cho biết, “Kể từ khi trở thành quản lý Điểm tập kết của người dân, tôi nhận ra Luật Đổi vỏ chai của Oregon gây chia rẽ đến mức nào.”
Khác với một số tiểu bang khác, chương trình đổi vỏ chai của Oregon do ngành công nghiệp đồ uống tư nhân (OBRC) điều hành, không phải chính quyền tiểu bang. Tiền đặt cọc không được đổi lại thuộc về OBRC, số tiền này lên tới hơn 30 triệu USD vào năm 2019. Một cuộc kiểm toán năm 2020 khuyến nghị một phần hoặc toàn bộ số tiền này nên chuyển về tiểu bang để tài trợ cho các chương trình môi trường. Tuy nhiên, OBRC cho biết số tiền này được dùng để chi trả chi phí vận hành hệ thống.
Dự luật đã nhận được sự ủng hộ áp đảo tại Thượng viện và hiện đang ở Hạ viện. Cơ quan lập pháp có thời hạn đến cuối tháng 6 để thông qua dự luật này. Tin từ ABC News ngày 17/05/2025.
