Oregon, tiểu bang tiên phong với đạo luật hoàn tiền vỏ chai (bottle bill) từ hơn 50 năm trước, nay đang cân nhắc những thay đổi lớn. Đạo luật này, từng là biểu tượng cho phong trào bảo vệ môi trường và sau đó được 9 tiểu bang khác học theo, đang vấp phải những lo ngại ngày càng tăng về tác động không mong muốn.
Nhiều cư dân, đặc biệt là ở Portland, cho biết các điểm đổi vỏ chai đã trở thành nơi thu hút những vấn đề xã hội như buôn bán ma túy (đặc biệt là fentanyl), tình trạng vô gia cư, xả rác và gây mất an ninh trật tự.
Bà Monica Truax, một cư dân Portland sống gần trung tâm đổi vỏ chai, chia sẻ rằng khu phố yên bình của bà đã hoàn toàn thay đổi kể từ khi trung tâm này mở cửa cách đây vài năm. Bà chứng kiến đủ thứ từ trại vô gia cư, người phóng uế bừa bãi, đến các vụ ẩu đả, và gọi nạn fentanyl là “giọt nước tràn ly”.
Đạo luật bottle bill ban đầu quy định người tiêu dùng trả 5 cent tiền đặt cọc khi mua chai/lon đủ điều kiện và nhận lại tiền này khi đổi vỏ rỗng. Qua thời gian, tiền đặt cọc đã tăng lên 10 cent và chương trình mở rộng, bao gồm việc mở 27 trung tâm đổi trả chuyên biệt trên khắp tiểu bang.
Chương trình này là nguồn thu nhập quan trọng cho nhiều người có thu nhập thấp, bao gồm cả những người vô gia cư.
Tuy nhiên, các chủ cửa hàng tiện lợi mở cửa thâu đêm, đặc biệt là ở Portland, bày tỏ lo ngại về sự an toàn của nhân viên khi phải tiếp nhận vỏ chai vào ban đêm. Ông Jonathan Polonsky, CEO chuỗi cửa hàng Plaid Pantry, viết rằng chỉ cần một ít vỏ chai là đủ để mua ma túy giá rẻ, và những người đến đổi vỏ chai vào đêm khuya đôi khi hung hăng, đe dọa nhân viên.
Dù gặp phải những mặt trái này, chương trình vẫn có tỷ lệ thu hồi vỏ chai cao, đạt khoảng 87% vào năm 2023, cao nhất nước Mỹ, theo số liệu từ Oregon Liquor and Cannabis Commission và Oregon Beverage Recycling Cooperative (OBRC), đơn vị vận hành chương trình.
Dự luật đang được xem xét sẽ cho phép các cửa hàng trên toàn tiểu bang từ chối nhận vỏ chai sau 8 giờ tối. Riêng tại Portland, sẽ có các “điểm đổi trả thay thế” do các tổ chức phi lợi nhuận quản lý, có thể là các địa điểm di động, nhằm giảm áp lực cho các cửa hàng bán lẻ, nhất là ở khu vực trung tâm.
Theo dự luật, các cửa hàng gần điểm đổi trả thay thế có thể giới hạn hoặc từ chối nhận vỏ chai đếm bằng tay, và cửa hàng tiện lợi được phép dừng nhận vỏ chai từ 6 giờ tối.
Dự luật này được cả các nhà bán lẻ và các nhóm như Ground Score Association (đại diện cho những người nhặt và đổi vỏ chai kiếm sống) ủng hộ. Họ cho rằng tiền thu từ vỏ chai là cần thiết cho nhiều người và phản bác ý kiến cho rằng luật này là nguyên nhân chính thúc đẩy khủng hoảng fentanyl.
Một vấn đề khác được nhắc đến là khoản tiền đặt cọc không được hoàn trả (unredeemed deposits). Theo một kiểm toán năm 2020, số tiền này vượt quá 30 triệu USD vào năm 2019 và do OBRC (một hợp tác xã tư nhân) giữ lại để trang trải chi phí vận hành, thay vì được chuyển cho tiểu bang để tài trợ các chương trình môi trường như một số nhóm tiến bộ mong muốn.
Dự luật hiện đã được Thượng viện thông qua với tỷ lệ áp đảo và đang được xem xét tại Hạ viện. Các nhà lập pháp có thời hạn đến cuối tháng Sáu để đưa ra quyết định cuối cùng.
Tin tức theo Associated Press ngày 16/05/2025.
