Tổng Thống Donald Trump vừa bắt đầu chuyến công du ba quốc gia Trung Đông, một hành trình ban đầu được kỳ vọng sẽ tập trung vào việc kêu gọi các nước vùng Vịnh giàu có đầu tư hàng tỷ USD vào Mỹ. Tuy nhiên, tình hình địa chính trị phức tạp hiện nay đã khiến chuyến đi này mang một trọng trách lớn hơn.
Dù đối mặt với hàng loạt thách thức toàn cầu, từ căng thẳng ở Nam Á, tương lai lệnh trừng phạt Syria đến cuộc chiến ở Ukraine, Tổng Thống Trump vẫn tỏ ra hết sức tự tin. Ông phát biểu với báo giới rằng “Thế giới hôm nay an toàn hơn rất nhiều so với một tuần trước… và an toàn hơn nhiều so với sáu tháng trước.”
Sự lạc quan của Tổng Thống Trump thể hiện rõ khi ông nói về các vấn đề khó nhằn nhất thế giới. Tuy nhiên, đằng sau cánh cửa đóng kín, các nhà lãnh đạo vùng Vịnh như Thái tử Saudi Mohammed bin Salman, Tiểu vương Qatar Sheikh Tamim al-Thani và Tổng thống UAE Mohammed bin Zayed sẽ tìm hiểu xem Tổng Thống Trump định giải quyết cuộc chiến ở Gaza ra sao, xử lý chương trình hạt nhân đang tiến triển nhanh chóng của Iran thế nào và làm gì với căng thẳng Ấn Độ-Pakistan.
Đối với cuộc chiến Ukraine, sau nhiều tuần đe dọa và thuyết phục, vẫn còn phải xem liệu Tổng thống Nga Vladimir Putin và Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskyy có lắng nghe Tổng Thống Trump hay không. Ông Trump đang yêu cầu hai bên gặp mặt tại Istanbul trong tuần này để thảo luận chấm dứt xung đột. Tổng Thống Trump tỏ ra tin tưởng cuộc gặp sẽ diễn ra và thậm chí còn lạc quan về khả năng chiến tranh sắp kết thúc. Ông còn cân nhắc khả năng ghé thăm Thổ Nhĩ Kỳ nếu thấy sự hiện diện của mình có ích.
Tuy nhiên, các đồng minh của Ukraine vẫn tỏ ra hoài nghi sâu sắc về triển vọng đàm phán. Phó Chủ tịch Ủy ban châu Âu Kaja Kallas nhấn mạnh rằng “Nếu không có lệnh ngừng bắn thì không thể có đàm phán dưới làn đạn… Chúng tôi muốn thấy Nga cũng muốn hòa bình. Cần hai bên để muốn hòa bình, chỉ cần một bên để muốn chiến tranh, và chúng tôi thấy rõ ràng Nga muốn chiến tranh.”
Ngay trước khi Tổng Thống Trump rời Washington đến Riyadh, con tin Mỹ cuối cùng còn sống ở Gaza, Edan Alexander, đã được trả tự do. Tổng Thống Trump và các quan chức chính quyền xem đây là một cử chỉ thiện chí từ Hamas, tạo cơ hội để đưa các cuộc đàm phán hòa bình giữa Israel và Hamas đang bế tắc trở lại đúng hướng. Tổng Thống Trump đăng trên mạng xã hội rằng đây là “bước đi thiện chí hướng tới Hoa Kỳ và nỗ lực của các nhà hòa giải – Qatar và Ai Cập – nhằm chấm dứt cuộc chiến rất tàn khốc này và đưa TẤT CẢ con tin còn sống và thi thể về với người thân yêu.” Ông hy vọng đây là “bước đầu tiên trong những bước cuối cùng cần thiết để chấm dứt cuộc xung đột tàn bạo này.”
Trong khi Tổng Thống Trump coi việc thả con tin Alexander là một bước ngoặt tiềm năng, Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu lại tỏ ra dè dặt hơn nhiều. Israel vẫn chưa từ bỏ kế hoạch mở rộng chiến dịch ở Gaza. Văn phòng Thủ tướng Netanyahu tuyên bố Israel “không cam kết ngừng bắn dưới bất kỳ hình thức nào hoặc thả những kẻ khủng bố” để đổi lấy Alexander, và “các cuộc đàm phán sẽ tiếp tục dưới làn đạn, trong quá trình chuẩn bị tăng cường giao tranh.”
Về vấn đề Syria, Tổng Thống Trump cho biết ông đang cân nhắc dỡ bỏ các lệnh trừng phạt đối với chính phủ mới tại đây. Đây là vấn đề được ba nhà lãnh đạo vùng Vịnh quan tâm hàng đầu, những người đã ủng hộ chính phủ mới ở Damascus và mong muốn Tổng Thống Trump thực hiện điều này. “Chúng tôi có thể muốn dỡ bỏ chúng khỏi Syria, bởi vì chúng tôi muốn cho họ một khởi đầu mới,” Tổng Thống Trump nói và cho biết Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan đã thúc giục ông làm vậy. Bình luận này đánh dấu sự thay đổi đáng kể trong giọng điệu của Tổng Thống Trump, người từng rất hoài nghi về Tổng thống Syria Ahmed Al-Sharaa. Al-Sharaa lên nắm quyền sau khi nhóm Hồi giáo của ông, Hayat Tahrir al-Sham (HTS), dẫn đầu cuộc tấn công lật đổ cựu Tổng thống Bashar Assad vào tháng 12. Chính quyền Trump vẫn chưa chính thức công nhận chính phủ mới của Syria và các lệnh trừng phạt áp đặt dưới thời Assad vẫn còn hiệu lực.
Tổng Thống Trump cũng nhận công về việc chính quyền của ông đã ngăn Ấn Độ và Pakistan rơi vào tình trạng chiến tranh toàn diện giữa lúc giao tranh đẫm máu nhất trong sáu năm giữa hai nước láng giềng sở hữu vũ khí hạt nhân. Ông cho biết ông và các cố vấn cuối cùng đã thuyết phục được giới lãnh đạo Ấn Độ và Pakistan tránh leo thang thêm bằng cách đưa ra cả “cây gậy” lẫn “củ cà rốt”. “Tôi nói, ‘Thôi nào, chúng tôi sẽ giao thương rất nhiều với các bạn’,” Tổng Thống Trump kể lại. “‘Nếu các bạn dừng lại, chúng tôi sẽ giao thương. Nếu các bạn không dừng lại, chúng tôi sẽ không giao thương gì cả.’ Mọi người chưa bao giờ sử dụng thương mại theo cách tôi đã dùng.” Tuy nhiên, tình hình vẫn còn căng thẳng. Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi hôm thứ Hai cho biết nước ông chỉ “tạm dừng” hành động quân sự và sẽ “trả đũa theo cách riêng của mình” nếu có bất kỳ cuộc tấn công khủng bố nào trong tương lai.
Tổng Thống sẽ đến khu vực sau khi đặc phái viên của ông, Steve Witkoff, tổ chức vòng đàm phán hạt nhân thứ tư vào Chủ nhật tại Oman với Ngoại trưởng Iran Abbas Araghchi. Khi các cuộc đàm phán tiếp tục, chính quyền Trump đã đưa ra những thông điệp trái chiều về loại công việc hạt nhân mà Iran sẽ được phép thực hiện theo một thỏa thuận tiềm năng. Các quan chức cấp cao, bao gồm Ngoại trưởng Marco Rubio, cho biết Tehran sẽ phải nhập khẩu vật liệu làm giàu để vận hành các lò phản ứng hạt nhân cho mục đích dân sự. Tuy nhiên, Tổng Thống Trump tuần trước nói rằng chính quyền của ông chưa đưa ra quyết định về vấn đề này. Cũng không rõ liệu Tổng Thống Trump có kiên quyết yêu cầu Tehran từ bỏ hỗ trợ Hamas ở Gaza, Hezbollah ở Lebanon và phiến quân Houthi ở Yemen như một phần của bất kỳ thỏa thuận hạt nhân nào hay không.
Dù khung đàm phán của ông là gì, Tổng Thống Trump dường như tin tưởng rằng Iran đang tham gia một cách hợp lý và ông sẽ sớm đạt được một thỏa thuận. “Các bạn không thể có vũ khí hạt nhân,” Tổng Thống Trump nói về yêu cầu của mình đối với Iran. “Nhưng tôi nghĩ rằng họ đang nói chuyện một cách thông minh.” Tuy nhiên, hai bên dường như vẫn còn một chặng đường dài để đạt được bất kỳ thỏa thuận nào, ngay cả khi thời hạn hai tháng do Tổng Thống Trump đặt ra đang trôi qua.
Thông tin được tổng hợp từ tin tức của Associated Press ngày 12/05/2025.
