Tổng Thống Donald Trump đang xem xét đề nghị nhận một chiếc máy bay thay thế chuyên cơ Air Force One từ Qatar, một động thái đang gây ra nhiều tranh cãi về đạo đức, pháp lý và an ninh.
Phát biểu hôm thứ Hai, Tổng Thống Trump cho biết việc chấp nhận một chiếc Boeing 747 miễn phí từ Qatar là điều hiển nhiên. Ông nói: “Tôi sẽ không bao giờ từ chối một lời đề nghị như vậy. Tôi có thể là một người ngu ngốc nếu nói ‘Không, chúng tôi không muốn một chiếc máy bay rất đắt tiền miễn phí’.”
Tuy nhiên, kế hoạch này vấp phải sự phản đối mạnh mẽ. Các nhà phê bình lo ngại việc nhận quà từ một chính phủ nước ngoài có thể biến biểu tượng sức mạnh của Mỹ thành một mớ hỗn độn về đạo đức, pháp lý, an ninh và phản gián.
Jessica Levinson, chuyên gia luật hiến pháp tại Loyola Law School, nhận định đây là điều “chưa từng có tiền lệ”.
Tổng Thống Trump cố gắng xoa dịu dư luận bằng cách nói rằng ông sẽ không sử dụng chiếc Boeing 747 được tặng sau khi hết nhiệm kỳ. Thay vào đó, chiếc máy bay trị giá 400 triệu USD này sẽ được tặng cho thư viện tổng thống tương lai của ông, giống như cách chiếc Boeing 707 của Tổng Thống Ronald Reagan được đưa vào bảo tàng.
Ông khẳng định: “Nó sẽ đi thẳng đến thư viện sau khi tôi rời nhiệm sở. Tôi sẽ không sử dụng nó.”
Dù vậy, lời giải thích này vẫn không làm giảm bớt tranh cãi. Phe Dân chủ đồng loạt lên tiếng phản đối, và ngay cả một số đồng minh Cộng hòa cũng bày tỏ lo ngại.
Thượng nghị sĩ Josh Hawley của Missouri nói: “Quan điểm của tôi là sẽ tốt hơn nếu Air Force One là một chiếc máy bay lớn, đẹp được sản xuất tại Hoa Kỳ. Đó mới là lý tưởng.”
Thượng nghị sĩ Rand Paul của Kentucky thẳng thừng nói “Không” khi được hỏi liệu Tổng Thống Trump có nên nhận chiếc máy bay này không. Ông giải thích: “Tôi không nghĩ điều đó trông đẹp hay ngửi mùi thơm.” Khi được hỏi về các “vấn đề hiến pháp”, ông chỉ nhún vai.
Tổng Thống Trump có thể sẽ tiếp tục đối mặt với các câu hỏi về chiếc máy bay trong chuyến đi sắp tới tới Trung Đông, bao gồm cả điểm dừng chân tại Qatar.
Tại sao Tổng Thống Trump lại muốn chiếc máy bay của Qatar?
Hai chiếc máy bay đang được sử dụng làm Air Force One đã hoạt động gần bốn thập kỷ, và Tổng Thống Trump rất muốn thay thế chúng. Dự án nâng cấp các chiếc 747 cũ của Boeing đã gặp nhiều chậm trễ suốt gần một thập kỷ do các vấn đề về nhà thầu phụ phá sản và khó khăn trong việc tìm kiếm nhân viên có đủ năng lực và được cấp phép an ninh cao.
Các máy bay mới dự kiến sẽ không hoàn thành cho đến gần cuối nhiệm kỳ của Tổng Thống Trump, và ông đã hết kiên nhẫn. Ông mô tả tình hình là “một mớ hỗn độn” và phàn nàn rằng Air Force One không đẹp bằng máy bay của một số nhà lãnh đạo Ả Rập.
Tổng Thống Trump cho biết Qatar, nơi đặt căn cứ quân sự lớn nhất của Mỹ ở Trung Đông, đã đề nghị một chiếc máy bay thay thế có thể sử dụng trong khi chờ Boeing hoàn thành dự án. Ông ví việc nhận quà này giống như việc nhận một cú putt được cho trên sân golf: “Khi họ cho bạn một cú putt, bạn nhặt bóng lên, đi đến lỗ tiếp theo và nói ‘Cảm ơn rất nhiều’.”
Lãnh đạo đa số Thượng viện John Thune bày tỏ sự hoài nghi. Ông nói: “Tôi hiểu sự thất vọng của ông ấy. Họ đang chậm tiến độ giao chiếc Air Force One tiếp theo rất nhiều. Liệu đây có phải là giải pháp đúng đắn hay không, tôi không biết.”
Thượng nghị sĩ Roger Wicker của Mississippi cho rằng bất kỳ chiếc máy bay nào cũng “cần phải được tặng cho Hợp chủng quốc Hoa Kỳ”. Ông nói thêm rằng việc Mỹ có nên chấp nhận máy bay của Qatar hay không cần được xem xét kỹ lưỡng.
Vấn đề an ninh của chiếc máy bay mới
Chiếc máy bay của Qatar được mô tả là “cung điện trên bầu trời” với nội thất sang trọng. Tuy nhiên, an ninh là mối quan tâm hàng đầu đối với việc di chuyển của tổng thống.
Các máy bay Air Force One hiện tại được chế tạo từ đầu vào cuối Chiến tranh Lạnh, được gia cố chống lại tác động của vụ nổ hạt nhân và bao gồm nhiều tính năng an ninh như biện pháp chống tên lửa và phòng phẫu thuật trên máy bay. Chúng cũng có khả năng tiếp nhiên liệu trên không.
Một cựu quan chức Mỹ am hiểu về dự án thay thế Air Force One cho biết, dù có thể thêm một số tính năng vào chiếc máy bay của Qatar, nhưng không thể bổ sung toàn bộ khả năng an ninh cần thiết trong thời gian ngắn. Quan chức này, giấu tên vì tính nhạy cảm của chương trình, nói rằng sẽ rất rủi ro nếu tổng thống bay trên một chiếc máy bay như vậy.
Một trong những tính năng quan trọng nhất của Air Force One là khả năng liên lạc. Tổng thống có thể sử dụng máy bay như một Phòng Tình huống di động để ứng phó với khủng hoảng ở bất cứ đâu trên thế giới. Sau sự kiện 11/9, Tổng Thống George W. Bush đã ra lệnh nâng cấp công nghệ lớn để cải thiện khả năng giám sát và liên lạc của tổng thống.
Các máy bay mới đang được Boeing phát triển phải tháo dỡ toàn bộ để thay thế hệ thống dây điện tiêu chuẩn bằng cáp chống nhiễu và sửa đổi máy bay với hàng loạt biện pháp an ninh và khả năng liên lạc mật. Do tiêu chuẩn cao về đảm bảo liên lạc rõ ràng và an toàn cho tổng thống, có lo ngại rằng Tổng Thống Trump sẽ gây nguy hiểm cho an ninh bằng cách vội vàng sửa đổi chiếc máy bay của Qatar.
William Evanina, cựu Giám đốc Trung tâm Phản gián và An ninh Quốc gia dưới thời Tổng Thống Trump, viết trên mạng xã hội rằng việc “tháo dỡ và đánh giá máy bay để tìm thiết bị thu thập/gián điệp sẽ mất nhiều năm”. Ông cho rằng chiếc máy bay này chỉ nên được coi là “một hiện vật bảo tàng tổng thống đáng quý”.
Vấn đề pháp lý và đạo đức
Ngay cả đối với một tổng thống đã làm mờ ranh giới truyền thống giữa phục vụ công và lợi ích cá nhân, kế hoạch nhận một chiếc máy bay phản lực làm quà tặng của Tổng Thống Trump cũng khiến Washington lo ngại.
Hiến pháp cấm các quan chức liên bang nhận quà tặng hoặc “lợi tức” (emoluments) từ chính phủ nước ngoài mà không có sự chấp thuận của Quốc hội.
Richard Painter, giáo sư luật tại Đại học Minnesota và cựu trưởng phòng đạo đức Nhà Trắng dưới thời Tổng Thống Bush, nói: “Đây là một ví dụ điển hình về điều mà các nhà lập quốc lo ngại. Nhưng tôi không nghĩ các nhà lập quốc đã lường trước được nó lại tồi tệ đến mức này.”
Thư ký báo chí Nhà Trắng Karoline Leavitt nói với Fox News hôm thứ Hai rằng các chi tiết về việc tặng quà “vẫn đang được làm rõ” nhưng sẽ được thực hiện “hoàn toàn tuân thủ luật pháp”. Bà bác bỏ ý kiến cho rằng Qatar muốn gây ảnh hưởng đến Tổng Thống Trump, nói rằng “Họ biết Tổng Thống Trump, và họ biết ông ấy chỉ làm việc vì lợi ích của công chúng Mỹ.”
Tổng Thống Trump đã đối mặt với cuộc chiến pháp lý về vấn đề lợi tức trong nhiệm kỳ đầu tiên, khi ông mở cửa khách sạn ở D.C. cho các nhà vận động hành lang, giám đốc điều hành và nhà ngoại giao. Các luật sư của ông lập luận rằng các nhà lập quốc không có ý định cấm các giao dịch trao đổi dịch vụ lấy tiền, mà chỉ cấm các quà tặng trực tiếp. Tuy nhiên, một số luật sư về đạo đức không đồng ý, và không rõ liệu Kuwait, Ả Rập Saudi, Philippines và các quốc gia khác có trả đúng giá hoặc cao hơn khi sử dụng khách sạn hay không.
Trong nhiệm kỳ thứ hai, công việc kinh doanh của gia đình Tổng Thống Trump ở nước ngoài rất bận rộn. Tháng 12, họ đã ký thỏa thuận cho hai dự án bất động sản mang thương hiệu Trump ở Riyadh với một công ty Ả Rập Saudi, công ty mà hai năm trước đó đã hợp tác xây dựng khu nghỉ dưỡng golf và biệt thự Trump ở Oman. Và tại Qatar, Tổ chức Trump đã công bố tháng trước một khu nghỉ dưỡng mang thương hiệu Trump khác dọc bờ biển.
Bốn thượng nghị sĩ Dân chủ thuộc Ủy ban Đối ngoại – Brian Schatz của Hawaii, Chris Coons của Delaware, Cory Booker của New Jersey và Chris Murphy của Connecticut – đã đưa ra tuyên bố nói rằng kế hoạch của Tổng Thống Trump “tạo ra xung đột lợi ích rõ ràng, đặt ra các câu hỏi nghiêm trọng về an ninh quốc gia, mời gọi sự ảnh hưởng của nước ngoài và làm suy yếu niềm tin của công chúng vào chính phủ của chúng ta.”
Họ nói: “Không ai – ngay cả tổng thống – đứng trên luật pháp.”
Theo tin từ The Associated Press ngày 12/05/2025.
