Một bế tắc tưởng chừng khó gỡ giữa chính quyền Tổng thống Donald Trump và Thống đốc Illinois JB Pritzker liên quan đến kế hoạch 1.2 tỷ USD nhằm ngăn chặn loài cá chép xâm lấn tiến vào Ngũ Hồ (Great Lakes) dường như đã được giải quyết.
Sau nhiều tháng trì hoãn kể từ tháng Hai, các quan chức Illinois chuẩn bị tiếp tục hoàn tất thủ tục mua đất cần thiết để dự án được tiếp tục. Dự án này bao gồm việc lắp đặt các “bức màn bong bóng” khổng lồ, sử dụng điện trường để làm choáng cá và phát sóng âm để làm chúng mất phương hướng, tất cả nhằm mục đích ngăn chặn cá chép.
Dự án này đã được lên kế hoạch từ năm 2020 bởi Quân đoàn Công binh Hoa Kỳ cùng với các quan chức bang Illinois và Michigan. Mục tiêu là xây dựng một hệ thống rào cản công nghệ cao trên sông Des Plaines gần Joliet, Illinois, để ngăn cá chép xâm lấn vào Hồ Michigan.
Năm 2024, Quân đoàn và các bang đã ký thỏa thuận hợp tác, sử dụng 226 triệu USD được phân bổ thông qua Đạo luật Cơ sở hạ tầng Lưỡng đảng. Thêm vào đó, Đạo luật Phát triển Tài nguyên Nước năm ngoái quy định chính phủ liên bang sẽ chi trả 90% chi phí vận hành và bảo trì.
Công việc xây dựng bắt đầu vào tháng Giêng. Chính quyền Thống đốc Pritzker dự kiến hoàn tất việc mua một lô đất cho dự án và chuyển giao cho Quân đoàn vào tháng Hai. Mọi thứ có vẻ suôn sẻ cho đến cuối tháng Giêng, khi chính quyền Tổng thống Trump tạm dừng các khoản tài trợ và cho vay liên bang để xem xét liệu chi tiêu có phù hợp với các ưu tiên của Tổng thống về các vấn đề như biến đổi khí hậu và đa dạng hay không. Lệnh tạm dừng được dỡ bỏ chưa đầy hai ngày sau đó, nhưng những câu hỏi về cam kết chi tiêu của chính phủ liên bang vẫn còn đó.
Thống đốc Pritzker, một người thừa kế tỷ phú của đế chế khách sạn Hyatt và là một ứng cử viên tiềm năng của Đảng Dân chủ cho cuộc bầu cử Tổng thống năm 2028, là một trong những người chỉ trích Tổng thống Trump gay gắt nhất. Ông từng mô tả những tháng đầu tiên của chính quyền Tổng thống Trump là “sự tàn ác thực sự của một vài kẻ ngốc”.
Vài ngày trước khi Illinois hoàn tất thỏa thuận đất đai cho dự án cá chép, Thống đốc Pritzker đã tạm dừng và yêu cầu chính phủ liên bang đảm bảo sẽ tôn trọng cam kết chi tiêu của mình. Kể từ đó, việc chuẩn bị mặt bằng vẫn tiếp tục, nhưng công việc lắp đặt công nghệ chính đã bị đình trệ.
Tuy nhiên, một bản ghi nhớ từ Tòa Bạch Ốc vào cuối tuần trước cho thấy chính quyền Tổng thống Trump nhận ra mối đe dọa mà cá chép xâm lấn gây ra cho hoạt động giải trí và đánh bắt cá ở Ngũ Hồ, đồng thời cam kết bảo vệ các hồ này.
Theo bản ghi nhớ, chính phủ liên bang sẵn sàng thực hiện phần việc của mình miễn là các bang hợp tác. Bản ghi nhớ kêu gọi Illinois hoàn tất thỏa thuận đất đai trước ngày 1 tháng Bảy và hứa hẹn chính phủ liên bang sẽ đẩy nhanh các thủ tục cấp phép và đánh giá môi trường.
“Chính quyền của tôi hoàn toàn ủng hộ việc ngăn chặn sự lây lan của cá chép xâm lấn,” bản ghi nhớ viết. “Bang Illinois, nơi dự án đặt tại, phải chấm dứt sự chậm trễ hơn nữa trong việc hợp tác với nỗ lực này, vì lợi ích của chính công dân và nền kinh tế của mình cũng như vì lợi ích của tất cả các bang thuộc vùng Ngũ Hồ.”
Văn phòng Thống đốc Pritzker đã đưa ra một thông cáo báo chí vào tối thứ Sáu, nói rằng Thống đốc đã hài lòng với cam kết này.
Mặc dù dự án dự kiến hoàn thành vào năm 2032, Joel Brammeier, chủ tịch và CEO của Liên minh vì Ngũ Hồ (Alliance for the Great Lakes), một tổ chức phi đảng phái, cho biết triển vọng đột nhiên tốt hơn đáng kể so với tuần trước. “Chúng tôi đã trở lại với công việc như thường lệ. Đó là một điều tốt,” ông nói.
Loài cá chép xâm lấn, được nhập khẩu vào Mỹ từ châu Á vào những năm 1960 và 1970 để làm sạch tảo trong các ao nước thải và trang trại cá ở miền Nam, đã thoát ra sông Mississippi và di chuyển lên phía Bắc vào hàng chục nhánh sông ở miền trung nước Mỹ.
Các cơ quan chính phủ, nhóm vận động và nhiều bên khác đã tranh luận từ lâu về cách ngăn chặn loài cá này đến Ngũ Hồ, nơi các nhà khoa học cho rằng chúng có thể cạnh tranh thức ăn và môi trường sống với các loài bản địa, ảnh hưởng đến ngành công nghiệp đánh bắt cá trị giá 7 tỷ USD.
Một kênh vận chuyển nối sông Mississippi và Hồ Michigan hiện có một mạng lưới rào cản chống cá, mà Quân đoàn Công binh cho là hiệu quả, nhưng các nhà phê bình lại cho là chưa đủ. Dự án mới tại đập Brandon Road Lock and Dam trên sông Des Plaines gần Joliet sẽ cung cấp thêm một lớp bảo vệ tại một điểm nghẽn quan trọng giữa sông Illinois (nơi cá chép xâm lấn đã tràn lan) và Hồ Michigan.
“Tôi hy vọng mọi người đang xem xét dự án này một cách nghiêm túc và chúng ta sẽ không còn thấy bất kỳ sự chậm trễ nào nữa,” ông Brammeier nói, theo tin từ Associated Press.
