Giới chuyên môn luật pháp và các nhà lập pháp Dân chủ cuối tuần qua bày tỏ sự lo ngại sâu sắc khi các quan chức trong chính quyền của Tổng Thống Donald Trump công khai thảo luận về việc đơn phương đình chỉ quyền habeas corpus – một quyền pháp lý nền tảng của Hoa Kỳ – mà không cần sự chấp thuận của Quốc hội.
Habeas corpus, một nguyên tắc có từ hàng thế kỷ, đảm bảo rằng bất kỳ ai bị giam giữ tại Hoa Kỳ đều có quyền được đưa ra trước tòa án, thách thức bằng chứng của chính phủ và trình bày biện hộ.
Tuy nhiên, ông Stephen Miller, Phó Chánh Văn phòng Nhà Trắng phụ trách chính sách, hôm thứ Sáu đã hạ thấp tầm quan trọng của quyền này, cho rằng chính quyền có thể tự mình đình chỉ nó. “Đó là một lựa chọn chúng tôi đang tích cực xem xét,” ông Miller nói với các phóng viên tại Nhà Trắng.
Giáo sư luật hiến pháp Steve Vladeck từ Đại học Georgetown mô tả tuyên bố của ông Miller là “điên rồ về mặt thực tế và pháp lý” và là “những bình luận đáng chú ý (và đáng sợ một cách đáng chú ý) nhất về các tòa án liên bang mà chúng ta từng nghe từ một quan chức cấp cao của Nhà Trắng.”
Nhiều học giả luật khác cũng mạnh mẽ phản bác khẳng định của ông Miller rằng Tổng Thống có thể đơn phương đình chỉ habeas corpus. Ông Vladeck và ba chuyên gia khác cho biết, đã có sự đồng thuận pháp lý trong nhiều thập kỷ rằng chỉ Quốc hội mới có thẩm quyền đình chỉ quyền này. Họ chỉ ra rằng Điều 1 của Hiến pháp, mô tả quyền hạn của Quốc hội, quy định: “Đặc quyền của Lệnh Habeas Corpus sẽ không bị đình chỉ, trừ khi trong các trường hợp Nổi loạn hoặc Xâm lược mà An toàn công cộng đòi hỏi.”
Trong khi các nhà lập pháp Cộng hòa cấp cao phần lớn né tránh trả lời các câu hỏi về lời đe dọa của ông Miller, các nhà lập pháp Dân chủ lập luận rằng chính quyền Tổng Thống Trump đang lợi dụng việc siết chặt nhập cư để làm suy yếu quyền lực của nhánh tư pháp, bỏ qua các biện pháp bảo vệ pháp lý truyền thống và tăng cường một cách nguy hiểm quyền lực của Tổng Thống.
Thượng nghị sĩ Chris Murphy (Dân chủ, Connecticut) phát biểu tại một cuộc mít tinh của Đảng Dân chủ: “Quyền lực duy nhất bạn không thể trao cho nhánh hành pháp là quyền tùy tiện bỏ tù những người phản đối chế độ. Hôm nay có thể là một người nhập cư El Salvador hoặc một sinh viên nước ngoài, nhưng ngày mai là bạn hoặc tôi. Con dốc dẫn đến chuyên chế có thể trơn trượt và nhanh chóng.”
Theo nguồn tin NBC News, Tổng Thống Trump được cho là đã đích thân tham gia vào các cuộc thảo luận trong chính quyền về khả năng đình chỉ habeas corpus. Ông dường như đã ám chỉ vấn đề này trong một tuyên bố với các phóng viên vào ngày 30 tháng 4.
“Có những cách để giảm thiểu nó và có một số cách rất mạnh mẽ,” Tổng Thống Trump nói. “Có một cách đã được ba vị tổng thống rất đáng kính sử dụng, nhưng chúng tôi hy vọng không phải đi theo con đường đó.”
Các chuyên gia luật như Ilya Somin từ Đại học George Mason và Jonathan Adler từ Đại học Case Western Reserve University trích dẫn phán quyết của Tòa án Tối cao năm 2004, trong đó Thẩm phán Sandra Day O’Connor kết luận rằng chỉ Quốc hội mới có thẩm quyền đình chỉ habeas corpus. Bà O’Connor cũng nhấn mạnh rằng habeas corpus là một “kiểm soát quan trọng” đối với quyền lực của nhánh hành pháp trong việc giam giữ cá nhân một cách bất hợp pháp tại Hoa Kỳ.
Thẩm phán Tòa án Tối cao Antonin Scalia, một biểu tượng bảo thủ, cũng đồng ý trong ý kiến riêng của mình rằng quyền đình chỉ habeas corpus chỉ thuộc về Quốc hội. Ông cũng nói rằng nhánh hành pháp không thể đơn phương bắt giữ người Mỹ và giam giữ họ “không buộc tội,” ngay cả trong thời kỳ nổi loạn.
Giáo sư Stephen Gillers, chuyên gia về đạo đức pháp lý tại Trường Luật Đại học New York, cho biết Tổng Thống Trump và ông Miller đang cố gắng làm mất uy tín của các thẩm phán và tối đa hóa quyền lực của chức vụ tổng thống. “Việc từ chối quyền tài phán habeas corpus đối với người nhập cư là một nỗ lực để đi vòng qua các kiểm soát và cân bằng,” ông Gillers nói. “Đó là một cách để gạt các tòa án sang một bên và giữ quyền lực tối đa trong nhánh hành pháp.”
