Một thông tin khá bất ngờ từ Philippines: Cựu Tổng thống Rodrigo Duterte, người hiện đang bị giam giữ tại trung tâm tạm giam của Tòa án Hình sự Quốc tế (ICC) ở The Hague, Hà Lan, lại chuẩn bị tái đắc cử chức Thị trưởng thành phố Davao quê nhà.
Ông Duterte, người vừa bước sang tuổi 80 vào tháng 3, bị cáo buộc tội ác chống lại loài người liên quan đến chiến dịch chống ma túy đẫm máu dưới thời ông làm tổng thống, khiến hàng chục nghìn người thiệt mạng. Dù đối mặt với nguy cơ ngồi tù suốt đời, ông vẫn giữ được sự ủng hộ lớn tại Philippines, đặc biệt là ở Davao.
Trong cuộc bầu cử giữa kỳ diễn ra vào thứ Hai, ông Duterte được dự đoán sẽ giành chiến thắng áp đảo để có nhiệm kỳ thứ tám làm Thị trưởng Davao. Theo tin từ The New York Times đăng trên Seattle Times, việc ông bị bắt giữ và dẫn độ đột ngột hồi tháng 3 đã gây chia rẽ sâu sắc tại Philippines.
Trong khi một số cuộc thăm dò cho thấy đa số người dân ủng hộ cuộc điều tra quốc tế, nhiều người ủng hộ ông Duterte lại tin rằng ông là nạn nhân của cuộc đàn áp chính trị từ Tổng thống Ferdinand Marcos Jr., người từng là đồng minh của gia tộc Duterte. Sau vụ bắt giữ, tỷ lệ ủng hộ của Tổng thống Marcos Jr. đã giảm mạnh, trong khi tỷ lệ ủng hộ của con gái ông Duterte, Phó Tổng thống Sara Duterte, lại tăng lên.
Bà Sara Duterte từ lâu đã được xem là ứng viên tổng thống tiềm năng trong tương lai. Tuy nhiên, bà cũng đang đối mặt với thách thức khi bị luận tội với nhiều cáo buộc, bao gồm tham nhũng và liên quan đến các vụ giết người trong chiến dịch chống ma túy. Thượng viện Philippines sẽ quyết định số phận chính trị của bà vào mùa hè này.
Tại Davao, nơi ông Rodrigo Duterte vẫn rất được yêu mến sau 22 năm làm thị trưởng, triều đại của gia đình ông vẫn vững chắc. Con trai ông, Sebastian, được dự kiến sẽ thắng cử chức phó thị trưởng và sẽ điều hành thành phố nếu cha đắc cử. Ít nhất bảy thành viên khác trong gia đình ông cũng có thể tham gia chính quyền địa phương.
Lần đầu tiên, ba gia tộc chính trị khác là Nograleses, Garcias và Al-ags đã liên minh để thách thức gia tộc Duterte. Tuy nhiên, ngay cả Bernie Al-ag, người đang tranh cử với Sebastian Duterte, cũng bày tỏ sự không hài lòng về việc ông Rodrigo Duterte bị bắt giữ, gọi ông là “hình tượng người cha” và nói rằng ông vẫn cầu nguyện cho cựu tổng thống.
Phe của ông Duterte đã biến vụ án ở The Hague thành công cụ vận động tranh cử. Tại một cuộc mít tinh ở Manila, video về vụ bắt giữ ông đã được chiếu, và những người ủng hộ mặc áo phông, cầm biểu ngữ “Đưa ông ấy về nhà”. Bà Sara Duterte phát biểu rằng đất nước đang “trả giá vì đã bầu sai lãnh đạo” và gọi việc cha bà bị đưa ra nước ngoài xét xử là “đau đớn”.
Cuộc sống trong trại tạm giam của ICC khá khác biệt so với cuộc sống ông Duterte từng quen. Ban đầu, ông gặp khó khăn với đồ ăn “kiểu châu Âu”. Luật sư của ông đã yêu cầu đồ ăn “phù hợp văn hóa”, và hiện ông đã được cung cấp cơm đúng khẩu vị Philippines. Gia đình cũng được phép mang đồ tạp hóa vào, bao gồm cả loại nước ngọt Coke Zero mà ông rất cần.
Cuộc sống hàng ngày của ông khá quy củ: họp với luật sư, gặp gỡ gia đình, tập thể dục trong phòng gym có sân chơi thể thao. Ông có quyền sử dụng máy tính để xem tài liệu bào chữa (không kết nối internet), đọc sách thư viện và gọi điện thoại đến các số đã được kiểm duyệt. Ông cũng có tivi để theo dõi tin tức.
Luật sư của ông Duterte đã nộp đơn lên tòa án lập luận rằng không có cơ sở pháp lý cho vụ án vì Philippines đã rút khỏi Hiệp ước Rome (cơ sở pháp lý của ICC) khi tòa cho phép điều tra chiến dịch chống ma túy vào tháng 9/2021. Phiên điều trần xác nhận các cáo buộc dự kiến diễn ra vào ngày 23/9.
Tại Davao, hàng chục tình nguyện viên đã cắm trại trước nhà ông Duterte kể từ khi ông bị bắt. Họ nói rằng sẽ không bao giờ mệt mỏi chờ đợi ông trở về.
