Tin tức từ BBC News cho biết, chính quyền của Tổng Thống Hoa Kỳ Donald Trump đang “tích cực xem xét” khả năng đình chỉ quyền Habeas Corpus. Đây là một nguyên tắc pháp lý quan trọng, cho phép một người bị giam giữ có quyền yêu cầu tòa án xem xét tính hợp pháp của việc bắt giữ họ.
Theo ông Stephen Miller, Phó Chánh Văn phòng Nhà Trắng, quyền Habeas Corpus được coi là một “đặc quyền” có thể bị tạm dừng để giúp việc giam giữ và trục xuất người nhập cư trở nên dễ dàng hơn. Gần đây, nguyên tắc này đã được viện dẫn trong các vụ kiện của người di cư và cả những sinh viên bất đồng chính kiến bị giam giữ tại các trung tâm nhập cư.
Vậy Habeas Corpus là gì? Dịch nôm na từ tiếng Latin, nó có nghĩa là “bạn phải có thân thể” – tức là người bị giam giữ phải được đưa ra trước tòa để thẩm phán xem xét liệu việc giam giữ đó có đúng luật hay không. Nguyên tắc này, còn được gọi là “Đại Lệnh Thư Tự Do”, đã tồn tại hàng thế kỷ và là nền tảng của hệ thống pháp luật ở nhiều quốc gia dân chủ.
Hiến pháp Hoa Kỳ, tại Điều Một, có đề cập đến Habeas Corpus, quy định rằng “đặc quyền của lệnh Habeas Corpus sẽ không bị đình chỉ, trừ khi trong trường hợp nổi loạn hoặc xâm lược mà an toàn công cộng đòi hỏi”. Dù chỉ được nhắc đến một lần, nguyên tắc này đã trở thành một phần quan trọng của luật pháp Mỹ và thường là chủ đề tranh cãi tại tòa án, bao gồm cả Tòa án Tối cao.
Trong lịch sử Mỹ, Habeas Corpus từng bị đình chỉ. Tổng thống Abraham Lincoln là người đầu tiên làm điều này vào năm 1861 trong Nội chiến. Sau đó, nó cũng bị đình chỉ vài lần trong thời kỳ Tái thiết để dẹp bỏ các cuộc nổi loạn của nhóm Ku Klux Klan. Đặc biệt, sau vụ Trân Châu Cảng trong Thế chiến thứ hai, Habeas Corpus bị đình chỉ ở Hawaii, mở đường cho việc bắt giữ người Mỹ gốc Nhật trên đảo.
Các tòa án hiện đại khẳng định cả công dân Mỹ và người không phải công dân đều có quyền Habeas Corpus. Năm 2008, Tòa án Tối cao thậm chí mở rộng quyền này cho cả những người không phải công dân bị giam giữ ở nước ngoài (như tại Guantanamo Bay). Tuy nhiên, việc giành chiến thắng trong một đơn yêu cầu Habeas Corpus là cực kỳ hiếm, vì hầu hết các trường hợp giam giữ đều được tòa án xác định là hợp pháp.
Gần đây, Habeas Corpus lại được chú ý khi chính quyền Tổng Thống Trump tăng cường bắt giữ người nhập cư bất hợp pháp và những người biểu tình sinh viên. Tòa án Tối cao vào tháng 4 đã ra phán quyết rằng người di cư bị trục xuất theo Đạo luật Kẻ thù Ngoại quốc phải được thông báo đủ thời gian để nộp đơn yêu cầu. Một sinh viên tốt nghiệp Đại học Columbia, Mahmoud Khalil, cũng đã nộp đơn Habeas Corpus khi đang đối mặt với lệnh trục xuất.
Việc xem xét đình chỉ Habeas Corpus cho thấy một sự thay đổi đáng kể trong cách tiếp cận pháp lý đối với vấn đề nhập cư và an ninh, có thể gây ra nhiều tranh luận về quyền tự do cá nhân và giới hạn quyền lực của chính phủ.
