Trong bối cảnh Tổng thống Donald Trump đang có những động thái cứng rắn với các trường đại học hàng đầu của Mỹ, Đảng Cộng hòa tại Hạ viện đang đẩy mạnh kế hoạch tăng mạnh thuế đánh vào lợi nhuận từ các quỹ tài trợ (endowment) khổng lồ của các trường giàu có này.
Hiện tại, các trường đại học đáp ứng một số tiêu chí nhất định (có ít nhất 500 sinh viên và quỹ tài trợ đạt 500.000 USD cho mỗi sinh viên toàn thời gian) phải chịu mức thuế 1,4% trên lợi nhuận đầu tư của quỹ endowment. Mức thuế này được áp dụng từ gói cải cách thuế năm 2017 dưới thời chính quyền Trump.
Theo nguồn tin ABC News ngày 6/5/2025, ban đầu, Đảng Cộng hòa tại Hạ viện đã cân nhắc tăng mức thuế này lên 14% như một phần của dự luật thuế mới. Tuy nhiên, khi Tổng thống Trump gia tăng áp lực lên các trường như Harvard, Columbia và các trường Ivy League khác – thậm chí còn đề cập đến việc tước bỏ quy chế miễn thuế của Harvard và cáo buộc các trường này “nhồi nhét tư tưởng cực tả” cho sinh viên – các nhà lập pháp đang xem xét nâng mức thuế lên cao hơn nữa, có thể tới 21%, ngang bằng với thuế suất doanh nghiệp.
Các nghị sĩ Cộng hòa đặt câu hỏi tại sao các trường đại học giàu có lại được hưởng ưu đãi thuế mà các doanh nghiệp không có. Họ nghi ngờ liệu các quỹ tài trợ khổng lồ này có thực sự đóng góp cho lợi ích công cộng hay không, trong khi nhiều trường vẫn thu học phí rất cao, có nơi lên tới 95.000 USD mỗi năm.
Ví dụ điển hình là Harvard với quỹ tài trợ lên tới 53 tỷ USD, được chính quyền Trump nhấn mạnh là “gần như miễn thuế” và lớn hơn cả nền kinh tế của một số quốc gia. Khoảng 50 trường đại học ở Mỹ có quỹ tài trợ trị giá hơn 1 tỷ USD, trong khi phần lớn các trường khác có quy mô nhỏ hơn nhiều.
Tuy nhiên, các trường đại học lại nhìn nhận quỹ endowment là nguồn lực đảm bảo sự ổn định lâu dài. Họ thường chỉ rút khoảng 5% lợi nhuận hàng năm để chi trả cho học bổng, hỗ trợ tài chính và các chi phí hoạt động khác. Các trường cho rằng việc tăng thuế sẽ gây ra sự bất ổn tài chính nghiêm trọng, đặc biệt khi nhiều trường đang phải đối mặt với việc cắt giảm ngân sách liên bang, thâm hụt ngân sách hoặc giảm số lượng sinh viên.
Chủ tịch trường Davidson College chia sẻ rằng đề xuất tăng thuế lên 14% sẽ khiến hóa đơn thuế hàng năm của trường tăng từ khoảng 1 triệu USD lên 11 triệu USD. Ông cho biết số tiền này tương đương với học bổng toàn phần cho tới 200 sinh viên, và nếu mục tiêu là cải cách giáo dục đại học, thì nên có những biện pháp khuyến khích tốt hơn.
Tương tự, trường Middlebury College ở Vermont, với khoảng 3.000 sinh viên, cũng cảnh báo rằng việc tăng thuế có thể khiến hóa đơn thuế của họ tăng từ 1 triệu USD lên 12 triệu USD, gây áp lực lớn lên ngân sách vốn đang bị thâm hụt. Trường này đã phải cân nhắc kỹ lưỡng việc rút tiền từ quỹ endowment vì lo ngại về khả năng tăng thuế.
Mặc dù việc tăng thuế lên 14% có thể tạo ra khoảng 10 tỷ USD cho chính phủ liên bang trong 10 năm, con số này vẫn khá nhỏ so với mục tiêu cắt giảm hoặc bù đắp 1.500 tỷ USD chi tiêu trong dự luật thuế của Tổng thống. Do đó, nhiều người cho rằng động lực chính đằng sau đề xuất này không hẳn là vấn đề tài chính, mà phản ánh một cuộc tấn công rộng lớn hơn vào hệ thống giáo dục đại học của Mỹ.
