Trong bối cảnh số ca tử vong do sử dụng ma túy quá liều vẫn tiếp tục tăng cao, San Francisco đang chứng kiến một sự thay đổi lớn trong cách tiếp cận vấn đề nhà ở hỗ trợ cho người nghiện. Cuộc tranh luận gay gắt đang diễn ra giữa triết lý “giảm thiểu tác hại” (harm reduction) – vốn chấp nhận việc người nghiện vẫn sử dụng chất kích thích trong nhà ở – và lời kêu gọi ngày càng mạnh mẽ về các mô hình nhà ở hỗ trợ dựa trên sự cai nghiện hoàn toàn.
Đối với cô Claudia Gonzales, một người từng nghiện ma túy đá và rượu, kết quả của cuộc tranh luận này không chỉ là lý thuyết suông mà là câu chuyện cá nhân sâu sắc. Từ căn phòng của mình tại Trung tâm Joseph McFee ở khu Mission District, một cơ sở nhà ở cai nghiện do Cứu Thế Quân điều hành, cô chia sẻ: “Nơi này có ý nghĩa rất lớn đối với tôi.”
Gonzales từng có 5 năm sống vô gia cư, vật lộn với nhà tù và cơn nghiện. Cô kể rằng chỉ khi bị bắt vì các tội liên quan đến trộm cắp để có tiền mua ma túy, cô mới có chỗ trú thân. “Mỗi ngày tôi chỉ nghĩ làm sao để có được liều tiếp theo,” cô nói. Bước ngoặt đến khi một thẩm phán cho cô lựa chọn: nhà tù hoặc trung tâm cai nghiện.
Sau khi hoàn thành điều trị, cô được giới thiệu đến chương trình nhà ở kéo dài hai năm của Cứu Thế Quân. Nơi đây không chỉ cho cô một mái nhà mà còn cả một cấu trúc hỗ trợ toàn diện: điều trị nghiện, đào tạo nghề, kỹ năng sống và mạng lưới cựu học viên. “Tôi đã tìm được việc làm. Chúng tôi có nhiều tự do hơn nhưng cũng phải chịu trách nhiệm. Tôi cảm thấy chính điều đó giúp tôi giữ được sự tỉnh táo,” Gonzales chia sẻ và cho rằng đây là quyết định tốt nhất cô từng đưa ra.
Chương trình mang tên “The Way Out” này tự hào có tỷ lệ thành công 100% trong năm tài chính 2023-24: tất cả học viên tốt nghiệp đều tỉnh táo, có việc làm và nhà ở sau một năm hoàn thành chương trình.
Ông Tom Wolf, một nhà vận động phục hồi từng nghiện heroin, đã nhiều năm thúc đẩy các nhà lập pháp về vấn đề này. Ông đặt câu hỏi: “Họ vào một khách sạn hay khu chung cư và mọi người xung quanh đều dùng ma túy. Làm sao bạn có thể giữ mình sạch sẽ được? Đó là điều cốt lõi mà chúng ta đã bỏ lỡ bấy lâu nay.”
Tuy nhiên, việc nhân rộng mô hình nhà ở cai nghiện không hề đơn giản. Luật “Nhà ở là trên hết” (Housing First) của California, được thông qua năm 2016, quy định rằng bất kỳ nhà ở nào được tài trợ bởi tiểu bang đều không được trục xuất người thuê chỉ vì họ sử dụng ma túy hoặc rượu. Điều này khiến các cơ sở nhà ở hoàn toàn không có ma túy trở nên bất hợp pháp theo luật hiện hành.
Sở Vô gia cư và Nhà ở Hỗ trợ San Francisco cho biết thành phố “không cho phép sử dụng ma túy bất hợp pháp trong nhà ở hỗ trợ lâu dài,” nhưng thừa nhận một số cư dân vật lộn với “rối loạn sử dụng chất kích thích đang hoạt động” và thành phố tìm cách quản lý thông qua phương pháp giảm thiểu tác hại. Cơ quan này cũng bày tỏ mong muốn có thêm các lựa chọn nhà ở “sạch sẽ và tỉnh táo” để đáp ứng tốt hơn nhu cầu của người từng vô gia cư.
Trong nhiều thập kỷ, San Francisco tự hào là một thành phố tự do, nơi người sử dụng ma túy được đối xử nhân ái và có sự khoan dung từ chính quyền. Triết lý giảm thiểu tác hại cốt lõi nhằm giảm thiểu tử vong và bệnh tật do việc sử dụng ma túy không thể tránh khỏi, thay vì trừng phạt người dùng.
Tuy nhiên, gần đây, Thị trưởng Daniel Lurie đã chấm dứt chính sách kéo dài hàng thập kỷ của thành phố về việc phát miễn phí kim tiêm và dụng cụ sử dụng ma túy trên đường phố. Giờ đây, để nhận được những bộ dụng cụ này (bao gồm giấy bạc, ống hút và kim tiêm), người dùng phải đồng ý tham gia điều trị và tư vấn trước.
Chiến thắng của ông Lurie trong cuộc bầu cử thị trưởng năm ngoái, phần lớn dựa trên nền tảng giảm tội phạm và việc sử dụng ma túy công khai, phản ánh sự thất vọng ngày càng tăng trên toàn tiểu bang về vấn đề vô gia cư và an ninh công cộng. Cử tri California cũng đã thông qua một dự luật tăng hình phạt đối với người tái phạm tội liên quan đến ma túy.
Các nhà vận động như ông Wolf tin rằng sự thay đổi này đang tạo đà cho phong trào ưu tiên phục hồi của họ sau nhiều năm. “Chúng ta đã theo đuổi chính sách về vô gia cư theo một hướng và chính sách về ma túy theo một hướng khác, mà không nhận ra rằng chúng ta thực sự cần triển khai phục hồi và tạo lối thoát cho mọi người khỏi hoàn cảnh của họ,” ông nói.
Nhằm giải quyết rào cản pháp lý, Nghị sĩ Matt Haney (Đảng Dân chủ, San Francisco) đang tìm cách tạo ra một ngoại lệ. Ông vừa công bố dự luật mới, AB 255, cho phép tối đa 25% số đơn vị nhà ở hỗ trợ của một hạt được dành riêng cho người cai nghiện hoàn toàn.
“Nếu ai đó muốn từ bỏ ma túy, chúng ta nên có một nơi cho họ ở, nơi họ có thể tránh xa ma túy,” ông Haney nói. “Không nên buộc họ phải ở trong một môi trường mà việc sử dụng ma túy được công khai cho phép.” Ông nhấn mạnh đề xuất này không nhằm loại bỏ “Housing First” hay giảm thiểu tác hại, mà là mở rộng phạm vi chăm sóc.
“Chúng ta không nên yêu cầu mọi người phải hoàn toàn từ bỏ ma túy nếu họ chưa sẵn sàng,” ông Haney giải thích. “Nhưng việc cho phép sử dụng ma túy trong mọi môi trường nhà ở là một cách tiếp cận ‘một cỡ cho tất cả’ và không phù hợp với nhiều người đã quyết tâm thay đổi.”
Đối với cô Gonzales, việc có thể lựa chọn một ngôi nhà tỉnh táo đã tạo nên sự khác biệt lớn. Giờ đây, cô đã hàn gắn mối quan hệ với ba cô con gái đang sống cùng ông bà ở Texas. Cô đang nỗ lực để sớm đoàn tụ với các con sau khi tốt nghiệp chương trình tại Trung tâm Joseph McFee.
“Tôi rất biết ơn,” cô nói. “Biết ơn vô cùng vì đã có cơ hội thứ hai trong cuộc đời.”
Theo tin từ ABC7 News ngày 6/5/2025.
