Trong bối cảnh căng thẳng thương mại Mỹ – Trung leo thang, Nhật Bản đang phải đi trên dây, vừa giữ vững liên minh với Mỹ, vừa tìm cách xoa dịu Bắc Kinh.
Tuần trước, khi nhà đàm phán thương mại hàng đầu của Nhật Bản đến Washington để đàm phán về thuế quan, một phái đoàn lưỡng đảng mang tên “Hữu nghị Nhật – Trung” lại kết thúc chuyến thăm Bắc Kinh. Trước đó một tuần, lãnh đạo đảng cấp dưới trong liên minh cầm quyền của Nhật Bản đã đến Bắc Kinh trao thư của Thủ tướng Shigeru Ishiba gửi Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình. Nội dung bức thư không được tiết lộ, nhưng hai bên đã thảo luận về thuế quan của Mỹ.
Nhật Bản là một trường hợp đặc biệt. Một mặt, Nhật Bản cam kết liên minh với Mỹ. Mặt khác, Nhật Bản có lịch sử phức tạp với Trung Quốc, đặc biệt là những vết sẹo chiến tranh từ thế kỷ 20 vẫn phủ bóng lên chính trị ngày nay.
Matthew Goodman từ Hội đồng Quan hệ Đối ngoại nhận định: “Một mặt, họ là láng giềng và là đối tác kinh tế quan trọng. Có rất nhiều mối liên hệ giữa Nhật Bản và Trung Quốc. Nhưng mặt khác, tôi nghĩ có giới hạn về mức độ họ sẽ nghiêng về phía Trung Quốc.”
Dù không từ bỏ liên minh với Mỹ, “thuế quan và sự bất ổn mà Trump gây ra cho Nhật Bản đang thực sự làm rung chuyển Tokyo”, ông Goodman nói.
Tháng trước, Tổng thống Donald Trump công bố mức thuế 24% đối với hàng hóa Nhật Bản. Nhà Trắng đã tạm dừng các mức thuế này, nhưng thuế 25% đối với nhôm, thép và xuất khẩu ô tô đã có hiệu lực đối với Nhật Bản.
Các động thái thuế quan, cũng như chương trình nghị sự “Nước Mỹ trên hết” của Trump, đã khiến người Nhật nghi ngờ về độ tin cậy của Mỹ, trong khi Trung Quốc đang tập hợp sự ủng hộ từ các quốc gia bị đe dọa bởi thuế quan, bao gồm cả Nhật Bản.
Khi Tetsuo Saito dẫn đầu phái đoàn Đảng Komeito của Nhật Bản đến Bắc Kinh vào cuối tháng 4, Trung Quốc đã ám chỉ những khó khăn trong tranh chấp thuế quan với Mỹ, báo hiệu sự sẵn sàng cải thiện quan hệ với Tokyo. Một quan chức cấp cao giấu tên của Trung Quốc nói rằng nước ông đang “gặp rắc rối” khi thảo luận về mức thuế 145% của Trump đối với hàng hóa Trung Quốc, theo các báo cáo của Nhật Bản.
Chuyến thăm của Saito sớm được tiếp nối bởi phái đoàn lưỡng đảng của Liên minh Nghị sĩ Hữu nghị Nhật – Trung. Triệu Lạc Tế, nhà lập pháp hàng đầu của Bắc Kinh, nói với phái đoàn rằng Quốc hội Nhân dân Trung Quốc sẵn sàng thực hiện các hình thức đối thoại và trao đổi khác nhau.
Bắc Kinh đã không dỡ bỏ lệnh cấm nhập khẩu hải sản của Nhật Bản như các đại biểu Nhật Bản hy vọng, nhưng họ báo hiệu những dấu hiệu tích cực về đánh giá của họ về sự an toàn của việc xả nước thải phóng xạ đã qua xử lý từ nhà máy điện hạt nhân Fukushima Daiichi. Bắc Kinh đã cấm các sản phẩm hải sản của Nhật Bản vào năm 2023, viện dẫn những lo ngại đó.
Quan hệ giữa Tokyo và Bắc Kinh từ lâu đã gặp trắc trở. Trong vài năm qua, họ đã tranh cãi không chỉ về lệnh cấm hải sản mà còn về tranh chấp lãnh thổ lâu dài đối với quần đảo Senkaku, hay Điếu Ngư, ở Biển Hoa Đông, sự quyết đoán quân sự ngày càng tăng của Bắc Kinh và bạo lực đối với công dân Nhật Bản ở Trung Quốc — một vấn đề trở nên phức tạp bởi lịch sử khó khăn của hai quốc gia.
Các học giả Trung Quốc xem các cuộc tiếp xúc gần đây của Tokyo với Bắc Kinh là một động thái thực dụng để phòng ngừa chủ nghĩa bảo hộ của Mỹ và không phải là một chiến lược dài hạn cho sự ổn định với Trung Quốc.
Ông Goodman nói: “Họ từ lâu đã phải quản lý một mối quan hệ quan trọng nhưng đầy thách thức với Trung Quốc. Và đó là một vấn đề lâu dài đối với Nhật Bản, kéo dài hàng thế kỷ hoặc thiên niên kỷ.”
Nhật Bản có thể hoan nghênh giọng điệu thân thiện hơn từ Bắc Kinh, nhưng họ đang cố gắng ổn định quan hệ Nhật – Mỹ theo chương trình nghị sự “Nước Mỹ trên hết” của Trump và hy vọng giải quyết tranh chấp thuế quan mà không đối đầu với Washington, đồng thời ngăn Bắc Kinh khai thác bất kỳ hậu quả nào trong quan hệ Nhật – Mỹ.
Nhật Bản là một trong những quốc gia đầu tiên tổ chức các cuộc đàm phán về thuế quan với Washington. Trong vòng đầu tiên vào giữa tháng 4, Trump đã can thiệp vào các cuộc thảo luận, một dấu hiệu cho thấy Hoa Kỳ đặt cược lớn vào việc đạt được thỏa thuận với Nhật Bản. Chính quyền Trump được cho là đã thúc đẩy Nhật Bản mua nhiều ô tô do Mỹ sản xuất hơn và mở cửa thị trường cho thịt bò, gạo và khoai tây của Mỹ.
Sau vòng đàm phán thứ hai tại Washington vào tuần trước, Ryosei Akazawa, nhà đàm phán thuế quan hàng đầu của nước này, cho biết ông đã thúc đẩy yêu cầu của Nhật Bản rằng Mỹ giảm thuế và tiếp tục nỗ lực hướng tới một thỏa thuận mà cả hai bên đều có thể chấp nhận. Ông cho biết ngành công nghiệp ô tô của Nhật Bản đã bị ảnh hưởng bởi mức thuế 25% và ông cần phải “triệt để nhưng nhanh chóng”.
Khi được hỏi về Trung Quốc, Akazawa chỉ nói rằng nước ông tiếp tục theo dõi sự phát triển thuế quan Mỹ – Trung “với sự quan tâm lớn”. Ông lưu ý mối quan hệ thương mại sâu sắc của Nhật Bản với Trung Quốc.
Trong khi Trung Quốc và Nhật Bản đang nỗ lực hàn gắn quan hệ, cả hai cũng đang cạnh tranh ở khu vực Đông Nam Á, nơi Trump cũng đe dọa áp thuế cao. Khu vực này được tích hợp sâu vào chuỗi cung ứng của Trung Quốc nhưng chịu áp lực từ phương Tây để đa dạng hóa và giảm sự phụ thuộc vào Trung Quốc. Với dân số trẻ hơn và đang tăng lên so với Đông Á, khu vực này được coi là một trung tâm tăng trưởng quan trọng.
Nhật Bản, với tư cách là một nhà đóng góp viện trợ phát triển lớn sau chiến tranh, đã dần lấy lại được lòng tin trong khu vực, nơi cũng bị ảnh hưởng bởi quá khứ Thế chiến II của Nhật Bản.
Mới đây, ông Ishiba vừa trở về từ Việt Nam và Philippines sau khi đồng ý với các nhà lãnh đạo của họ để tăng cường hơn nữa quan hệ an ninh và kinh tế. Trong chuyến thăm, ông Ishiba nhấn mạnh cam kết của Nhật Bản trong việc duy trì và tăng cường hệ thống thương mại tự do đa phương ở mỗi quốc gia. Ông Ishiba cũng đã có các cuộc điện đàm với các đối tác Malaysia và Singapore của mình vào đầu tháng này về thuế quan của Mỹ.
Chỉ vài tuần trước đó, ông Tập đã ở Việt Nam, Malaysia và Campuchia, cũng nhấn mạnh thương mại tự do và tìm kiếm chuỗi cung ứng mạnh hơn.
Tại một cuộc thảo luận gần đây tại tổ chức tư vấn Hudson Institute có trụ sở tại Washington, Itsunori Onodera, người đứng đầu chính sách của đảng cầm quyền Nhật Bản, cảnh báo về những cảm xúc “rất bất ổn” giữa nhiều quốc gia châu Á phải đối mặt với thuế cao từ Hoa Kỳ.
Ông Onodera nói: “Có một nguy cơ là họ có thể trở nên xa cách hơn và trở nên gần gũi hơn với Trung Quốc. Đây không phải là điều mà Nhật Bản mong muốn.”
Theo thông tin từ ABC News.
