Tòa án Tối cao Hoa Kỳ vừa lắng nghe các lập luận trong một vụ án gây chú ý liên quan đến trường charter school (trường công lập hoạt động độc lập) đầu tiên có yếu tố tôn giáo tại nước này. Vấn đề mấu chốt là liệu ngôi trường này có đủ điều kiện nhận tiền từ ngân sách nhà nước hay không, bất chấp việc trường dạy các nội dung tôn giáo.
Vụ việc cụ thể là trường ảo Công giáo St. Isidore of Seville ở Oklahoma. Trước đó, Tòa án Tối cao bang Oklahoma đã phán quyết rằng việc sử dụng tiền công cho trường này là vi phạm nguyên tắc phân tách nhà nước và tôn giáo (Establishment Clause) trong Tu chính án thứ nhất của Hiến pháp Mỹ. Tuy nhiên, trường đã kháng cáo lên Tòa án Tối cao liên bang.
Phía trường St. Isidore lập luận rằng họ hoạt động như một đơn vị tư nhân ký hợp đồng với bang, chứ không phải là một cơ quan nhà nước. Họ cho rằng việc bị từ chối nhận tiền công là vi phạm quyền tự do tín ngưỡng (Free Exercise Clause) của họ.
Tại phiên điều trần, các thẩm phán Tòa Tối cao tập trung vào hai câu hỏi chính: Thứ nhất, liệu trường charter school có nên được coi là trường công (và do đó phải tuân thủ nguyên tắc phân tách nhà nước – tôn giáo) hay là một đơn vị tư nhân. Thứ hai, nếu là đơn vị tư nhân, liệu việc bang Oklahoma từ chối cấp tiền có vi phạm quyền tự do tín ngưỡng của trường hay không.
Một số thẩm phán có quan điểm tự do hơn đã đặt ra nhiều câu hỏi khó cho phía trường. Thẩm phán Ketanji Brown Jackson băn khoăn liệu trường có đang đòi hỏi một đặc quyền (nhận tiền công để điều hành một trường tôn giáo) mà không ai khác có, thay vì chỉ đòi quyền lợi được nhận tiền công như các trường công lập thông thường. Thẩm phán Sonia Sotomayor thì lo ngại về việc trường sẽ đối xử thế nào với học sinh có tín ngưỡng khác hoặc cách trường giảng dạy các môn học như tiến hóa hay lịch sử, bao gồm cả lịch sử chế độ nô lệ.
Đáp lại, luật sư của trường St. Isidore khẳng định rằng nếu bang mở chương trình charter school cho các tổ chức tư nhân khác tham gia, thì không thể loại trừ các tổ chức tôn giáo. Luật sư cũng cho biết trường không yêu cầu học sinh phải khẳng định niềm tin tôn giáo của mình và có ngoại lệ cho việc tham dự lễ.
Trong khi đó, Tổng chưởng lý bang Oklahoma vẫn giữ quan điểm rằng trường sẽ trở thành một cơ quan nhà nước nếu nhận tiền công từ bang.
Quyết định cuối cùng của Tòa án Tối cao trong vụ án này được dự báo sẽ có tác động rất lớn, không chỉ riêng bang Oklahoma mà còn tới 45 bang khác hiện đang có luật về trường charter school. Vụ án này thực sự là một phép thử quan trọng cho việc cân bằng giữa quyền tự do tín ngưỡng và nguyên tắc phân tách nhà nước – tôn giáo trong hệ thống giáo dục công của Mỹ, theo tin từ Fox News ngày 30/04/2025.
