Quỹ Bill & Melinda Gates Foundation vừa kỷ niệm 25 năm thành lập, đánh dấu một chặng đường trở thành một trong những tổ chức từ thiện lớn nhất thế giới và có ảnh hưởng mạnh mẽ trong lĩnh vực y tế toàn cầu.
Khởi đầu với tham vọng lớn nhưng ít kinh nghiệm của Bill Gates và Melinda French Gates, quỹ đã tập trung giải quyết các vấn đề sức khỏe cộng đồng ở những nước nghèo, lấy cảm hứng từ những câu chuyện về trẻ em tử vong vì bệnh tật do thiếu vệ sinh. Với phong cách làm việc đặc trưng của nhà Gates – dựa trên dữ liệu, sự chặt chẽ và giám sát sát sao – quỹ đã nhanh chóng tạo dựng vị thế.
Được hình thành từ sự hợp nhất của hai quỹ gia đình vào năm 2000, với nguồn tài chính khổng lồ từ tài sản Microsoft của Gates và sau này là hàng chục tỷ USD từ nhà đầu tư Warren Buffett, quỹ đã chi tổng cộng 100 tỷ USD trong 25 năm qua, trong đó khoảng một nửa dành cho y tế toàn cầu. Sự đầu tư này, cùng với chuyên môn của đội ngũ nhân viên và mạng lưới quan hệ với các chính phủ, công ty, đã giúp Gates Foundation có tầm ảnh hưởng ngang ngửa, thậm chí hơn nhiều quốc gia trong các diễn đàn y tế toàn cầu.
Bill Gates chia sẻ với Associated Press rằng ông rất sốc khi biết có quá ít nguồn lực được đầu tư để giúp các nước nghèo chống lại những căn bệnh như HIV, tiêu chảy hay viêm phổi, những nguyên nhân gây tử vong hàng đầu ở trẻ em.
Tuy nhiên, sự ảnh hưởng và cách thức hoạt động của quỹ cũng gây ra nhiều tranh cãi. Một số nhà nghiên cứu đặt câu hỏi về tính chất từ thiện khi người quyên góp vẫn kiểm soát quỹ. Bên cạnh đó, việc quỹ ưu tiên các phương pháp điều trị và can thiệp chi phí thấp, hay tập trung vào “viên đạn thần kỳ” như thuốc men, vắc-xin, thay vì xây dựng năng lực hệ thống y tế cơ bản, cũng là điểm bị chỉ trích. Một quan ngại khác là phần lớn tiền của quỹ chảy về các tổ chức quốc tế hoặc ở Mỹ và châu Âu, thay vì trực tiếp đến các tổ chức tại chính các quốc gia cần giúp đỡ, theo nguồn tin từ AP.
Mark Suzman, CEO của quỹ từ năm 2020, bảo vệ cách làm việc của quỹ, nhấn mạnh sự giám sát chặt chẽ và quy trình dựa trên dữ liệu là chìa khóa thành công. Ông cho biết quỹ không chỉ “viết séc rồi chờ ba năm sau”, mà luôn theo sát và trao đổi thường xuyên với các đối tác.
Mục tiêu hàng đầu và thước đo thành công chính của quỹ là giảm tỷ lệ tử vong ở trẻ em do các nguyên nhân có thể phòng ngừa. Quỹ đã đóng vai trò quan trọng trong việc thành lập hai đối tác công-tư lớn: Gavi (liên minh vắc-xin) và Quỹ Toàn cầu (chống HIV, lao, sốt rét). Quỹ Gates cho rằng hai tổ chức này đã cứu sống hàng chục triệu người và là minh chứng quan trọng cho tác động của họ.
Dù vậy, các đối tác công-tư như Gavi và Quỹ Toàn cầu cũng bị cho là làm giảm vai trò của các tổ chức xã hội dân sự và công dân so với hệ thống y tế công, theo nhận định của một số chuyên gia. Điều này đặt ra câu hỏi về trách nhiệm giải trình khi sức khỏe không còn hoàn toàn là trách nhiệm của nhà nước.
Một cột mốc quan trọng là năm 2006 khi Warren Buffett cam kết quyên góp một phần cổ phiếu Berkshire Hathaway hàng năm, gần như tăng gấp đôi nguồn lực cho quỹ. Năm 2010, Buffett cùng Gates và French Gates khởi xướng “The Giving Pledge”, kêu gọi các tỷ phú cam kết cho đi hơn một nửa tài sản khi còn sống hoặc sau khi qua đời. Sáng kiến này đã thu hút hơn 240 người tham gia, vượt xa kỳ vọng của Gates.
Bill Gates hy vọng những người khác sẽ vượt qua ông trong việc làm từ thiện. Ông thừa nhận những thách thức hiện tại như cắt giảm viện trợ nước ngoài dưới thời chính quyền Trump, chiến tranh và bất ổn kinh tế đang ảnh hưởng đáng kể đến hy vọng xóa bỏ bại liệt, kiểm soát sốt rét và giảm tỷ lệ tử vong ở trẻ em và bà mẹ trong 20 năm tới.
Gates cho rằng thước đo thành công thực sự của quỹ là sự thành công của toàn bộ lĩnh vực y tế toàn cầu: liệu họ có thu hút được mọi người tham gia, giữ chân được các chính phủ, và từ đó, giảm được tỷ lệ tử vong ở trẻ em từ 5 triệu xuống còn một nửa nữa hay không. Ông thừa nhận điều này không thể đạt được nếu thiếu các đối tác, và xu hướng hiện tại không mấy tích cực.
Quỹ Gates Foundation đã công bố sẽ kết thúc hoạt động vào năm 2045. Bill Gates cam kết sẽ quyên góp 99% tài sản còn lại của mình (hiện khoảng 107 tỷ USD) cho quỹ trước thời điểm đó. Ông tin rằng quỹ có thể duy trì văn hóa và đội ngũ nhân viên trong 20 năm còn lại.
Việc quỹ ấn định thời gian kết thúc hoạt động được cho là nhằm thể hiện sự nỗ lực tối đa và mang lại sự dự đoán cho lĩnh vực này, rằng “chúng tôi sẽ ở đây trong suốt 20 năm đó, nhưng không phải sau đó”.
Tin tức này được tổng hợp theo báo cáo của ABC News.
